تفسیر مردان (آیاتُ الرِّجالِ فِی الْقُرآن) بررسیمجموعه‌آیات مربوط به «مردان» درقرآن کریم «جلد دوم» صفحه 22

2- « نهج البلاغه » صبحي صالح خطبه 86 .

3- « مكارم اخــلاق » ، صفحـــــه 65 .

(34) آياتُ‌الرِّجالِ فِي‌الْقُرْآن

مي‌بخشد و آماده فعاليت بيشتر مي‌نمايد ، همسايه بد بلاآفرين و همسايه خوب كمك مؤثري به آسايش و حتي پيشرفت هدف‌هاي انسان مي‌كند ، يك مركب بدرد خور براي رسيدن به كارها و وظايف اجتماعي عامل مؤثري است ، در حالي كه مركب قــراضــه و زوار دررفتــه يك عامل عقب ماندگي است ، چراكه كمتر مي‌تواند صــاحبش را به مقصــد برساند .

4 ـ و نيزاز پيامبر صلي‌الله‌عليه‌و‌آله اين حديث نقل‌شده‌است: «مِنْ عَلاماتِ الشَّقاءِ جُمُودُ الْعَيْنَيْنِ وَ قَسْوَةُ الْقَلْبِ وَ شِدَّةُ الْحِرْصِ في طَلَبِ الرِّزْقِ وَ الاِْصْرارُ عَلَي الذَّنْبِ : از نشانه‌هاي شقاوت آن است كه هرگز قطره اشكي از چشم انسان نريزد و نيز از علامات آن سنگ دلي و حرص شديد در تحصيل روزي و اصـرار بر گناه است » .(1) اين امور چهارگانه كه در حديث فوق آمده اموري است اختياري كه از اعمال و اخلاق اكتسابي خود انسان سرچشمه مي‌گيرد و به اين ترتيب دور كردن اين اسباب شقاوت در اختيار خود انسان‌ها است. اگر اسبابي را كه براي سعادت و شقاوت در احاديث بالا ذكر شده با توجه بر عينيّت همه آن‌ها و نقش مؤثرشان در زندگي بشر با اسباب و نشانه‌هاي خرافي كه حتي در عصر ما ، عصر اتم و فضا گروه زيادي به آن پايبندند مقايسه كنيم به اين واقعيت مي‌رسيم كه تعليمات اسلام تا چه حد منطقي و حساب شده است. هنوز بسيارند كساني كه نعل اسب را سبب خوشبختي ، روز سيزده را سبب بدبختي ، پريدن از روي آتش را در بعضي از شب‌هاي سال سبب خوشبختي و آواز خواندن مرغ را سبب بدبختي، پاشيدن آب‌را پشت‌سر مسافر سبب خوشبختي و رد شدن زير نردبان‌را سبب‌بدبختي و حتي آويزان كردن خرمهره را به خود يا به‌وسيله نقليه سبب‌خوشبختي و عطسه را نشانه بدبختي در انجام كار مورد نظر مي‌دانند و امثال اين خرافات كه در شرق و غرب در ميان اقوام و ملل مختلف فراوان است. و چه بسيار انسان‌هايي كه بر اثر گرفتار شدن به اين خرافات از فعاليت در زندگي بازمانده‌اند و گرفتار مصيبت‌هاي فراواني شده‌اند . اسلام بر تمام اين پندارهاي خرافي قلم سرخ

1- « نور الثقلين » ، جلد 2 ، صفحه 398 .

تفسير مردان (35)

كشيــده و سعــادت و شقــاوت انســان را در فعــاليت‌هاي مثبــت و منفــي و نقاط قــوت و ضعــف اخــلاقي و برنامه‌هاي عملي و طرز تفكر و عقيده هر كس مي‌داند كــه نمــونــه‌هايي از آن در چهــار حــديــث فــوق به روشنــي بيــان شده است .

استثناء در آيه چه مفهومي دارد ؟

در رابطه با جمله استثنائيه « اِلاّ ما شآءَ رَبُّكَ » ( مگر آن‌چه پروردگارت بخواهد ) كه در آيات فوق هم در مورد اهل بهشت آمده و هم اهل دوزخ ذكر شده است بايد گفت از آن‌جا كه اين آيات از دو گروه شقي و سعيد بحث مي‌كند و شقاوتمندان همگي الزاما افراد بي‌ايماني كه مستحق خلود باشند نيستند ، بلكه ممكن است در ميان آن‌ها گروهي از مؤمنان خطاكار وجود داشته باشند بنابراين استثناء مربوط به اين گروه است . ولي اين سؤال پيش مي‌آيد كه اين استثناء در جمله دوم چه مفهومي خواهد داشت ؟ ( در مورد سعادتمندان ) . در پاسخ گفته شده است كه آن نيز در مورد مؤمنان خطــاكــار است كه مدتي بايد در آغاز به دوزخ بروند و پاك شوند ، سپس به صف بهشتيــان بپيوندند ، در حقيقت استثنــاء در جملــه اول نسبت بــه آخر كار است و در جملــه دوم نسبت بــه آغــاز كـار .