تفسیر مردان (آیاتُ الرِّجالِ فِی الْقُرآن) بررسیمجموعه‌آیات مربوط به «مردان» درقرآن کریم «جلد دوم» صفحه 117

موقعيت دقيق اصحاب كهف

وَ تَريَ الشَّمْسَ اِذا طَلَعَتْ تَزاوَرُعَنْ كَهْفِهِمْ ذاتَ الْيَمينِ وَ اِذا غَرَبَتْ تَقْرِضُهُمْ ذاتَ الشِّمالِ وَ هُــمْ في فَجْوَةٍ مِنْهُ ذلِكَ مِنْ اياتِ اللّهِ مَنْ يَهْدِ اللّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِوَ مَنْ يُضْلِــلْ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ وَلِيّا مُرْشِدا

خورشيد را مي‌ديدي كه به هنگام طلوع به طرف راست ( غار ) آن‌ها متمايل مي‌گردد و به هنگام غروب به طرف چپ و آن‌ها در محل وسيعي از غار قرار داشتند ، اين از آيات خدا است ، هركس را خدا هدايت كند ، هدايت يافته واقعي او است و هركس را گمراه كند ولي و راهنمايي هرگز براي او نخواهي يافت. (17 / كهف)

شرح آيه از تفسير نمونه

دراين آيه و آيه بعد قرآن به ريزه‌كاري‌هاي مربوط به زندگي عجيب اصحاب كهف در آن غار پرداخته و آن‌چنان دقيق و ظريف ، جزييات آن را فاش مي‌كند كه گويي انسان در برابر غار نشسته و خفتگان غار را با چشم خود تماشا مي‌كند. در اين دو آيه بـه شش خصـوصيت اشاره شده است :

1 ـ دهانه غار رو به شمال گشوده مي‌شد و چون در نيم‌كره شمالي زمين قطعا بوده است نور آفتاب به درون آن مستقيما نمي‌تابيد. و به اين ترتيب نور مستقيم آفتاب كه تداوم آن ممكن است موجب پوسيدگي و فرسودگي شود به بدن آن‌ها نمي‌تابيد ، ولي نور غيرمستقيم به قدر كافي وجود داشت. تعبير به « تَزاوَرُ » كه به معني تمايل پيدا كردن است اين نكته را دربردارد كه گويي خورشيد مأموريت داشت از سمت راست غار بگذرد و هم‌چنين تعبير « تَقْرِضُ » كه معني قطع‌كردن و بريدن دارد، نيز مفهوم مـأموريت را دربردارد و از اين گذشته « تَزاوَرُ» كه از ماده « زيارت » است توأم با آغازگري است كه مناسب طلوع آفتاب مي‌باشد و « تَقْرِضُ » قطع و پايان را كه در مفهوم غروب نهفته است نيز مشخص مي‌كند. بودن دهانه غار به سوي شمال سبب مي‌شــد كه بــادهــاي مــلايــم و لطيفي كه معمولاً از سمت شمال مي‌وزد به آساني

(142) آياتُ‌الرِّجالِ فِي‌الْقُرْآن

در درون غــار وارد شــود و در همــه زوايــاي آن روح تــازه‌اي بــدمــد.

2 ـ « آن‌ها در يك محل وسيع از غار قرارداشتند: وَهُمْ في فَجْوَةٍ مِنْهُ » .

اشاره به‌اين‌كه دهانه‌غار كه معمولاً تنگ است جايگاه آن‌ها نبود ، بلكه قسمت‌هاي وسط غار را انتخاب كرده بودند كه هم از چشم بينندگان دور بود و هم از تابش مستقيم آفتاب. در اين‌جا قرآن رشته سخن را قطع مي‌كند و به يك نتيجه‌گيري معنوي مي‌پردازد ، چرا كه ذكر همه اين داستان‌ها براي همين منظور است. مي‌گويد : « ذلِكَ مِنْ اياتِ اللّهِ مَنْ يَهْدِ اللّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَ مَنْ يُضْلِلْ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ وَلِيّا مُرْشِدا ». آري آن‌ها كه در راه خدا گام بگذارند و براي او به جهاد برخيزند در هر قدمي آنان را مشمول لطف خود مي‌ســازد ، نه فقـط در اساس كار ، كه در جزييات هم لطفش شامل حال آن‌ها است .