تفسیر مردان (آیاتُ الرِّجالِ فِی الْقُرآن) بررسیمجموعه‌آیات مربوط به «مردان» درقرآن کریم «جلد دوم» صفحه 179

گروهي از قريش به اين فكر افتادند كه پيامبر اسلام را به اصطلاح آزمايش كنند ، پس از مشاوره با يهود مدينه سه مسأله طرح كردند : يكي تاريخچه اصحاب كهف ، ديگري مسأله روح و سوم سرگذشت ذوالقرنين كه پاسخ مسأله روح در سوره اِسْراء آمده و پاسخ دو سؤال ديگر در همين سوره كهف. اكنون نوبت داستان ذوالقرنين است: سوره كهف اشاره به سه داستان شده كه هرچند ظاهرا با هم مختلف هستند اما داراي يك قدر مشترك مي‌باشند ، ( داستان اصحاب كهف و موسي و خضر و ذوالقرنين ) اين هر سه مشتمل بر مسايلي است كه ما را از محدوده زندگي معمولي بيرون مي‌برد و نشان مي‌دهد كه عالم و حقايق آن منحصر به آن‌چه مي‌بينيم و به آن خو گرفته‌ايم نيست. داستان ذوالقرنين درباره كسي است كه افكار فلاسفه و محققان را از ديرزمان تاكنون به خود مشغول داشته و براي شناخت او تلاش فراوان كرده‌اند. ما

1- بـه كتـــاب « ذوالقــرنيــن يــا كـورش كبيـر » و « فـرهنـگ قصص قـرآن » مـراجعـه شــود .

تفسير مردان (211)

نخست به تفسير آيات مربوط به ذوالقرنين ، كه مجموعا 16 آيه است مي‌پردازيم كه قطع نظر از شناخت تاريخي شخص او خود درسي است بسيار آموزنده و پر از نكته‌ها. سپس براي شناخت شخص او با استفاده از قراين موجود در اين آيات و روايات و گفتار مورخان وارد بحث مي‌شويم. و به تعبير ديگر ما نخست از « شخصيت » او سخن مي‌گوييم و آن‌چه از نظر قرآن اهميت دارد همان موضوع اول است. نخستين آيه مي‌گويد : « وَ يَسْئَلُونَكَ عَنْ ذِي الْقَرْنَيْنِ ...». تعبير به « سَاَتْلُوا » با توجه به اين‌كه « سين » معمولاً براي آينده نزديك است ، درحالي كه در اين مورد پيامبر صلي‌الله‌عليه‌و‌آله بلافاصله از ذوالقرنين سخن مي‌گويد ممكن است براي رعايت ادب در سخن بوده باشد ، ادبي كه آميخته با ترك عجله و شتاب‌زدگي است ، ادبي كه مفهومش دريافت سخن از خـدا و سپس بيان براي مردم است. آغاز اين آيه نشان مي‌دهد كه داستان ذوالقرنين در ميان مردم قبلاً مطرح بوده منتها اختلافات يا ابهاماتي آن را فراگرفته بود ، به همين دليل از پيامبر صلي‌الله‌عليه‌و‌آله توضيحات لازم را در اين زمينه خواستند .

شرح آيه از تفسير مجمع‌البيان

«قَرْن»: شــاخ گــوسفنــد و ديگــر حيــوانـــات.

«ذِكْر»: به خــاطـر داشتــن و يــا به زبــان آوردن.

سرگذشت‌شگفت‌انگيز«ذوالقَرنَيْن»

در آيات 83 تا 92 قرآن شريف به داستــان درس‌آمــوز و شگفت‌انگيــز ديگري پرداخته و در آيه مورد بحث مي‌فرمايد:

وَ يَسْئَلُــونَــكَ عَــنْ ذِي الْقَـــــرْنَيْــنِ