تفسیر مردان (آیاتُ الرِّجالِ فِی الْقُرآن) بررسیمجموعه‌آیات مربوط به «مردان» درقرآن کریم «جلد دوم» صفحه 140

در آيه فوق جمله « رابِعُهُمْ كَلْبُهُمْ » و « سادِسُهُمْ كَلْبُهُمْ » هر دو بدون واو آمده است درحالي كه جمله « وَ ثامِنُهُمْ كَلْبُهُمْ » با « واو » شروع مي‌شود ، از آن‌جا كه تمام تعبيرات قرآن حتما داراي نكته‌اي است مفسران در معني اين « واو » سخن فراوان گفته‌اند. شايد بهترين تفسير اين‌باشدكه اين « واو » اشاره به آخرين سخن و آخرين حرف است ، چنان‌كه در ادبيات امروز نيز اخيرا اين تعبير معمول شده كه هنگام برشمردن چيزي ، تمام افراد آن بحث را بدون واو ذكر مي‌كنند ، اما آخرين آن‌ها حتما با واو خواهدبود ، مثلاًمي‌گوييم « زيد ، عمر ، حسن و محمّد آمدند » اين واو اشاره‌به پايان‌كلام و بيان‌آخرين مصداق و موضوع است. گرچه در جمله‌هاي فوق قرآن با صراحت تعداد آن‌ها را بيان نكرده است ، ولي از اشاراتي كه در آيه وجود دارد مي‌توان فهميد كه قول سوم همان قول صحيح و مطابق واقع است ، چراكه به دنبال قوم اوّل و دوّم كلمه « رَجْما بِالْغَيْبِ » ( تير در تاريكي ) كه اشاره به بي‌اساس بودن آن‌ها است آمده ، ولي درمورد قول سوّم نه تنها چنين تعبيري نيست ، بلكه تعبير « بگو پروردگارم از تعداد آن‌ها آگاه‌تر است » و هم‌چنين « تعداد آن‌ها را تنها گروه كمي مي‌دانند » ذكر شده است كه اين خود دليلي است بر تاييد اين قول و در هرحال در پايان آيه اضافه مي‌كند « در مورد آن‌ها بحث مكن جر بحث مستدلّ و توأم با دليل و منطق : فَلا تُمارِ فيهِمْ اِلاّ مِراءً ظاهِرا...». جمله « فَلا تُمارِ فيهِمْ اِلاّ مِراءً ظاهِرا » مفهومش اين است كه آن‌چنان با آن‌ها منطقي و مستدل سخن بگو كه برتري منطق تو آشكار گردد. مفهوم سخن اين است كه تو بايد به اتكاء وحي الهي با آن‌ها سخن بگويي زيرا محكم‌ترين دليل در اين زمينه همين است .

تفسير مردان (169)

شرح آيه از تفسير مجمع‌البيان

«مِراء»: بحـــــث و گفتگـــــــــو.

«رَجْم»: در اصل به مفهوم سنگ و سنگ‌پراني آمده و به همين تناسب در «تيـــرانـــدازي» و «رگبـــار تهمت بستـــن به ديگـــران» و نيز «داوري بر اساس پنـــــدار و گمـــان» آمـــده اســـت.

«ظـــاهِر»: چيـــــره و پيـــــــروز.

پايان آن رويداد و گفتگوي مردم

اينك در اين آيه شريفه، قرآن داستان آنان را به پايان مي‌برد و در مورد گفتگوي مـــردم و پنــدارهــاي گــونــاگــون آنــان دربــاره «اصحــاب كَهْــف» از جملـــه در رابطــه با شمـار آنــان مي‌فـرمايد:

سَيَقُــولُــونَ ثَــلاثَةٌ رابِعُهُــمْ كَلْبُهُــمْ

به زودي گروهي از مردم خواهند گفت:«اصحاب كَهْف» سه تن بودند و چهارمين آنــــان ســــگ باوفــايشــان بـــود.