تفسیر مردان (آیاتُ الرِّجالِ فِی الْقُرآن) بررسیمجموعه‌آیات مربوط به «مردان» درقرآن کریم «جلد دوم» صفحه 197

( آن گروه به او ) گفتند : اي ذوالقرنين يأجوج و مأجوج دراين سرزمين فساد مي‌كنند آياممكن است ما هــزينــه‌اي براي تو قرار دهيم كه ميان ما و آن‌ها سدي ايجاد كني؟ (94 / كهف)

شرح آيه از تفسير نمونه

از اين جمله استفاده مي‌شود كه آن جمعيت از نظر امكانات اقتصادي وضع خوبي داشتند ، اما از نظر صنعت و فكر و نقشه ناتوان بودند ، لذا حاضر شدند هزينه اين سدّ مهم را بر عهده گيرند مشروط بر اين كه ذوالقرنين طرح و ساختمان آن را پذيرا گردد .

يأجوج و مأجوج چه كساني بودند ؟

در قرآن مجيد در دو سوره از يأجوج و مأجوج سخن به ميان آمده ، يكي در آيه مورد بحث و ديگر در سوره انبياء آيه 96. آيات قرآن به خوبي گواهي مي‌دهد كه اين دو نام متعلق به دو قبيله وحشي خونخوار بوده است كه مزاحمت شديدي براي ساكنان اطراف مركز سكونت خود داشته‌اند. در تورات در كتاب « حِزْقيل » فصل سي و هشتم و فصل سي و نهم و در كتاب رؤياي « يُوحَنّا » فصل بيستم از آن‌ها به عنوان « گوگ » و « مأگوگ » ياد شده است كه معرّب آن يأجوج و مأجوج مي‌باشد. به گفته مفسر بزرگ ، علامه طباطبايي در « الميزان » از مجموع گفته‌هاي تورات استفاده مي‌شود كه مأجوج يا يأجوج ، گروه يا گروه‌هاي بزرگي بودند كه در دوردست‌ترين نقطه شمال آسيا زنـدگي داشتند مردمي جنگجو و غارت‌گر بودند .(1) دلايل فراواني از تاريخ در دست است كه در منطقه شمال شرقي زمين در نواحي مغولستان در زمان‌هاي گذشته گويي چشمه جوشاني از انسان وجود داشته ، مردم اين منطقه به سرعت زاد و ولد مي‌كردند و پس از كثرت و فزوني به سمت شرق، يا جنوب سرازير

1- « الميزان » ، جلد 13 ، صفحه 411 .

(228) آياتُ‌الرِّجالِ فِي‌الْقُرْآن

مي‌شدند و همچون سيل رواني اين سرزمين‌ها را زير پوشش خود قرار مي‌دادند و تدريجا درآن‌جا ساكن مي‌گشتند. براي حركت سيل آساي اين اقوام ، دوران‌هاي مختلفي در تاريخ آمده است كه يكي از آن‌ها دوران هجوم اين قبايل وحشي در قرن چهارم ميلادي تحت زمامداري « آتيلا » بود كه تمدن امپراطوري روم را از ميان بردند. و دوران ديگر كه ضمنا آخرين دوران هجوم آن‌ها محسوب مي‌شود در قرن دوازدهم ميلادي به سرپرستي چنگيزخان صورت گرفت كه بر ممالك اسلامي و عربي ، هجوم آوردند و بسياري از شهرها از جمله بغداد را ويران نمودند. در عصر كورش نيز هجومي از ناحيه آن‌ها اتفاق افتاد كه در حدود سال پانصد قبل از ميلاد بود ، ولي در اين تاريخ ، حكومت متحد ماد و پارس به وجودآمد و اوضاع تغييركرد و آسياي غربي از حملات اين قبايل آسوده شد. به اين ترتيب نزديك به نظر مي‌رسد كه يأجوج و مأجوج از همين قبايل وحشي بوده‌اند كه مردم قفقاز به هنگام سفر كورش به آن منطقــه تقــاضــاي جلــوگيــري از آن‌هــا را از وي نمودند و او نيز اقدام به ساختن سـد معروف ذوالقرنين نمود .(1)

شرح آيه از تفسير مجمع‌البيان

آنان پس از آگاهي از اقتدار و امكانات و دانش وصف‌ناپذير «ذو القَرنَيْن»، به او نــزديــك شـــدنــد و گفتنــد: