تفسیر مردان (آیاتُ الرِّجالِ فِی الْقُرآن) بررسیمجموعه‌آیات مربوط به «مردان» درقرآن کریم «جلد دوم» صفحه 415

مبارزه اسلام با آفت تَعَصُّب

اسلام با همه عصبيت‌ها مبارزه مي‌كند و انسان را به آزادانديشي و آزادمنشي فرا مي‌خــوانــد، چــرا كه تعصّب هــرگــونه كه باشد زشــت و انحطــاط‌آفــرين است.

تعصب، خواه نژادي يا قبيله‌اي، طبقاتي يا حزبي، گروهي يا ملّي، فكري و يا مذهبي و حتي در مورد پيشوايان معصوم و برگزيده بارگاه حق نيز با انسان شدن و آزاد انديشيدن و شناخت حقايق و بال گشودن به واقعيت‌ها و رشد و هدايت سخت ناسازگار است؛ چرا كه تعصب، انديشه و فكر انسان را اسير تباهي‌هاي خود مي‌كند و هــرگــونه قــدرت درك و دريافت و فهم درست را سلب مي‌نمايد. آفت تعصّب از «من» پرستي ريشه مي‌گيــرد؛ هرچند كه در راه حق باشد.

حــق‌دوستي و حمايت از حق و جانبداري از حقيقت زماني پسنديده است كه بــراي حــق و بـه خــاطـر واقعيت باشد و نه براي «من».

دفاع از حق براي اينكه دين من است، آئين پدر و مادر من است، ميراث گذشتگان من است، آداب و رسوم پيشينيان من است، گزيده خويشان و ياران من است، راه و رسم ايل و تبار من است، چنين دفاع از حق جز من‌پرستي چيز ديگري نيست. و مـي‌دانيـم كه در نگـرش توحيـدي و انساني اسـلام «من» بايستي براي حق باشد و نه حـق بهـانـه و سرپـوشي و ابـزار و وسيلـه‌اي براي «من».

پيــامبــر گرامي در نكوهش از آفت تعصّب و تعصّب‌انگيزي و تعصب‌ورزي ـ كه آفــت رشــد جــامعــه و آزادي انـديشه است ـ فرمود:

مَنْ تَعَصَّبَ اَوْ تُعَصِّبَ لَهُ فَقَدْ خَلَعَ رِبْقَةَ الاِْسْلامِ مِنْ عُنُقِه(1)

كسي كه در زندگي تعصب ورزد و يا برانگيزد و اجازه دهد تا در مورد او تعصب ورزنــد، پيــونــد خـــود را با اســلام گسستــــه است.

1. اثبات‌الهداة، ج 1، ص 47، ثواب الاعمال، ص 474؛ نورالثقلين، ج 5، ص 72.

(450) آياتُ‌الرِّجالِ فِي‌الْقُرْآن