راهنمای برگزاری مراسم نیمه شعبان صفحه 306

1- 17.به پاورقی ص 91 همین کتاب مراجعه شود.

2- 18.غیبت نعمانی، ص 172، غیبت طوسی، ص 102.

بر اثر طولانی شدن غیبت دوم حضرت، بسیاری از معتقدین به امامت وی - جز عده کمی-دست از عقاید حقه خودشان بر می دارند و کسی هم از مکان آن حضرت مطلع نمی شود، لکن از آخر حدیث استفاده می گردد که باز هم موالیان وخدمت کاران برای حضرت وجود دارد که علاوه بر ارتباط با آن جناب، مکان وی را نیز می دانند. صاحب غیبت نعمانی (رحمه الله) بعد از نقل این حدیث می فرماید:

ولو لم یکن یروی فی الغیبه إلآ هذا الحدیث، لکان فیه کفایه لمن تأمله: اگر در موضوع غیبت تنها همین روایت بود،برای کسانی که در معنی و مفهوم آن تأمل می کنند، کافی بود». نتیجه ای که از این روایات به دست می آید، این است که در غیبت کبری به طور کلی ارتباط آن حضرت با شیعیان قطع نیست و افرادی هستند که از برکت وفیض حضور حضرت برخوردارند، اگر چه تعدادشان اندک است. بنابر این، با توجه به این روایات وروایات دسته اول که بیانگر کیفیت حضور حضرت در جامعه بود و با توجه به قضایا وشواهد متقن تاریخی که در طول غیبت کبری برای عده بسیاری از بزرگان ومعتمدان شیعه در رابطه با تشرف به حضور حضرت رخ داده است،نمی توان گفت که در غیبت کبری به طور کلی ارتباط بین آن حضرت وشیعیان قطع شده است.

روایات دسته سوم:

روایاتی است که از ظاهر آن ها استفاده می شود که آن حضرت در ایام غیبت با خفای شخصی زندگی می کنند و دیده نمی شوند و نیز نام حضرت هم برده نمی شود.اکنون ما روایات مزبور را