تفسیر مردان (آیاتُ الرِّجالِ فِی الْقُرآن) بررسیمجموعه‌آیات مربوط به «مردان» درقرآن کریم «جلد دوم» صفحه 358

اين مرد كه غالب مفسّران نامش را «حبيب نجار» ذكر كرده‌اند، از كساني بوده كه در برخوردهاي نخستين با رسولان پروردگار به حقانيت دعوت آن‌ها و عمق تعليماتشان پي‌برد و مؤمني ثابت قدم و مصمم از كار درآمد، هنگامي كه به او خبر رسيد كه در قلب شهر مردم بر اين پيامبران الهي شوريده‌اند و شايد قصد شهيد كردن آن‌ها را دارند، سكوت را مجاز ندانست و چنان‌كه از كلمه «يَسْعي» برمي‌آيد، با سرعت و شتاب خود را به مركز شهر رسانيد و آن‌چه در توان داشت در دفاع از حقّ فروگذار نكرد. تعبير به «رَجُل» به صورت ناشناخته ، شايد اشاره به اين نكته است كه او يك فرد عادّي بود، قدرت و شوكتي نداشت و در مسير خود تك و تنها بود، در عين حال نور و حرارت ايمان آن چنان او را روشن و گرم ساخته بود كه بي‌اعتنا به پيامدهاي اين دفاع سرسختانه از مبارزان راه توحيد، وارد معركه شد، تا مؤمنان عصر پيامبر صلي‌الله‌عليه‌و‌آله در آغاز اسلام كه عدّه قليلي بيش نبودند، سرمشق بگيرند و بدانند حتّي يك نفر مؤمن تنها نيز داراي مسؤوليّت است و سكـوت براي او جايز نيست. تعبير به «اَقْصَي الْمَدينة» نشان مي‌دهد كه دعوت اين رسولان به نقاط دور دست شهر نيز كشيده شد و دل‌هاي آماده را تحت تأثير خود قرار داده بود، گذشته از اين نقاط دوردست‌شهرهميشه‌مركزمستضعفاني‌است‌كه‌آمادگي‌بيشتربراي‌پذيرش‌حقّ دارند، به عكس، درقلب‌شهرها مردم‌مرفهي زندگي‌مي‌كنندكه جذب‌آن‌ها به سوي حقّ به سادگي ممكن نيست. تعبير به «يا قَوْم» (اي قوم من) بيانگر دلسوزي اين مرد نسبت به اهل شهر و مردم آن ديار است و دعوت به پيروي از رسولان دعوتي است، خالصانه كه هيچ

(388) آياتُ‌الرِّجالِ فِي‌الْقُرْآن

نفعي براي شخص او در آن مطرح نيست.

شرح آيه از تفسير مجمع‌البيان

درست در همــان شــرايــط حسّاس مــردمــي با ايمــان و بشردوست از دورتــرين جــاي شهر شتابان در رسيد...

گروهي از مفسران از جمله «ابن عبّاس» برآنند كه: نام اين مرد حقگرا و توحيدگرانه از دورترين نقطه شهر دوان دوان در رسيد، «حَبيب نَجّار» بود. نامبرده پس از ورود پيامبران به شهر و شنيدن دعوت آسماني آنان، راه خويش را برگزيده و به آنان ايمان آورده بود و چون خانه‌اش در دورترين بخش شهر و در كنار دروازه‌اي از دروازه‌هاي شهر بود، با شنيدن خبر تكذيب پيامبران از سوي قوم و تصميم خطرناك آنان به كشتن آن نداگران توحيد و تقوا، بي‌درنگ به آهنگ ياري رساني به حق و عــدالت و هشــدار دادن به ظالـمان حــركت كرد و شتــابان خود را به آنجا رسانيد!

قَـــالَ يَــا قَــوْمِ اتَّبِعُــــوا الْمُــــرْسَلِيــنَ

و پس از رسيـدن به آنان رو به سردمداران جامعه حق‌ستيز و اصلاح‌ناپذير خود كرد و گفت: هان اي سـران قوم! اي مردم! از اين فرستادگان خدا كه از سوي او آمده‌اند و پيــام نجات‌بخش او را برايتان آورده‌اند پيروي كنيد و به رسالت آنان ايمان آوريد.

اين مرد آگاه و درست‌انديش به رسالت آن فرستادگان خدا آگاهي يافته و در اين مورد به يقين رسيده بود، چرا كه وقتي آنان پيش از اين مرحله او را به توحيد و تقوا دعــوت كــردند، از آنــان پرسيد آيا براي رساندن پيام خدا مزدي هم مي‌خواهند؟

آنان پاسخ دادند: هرگز! و بــديــن سان يكي از نشانه‌هاي نداگران پراخلاص توحيـد و تقــوا را در آنـــان ديـــده بود.