روز شمار تاریخ اسلام ، جلد دوّم ( ماه صفر) صفحه 58

پس از فروکش کردن جنگ ، حضرت علی علیه السّلام بدن عمّار و هاشم مرقال را که در یک نبرد به شهادت رسیده بودند ، در کنار هم قرار داد و بر آنان نماز گزارد و در همان جا دفن نمود . آن حضرت در غم از دست دادن عمّار ، بسیار ناراحت بود و می فرمود : هر کس از وفات عمّار ، دلتنگ نشود ، او را از مسلمانی نصیبی نباشد . (88)

نهم صفر سال 38 هجری قمری

وقوع جنگ نهروان

پس از آن که امیرالمؤ منین علی بن ابی طالب علیه السّلام در جنگ صفین ، با اصرار و درخواست بسیاری از فرماندهان و سپاهیان خود ، حکمیت را با اکراه پذیرفت و جنگ میان سپاهیان خود و سپاهیان معاویه را به پایان آورد ، گروهی از لشکریان آن حضرت ، به پذیرش حکمیت اعتراض کرده و آن را اقدامی غیرمشروع و اهانت آمیز برای خود به حساب آوردند .

آنان می گفتند : اءتحکّمون فی اءمرالله الرجال ؟ اءشرط اءوثق من کتاب اللّه و شرطه ، اءکنتم فی شکّ حین قاتلتم ، لا حکم الّا للّه ، (89) آیا مردم را در امر خدا ، به حکمیت برمی گزینید؟ آیا پیمانی محکمتر از کتاب خدا و پیمان خدا سراغ دارید؟ آیا آن زمان که مبارزه می کردید در تردید و دودلی بودید؟ جز خدا ، حکمی برای کسی نیست .

البته آن هایی که با حکمیت و

نیرنگ های معاویه و عمروبن عاص مبنی بر بالا بردن قرآن ها بر روی نیزه و درخواست پایان جنگ ، مخالف بودند ، تنها این ها نبودند ، بلکه این عده ، دو دسته از یاران حضرت علی علیه السّلام بودند .

دسته اول ، افرادی چون مالک اشترنخعی ، قیس بن سعد ، احنف بن قیس ، جاریه بن قدامه و بسیاری دیگر چون رهبرشان امیرمؤ منان علیه السّلام در برابر نیرنگ های معاویه ، مقاومت کرده و خواهان ادامه جنگ تا پیروزی کامل بودند . ولی چون شرایط را نامساعد دیده و عده ای از فرماندهان و لشکریانی که خواهان پذیرش حکمیت بودند ، سر به شورش زده و آماده جنگ و خونریزی داخلی شدند ، آنان نیز همانند امیرمؤ منان علیه السّلام با اکراه تمام ، حکمیت را مشروط بر این که بر اساس کتاب خدا باشد ، نه از روی هوا و هوس ، پذیرفتند و بر آن پایبند ماندند .

ولی دسته دوم ، کسانی بودند که حکمیت را در آغاز پذیرفته و سپس از پذیرش آن پشیمان شده و آن را نامشروع دانسته و بر حضرت علی علیه السّلام مبنی بر رضایت آن ، اعتراض کردند . اینان خواهان ادامه جنگ شدند و جز نابودی معاویه و سپاه شام به چیز دیگری رضایت نمی دادند . (90)

پس از مراجعت دو سپاه به سوی شهرهای خویش ، این عده با نارضایتی تمام در میان سپاهیان امام علیه السّلام به شایعه پراکنی ، ایجاد شبهه و دودلی ، و پراکندگی مبارزان پرداختند و از این راه ، تعداد زیادی را منحرف کردند .