تفسیر مردان (آیاتُ الرِّجالِ فِی الْقُرآن) بررسیمجموعه‌آیات مربوط به «مردان» درقرآن کریم «جلد دوم» صفحه 390

« دَرَجات » جمع « دَرَجَة » معمولاً به پله‌هايي گفته مي‌شود كه از آن به سمت بالا مي‌روند و « دَرَكات » جمع « دَرَك » به پله‌هايي گفته مي‌شود كه از آن به طرف پايين حركت مي‌كنند ، لذا در مورد بهشت ، « درجات » و در مورد دوزخ ، « دركات » گفته مي‌شود ، ولي در آيه مورد بحث ، كه هردو باهم ذكر شده ، با توجه به اهميت مقام بهشتيان ، هر دو به عنوان « درجات » آمده و به اصطلاح از باب « تغليب » است. چنان نيست كه بهشتيان يادوزخيان ، همه در يك‌درجه باشند ، بلكه آن‌ها نيز به‌تفاوت اعمالشان و به‌تناسب خلوص نيّت و ميزان معرفتشان ، مقامات متفاوتي دارند و اصـل عدالت ، دقيقا در اين‌جا حاكم است. سپس مي‌افزايد : « وَ لِيُوَفِّيَهُمْ اَعْمالَهُمْ » ، اين تعبير اشاره ديگري است به مسأله « تجسم اعمال » كـه در آن‌جا اعمال آدمي با او خواهد بود ، اعمال نيكش ، مايه رحمت و آرامش او اســت و اعمــال زشتــش ، مــايــه بــلا و ناراحتي و رنــج و عــذاب او .

شرح آيه از تفسير مجمع‌البيان

به باور «ابن زيد» و «ابومسلم» منظور اين است كه: هركدام از ايمان‌آوردگان شايسته‌كردار و كفرگرايان گناهكار و ستمكار متناسب با شرايط و عملكردشان درجات و مراتبي خواهند داشت و روشن است كه درجات شايسته‌كرداران در بهشت پرنعمت و زيباي خداست و درجات كافران و ظالمان، عبــارت از دركات دوزخ است.

وَلِيُوَفِّيَهُمْ أَعْمَالَهُمْ

هــدف اين است كه پــاداش و كيفــر كارهايشان را به طــور كامل به آنان بدهيم.

وَ هُــمْ لاَ يُظْلَمُـونَ

و به آنان هيچ ستمي نخواهد رفت.

آري، با آنان براساس عدل و داد رفتار مي‌گردد، به گونه‌اي كه در مورد كسي كه در خور عذاب و كيفر نيست، ذرّه‌اي عذاب نخواهد بود و كسي كه در خور پاداش است ذرّه‌اي از او دريــغ نخــواهـــد شـــد.

(426) آياتُ‌الرِّجالِ فِي‌الْقُرْآن

پنج ويژگي ياران ويژه پيامبر صلي‌الله‌عليه‌و‌آله