تفسیر مردان (آیاتُ الرِّجالِ فِی الْقُرآن) بررسیمجموعه‌آیات مربوط به «مردان» درقرآن کریم «جلد دوم» صفحه 171

مال و فرزندان، زينت حيات دنيا هستند و باقيات صالحات( ارزش‌هاي پايدار و شايسته ) ثوابش نزد پروردگارت بهتر و اميدبخش‌تر است. (46 / كهف)

شرح آيه از تفسير نمونه

اموال و فرزندان شكوفه‌ها و گل‌هايي مي‌باشند كه بر شاخه‌هاي اين درخت آشكار مي‌شوند ، زودگذر هستند ، كم دوام هستند و اگر از طريق قرار گرفتن در مسير « اللّه » رنگ جاودانگي نگيرند بسيار بي‌اعتبارند. در حقيقت در آن آيه انگشت روي دو قسمت از مهم‌ترين سرمايه‌هاي زندگي دنيا گذارده شده است كه بقيّه به آن وابسته است ، « نيروي اقتصادي » و « نيروي انساني » چرا كه براي رسيدن به هر مقصودي از مقاصد مادّي حتما اين دو نيرو لازم است و به همين دليل آن‌ها كه بر تخت قدرت مي‌نشينند سعي در جمع‌آوري اين دو نيرو مي‌كنند ، مخصوصا در زمان‌هاي گذشته هركس فرزندان بيشتري داشت خود را نيرومندتر احساس مي‌كرد ، چرا كه آن‌ها يكي از دو ركن اصلي قدرت او را تشكيل مي‌دادند، در آيه 34 همين سوره نيز ديديم كه آن مرد ثروتمند بي‌ايمان اموال و نفرات خود را به رخ ديگران مي‌كشيد و مي‌گفت : « اَنَا اَكْثَرُ مِنْكَ مالاً وَ اَعَزُّ نَفَرا ». سپس اضافه مي‌كند : « وَ الْباقِياتُ الصّالِحاتُ خَيْرٌ عِنْدَ رَبِّكَ ثَوابا وَ خَيْرٌ اَمَلاً ». مفهوم اين تعبير آن‌چنان وسيع و گسترده است كه هرفكر و ايده و گفتار و كردار صالح و شايسته‌اي كه طبعا باقي مي‌ماند و اثرات و بركاتش در اختيار افراد و جوامع قرارمي‌گيرد شامل مي‌شود. اگر مي‌بينيم در بعضي از روايات به نماز شب و يا مَوَدَّت اهل بيت عليهم‌السلام تفسير شده بدون شك منظور بيان مصداق‌هاي روشن است، نه منحصر ساختن مفهوم در اين امور ، به خصوص اين‌كه در پاره‌اي از اين روايات « مِنْ » كه دلالت بر تبعيض مي‌كند به‌كار رفته است. مثلاً در روايتي از امام صادق

تفسير مردان (201)

مي‌خوانيم كه فرمود : « لا تَسْتَصْغِرْ مَوَدَّتَنا فَاِنَّها مِنَ الْباقِياتِ الصّالِحاتِ : دوستي ما را كوچك مشمر كه از باقيات صالحات است ». و در حديث ديگري از پيامبر صلي‌الله‌عليه‌و‌آله مي‌خوانيم كه فرمود : « از گفتن تسبيحات اربع مضايقه نكنيد كه آن‌ها از باقيات صالحات است ». حتي اگر همان اموال ناپايدار و فرزنداني كه گاهي فتنه و مايه آزمايش هستند درمسيراللّه قراربگيرند آن‌ها هم به رنگ باقيات صالحات درمي‌آيند ، چـــرا كه ذات پــاك خــداونــد جــاوداني است و هرچيزي براي او و در راه او قــرارگيرد جــاودانه خــواهــد بود .

زرق و بــرق نـاپـايـدار دنيــا

بار ديگر در آيات فوق با نقش سازنده مثال در تجسم معاني روبرو مي‌شويم كه چگونه قرآن‌مجيد، حقايق عميق عقلي را كه شايد درك آن براي بسياري از مردم به آساني امكان‌پذير نيست با ذكر يك‌مثال زنده و روشن درآستانه حس‌آن‌ها قرارمي‌دهد. به‌انسان‌ها مي‌گويد آغاز و پايان زندگي شما همه‌سال دربرابر چشمانتان‌تكرارمي‌شود، اگر شصت سال عمر كرده‌ايد شصت سال اين صحنــه را تماشا نموده‌ايد. در بهاران گامي به‌صحرا بگذاريد و آن‌صحنه زيبا و دل‌انگيز راكه ازهر گوشه‌اش آثارحيات و زندگي‌نمايان است بنگريد ، در پاييز نيز به همان صحراي سرسبز فصل‌بهار گام‌بگذاريد و ببينيد چگونه آثار مرگ از هر گوشه‌اي نمايان است. آري شما هم يك‌روز كودكي بوديد همچون غنچه نوشكوفه ، بعد جواني‌مي‌شويد همچون‌گلي پرطراوت، سپس پير و ناتوان مي‌شويد، به‌مانند گل‌هاي پژمرده خشكيده و برگ‌هاي زرد و افسرده و سپس طوفان اجل، شمارا درومي‌كند و بعداز چندصباحي خاك‌هاي‌پوسيده شما به‌كمك‌طوفان‌ها به هرسو پراكنده مي‌گردد. ولي اين ماجرا گاهي به صورت غيرطبيعي‌است و در نيمه‌راه زندگي، صاعقه يا طوفاني آن‌را پايان مي‌دهد ، آن‌گونه كه درآيه 24 سوره يونس آمده است: « اِنَّما مَثَلُ الْحَياةِ الدُّنْيا كَماءٍ اَنْزَلْناهُ مِنَ السَّماءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَباتُ الاَْرْضِ مِمّا يَأْكُلُ النّاسُ وَ الاَْنْعامُ حَتّي اِذا اَخَذَتِ الاَْرْضُ

(202) آياتُ‌الرِّجالِ فِي‌الْقُرْآن

زُخْرُفَها وَ ازَّيَّنَتْ وَ ظَنَّ اَهْلُها اَنَّهُمْ قادِرُونَ عَلَيْها اَتاها اَمْرُنا لَيْلاً اَوْ نَهارا وَ جَعَلْناها حَصيدا كَاَنْ لَّمْ تَغْنَ‌بِالاَْمْسِ: زندگي دنيا همانند آبي است كه از آسمان نازل كرده‌ايم كه بر اثر آن گياهان گوناگون كه مردم و چهارپايان از آن مي‌خورند مي‌رويد ، تا زماني كه روي زمين زيبايي خود را از آن گرفته و اهل آن مطمئن مي‌شوند ، ناگهـان فرمان ما شب هنگام يا در روز فرا مي‌رسد ( سرما يا صاعقه‌اي را بر آن مسلط مي‌سازيم ) و آن‌چنان آن را درو مي‌كنيم كه گويي هرگز نبوده است ». ولي بسيار مي‌شود كه حوادث نيمه راه زندگي باعث نابودي آن نمي‌گردد و مسير طبيعي خود را طي مي‌كند ولي پايان آن نيز پژمردگي و پراكندگي و فنا و نيستي است ، همان‌گونه كه در آيه مورد بحث به آن اشاره شده است. بنابراين زندگي دنيا چه راه طبيعي خود را طي كند و چه نكند ، دير يا زود دست فنــا دامـانش را خــواهـد گرفت .

شرح آيه از تفسير مجمع‌البيان