تفسیر مردان (آیاتُ الرِّجالِ فِی الْقُرآن) بررسیمجموعه‌آیات مربوط به «مردان» درقرآن کریم «جلد دوم» صفحه 406

انواع و اقسام تَعَصُّب

بــلاي انسان‌سوز تعصّب بيماري پيچيده‌اي است كه داراي انواع و اقسامي است:

تعصب شخصي، گروهي، حزبي، صنفي، طبقاتي، نژادي، قبيله‌اي، جغرافيايي، فكري، سياسي، ايدئولوژيكي، عقيدتي، مذهبي و تعصب در آداب و رسوم پيشينيان و نياكان؛ و تمامي اين‌ها زشت و ناروا و انحطاط‌آفرين است؛ چرا كه تعصب، قدرت انديشيدن و شناخت درست را از انسان مي‌گيرد، انديشه بشر را اسير خرافه‌ها و تباهي‌هاي خود مي‌سازد، هرگونه استقلال فكر و عمل را از انسان سلب مي‌كند، او را از هدايت و رشد، خودسازي و ساختن جامعه شايسته و دنياي نو و فضاي باز و توسعه يافته محروم مي‌سازد. بخش مهمي از كشتارها، غارت‌ها، انهدام‌ها، انحطاط‌ها، عقب‌ماندگي‌ها، توسعه‌نيافتگي‌ها، كشمكش‌ها و سياهي‌ها، به راستي ميوه تلخ و زهرآگين آن است و نيز عاملي است براي انتقال شرك و ميكرب مرگبار كفر و خرافات و سخــت‌گيــري‌ها و نابــردبــاري‌ها و خشــونت‌ها و بيدادگريها از پيشنيان به نسل‌هاي كنوني و آينده.

مسخ‌شدگي

انديشمندان دستگاه تعقّل و تفكّر انسان را به آيينه تشبيه كرده‌اند؛ همان گونه كه آيينه هرچه صاف و شفاف و بي‌زنگار باشد، پديده‌ها در آن بهتر و زيباتر نمايانده مي‌شوند و در صورت تيره و تار و زنگارزدگي، آن‌ها را آن گونه كه هستند نشان نمي‌دهد، صفحه ذهن و انديشه انسان نيز چنين است. هنگامي كه در دستگاه انديشه انسان ايجاد حساسيت شود و صفحه مغزش از پندارهاي ناروا، نفرت‌ها، كينه‌ها، عقــده‌ها، پيشــداوري‌ها و تعصبّات كــور و عشــق و نفــرت بي‌جا و بي‌اساس آكنده گردد، ديگر رويدادها و چهره‌ها و جريان‌ها را آن گونه كه هستند و روي داده‌اند، نشــان نمي‌دهــد و ديگــر درســت نمي‌نمــايــاند و به حقيقت راه نمي‌گشــايــد.

آري، انسان تنها هنگامي ممكن است به شناخت درست و برداشت صحيح دست

(444) آياتُ‌الرِّجالِ فِي‌الْقُرْآن

يابد كه دستگاه ذهني و فكر خويش را از حساسيت‌پذيري منفي و تخريبي و بي دليل و برهان مصون و از تعصبات كور و دوستي‌ها و دشمني‌ها و پيشداوري‌ها و سخت انديشي و توطئه‌پنداري‌ها پاك سازد؛ در غير اين صورت چه بسيار كه زشت را زيبا مي‌نگرد و زيبا را زشت؛ نيك را بد مي‌يابد و بد را نيك، نقاط قوت را ضعف مي‌بيند و نقاط ضعف را كمال و جمال؛ چه كه آفت تعصّب، آزادي انديشه و استقلال فكر و قدرت شناخت و برداشت درست و داوري و قضاوت عادلانه را از انسان مي‌گيرد و او را در مسيــر زندگي و هنگــامه تصميم‌گيري‌هاي سرنوشت‌سازبه تباهي سوق‌مي‌دهد.

مبتلايان به بيماري تعصّب دستخوش افراط و تفريط مي‌شوند و از تعادل و توازن و عدل‌وانصاف به بيراهه مي‌روند.

آنان عيب‌هاي‌خود و وابستگان به‌اردوگاه‌خودراكمال،