تفسیر مردان (آیاتُ الرِّجالِ فِی الْقُرآن) بررسیمجموعه‌آیات مربوط به «مردان» درقرآن کریم «جلد دوم» صفحه 287

(316) آياتُ‌الرِّجالِ فِي‌الْقُرْآن

مردها مواظب چشمان خود باشند

مردها مواظب چشمان خود باشند

قُــلْ لِلْمُــؤْمِنينَ يَغُضُّــوا مِــنْ اَبْصــارِهِمْ وَ يَحْفَظُوافُروُجَهُمْ ذلِكَ اَزْكي لَهُــمْ اِنَّ اللّـــهَ خَبيــرٌ بِما يَصْنَعُونَ

به مؤمنان بگو : چشم‌هاي خود را ( از نگاه به نامحرمان ) فروگيرند و فروج خود را حفظ كنند ، اين براي آن‌ها پاكيزه‌تر است ، خداوند از آن‌چه انجام مي‌دهيد ، آگاه است. (30 / نور)

شرح آيه از تفسير نمونه

«يَغُضُّوا» از ماده « غَضّ » در اصل به‌معني كم‌كردن و نقصان است و در بسياري از موارد در كوتاه كردن صدا يا كم كردن نگاه گفته مي‌شود ، بنابراين آيه نمي‌گويد : مؤمنان بايد چشم‌هايشان را فروبندند ، بلكه مي‌گويد : بايد نگاه خود را كم و كوتاه كنند و اين تعبير لطيفي است به اين‌منظور كه اگر انسان به‌راستي هنگامي كه با زن نامحرمي روبرو مي‌شود ، بخواهد چشم خود را به‌كلي ببندد ، ادامه راه رفتن و مانند آن براي او ممكن نيست ، اما اگر نگاه را از صورت و اندام او برگيرد و چشم خود را پايين اندازد ، گويي از نگاه خويش كاسته است و آن صحنه‌اي را كه ممنوع است ، از منطقه ديد خود به‌كلي حذف نموده است. از آن‌چه گفتيم ، اين نكته روشن مي‌شود كه مفهوم آيه فوق اين نيست كه مردان در صورت زنان خيره نشوند تا اين‌كه بعضي چنين استفاده كنندكه نگاه‌هاي غيرخيره مجاز است ، بلكه منظور اين است كه انسان به هنگام نگاه كردن معمولاً منطقه وسيعي را زيرنظر مي‌گيرد، هرگاه زن نامحرمي در حوزه ديد او قرار گرفـت ، چشم را چنـان گيرد كه آن زن از منطقه ديد او خارج شود ، يعني به او نگاه نكند اما راه و چاه خود را ببيند و اين‌كه « غَضّ » را به معني كاهش گفته‌اند ، منظور همين است. دومين دستور در آيه فوق همان مسأله حفظ « فروج » است. « فَرْج » در اصل به معني شكاف و فاصله ميان دو چيز است ، ولي در اين‌گونه موارد كنايه از عورت مي‌باشد و ما براي حفظ معني كنايي آن در فارسي كلمه « دامان » را به‌جاي آن مي‌گذاريم. منظور از « حفظ فرج » به‌طوري‌كه در روايات وارد شده‌است ،

تفسير مردان (317)

پوشانيدن آن از نگاه كردن ديگران است ، در حديثي از امام صادق مي‌خوانيم : « هر آيه‌اي در قرآن كه سخن از حفظ فروج مي‌گويد ، منظور حفظ كردن از زنا است ، جز اين آيه كه منظور از آن حفظ كردن از نگاه ديگران است » .(1) و از آن‌جا كه گاه به نظر مي‌رسد كه چرا اسلام از اين كار كه با شهوت و خواست دل بسياري هماهنگ است ، نهي كرده ، در پايان آيه مي‌فرمايد : « اين براي آن‌ها بهتر و پاكيزه‌تر مي‌باشد » (ذلِكَ اَزْكي لَهُمْ). سپس به‌عنوان اخطاربراي كساني‌كه نگاه‌هوس‌آلود و آگاهانه به زنان‌نامحرم مي‌افكنند و گاه آن را غيراختياري قلمداد مي‌كنند ، مي‌گويد : « خداوند از آن‌چــه انجــام مي‌دهنــد ، مسلمــا آگــاه اســت » ( اِنَّ اللّهَ خَبيــرٌ بِمــا يَصْنَعُــونَ ) .

شرح آيه از تفسير مجمع‌البيان