تفسیر مردان (آیاتُ الرِّجالِ فِی الْقُرآن) بررسیمجموعه‌آیات مربوط به «مردان» درقرآن کریم «جلد دوم» صفحه 436

(466) آياتُ‌الرِّجالِ فِي‌الْقُرْآن

ممنوعيت استهزاء ، بدگماني ، غيبت ، تجسس و القاب زشت

يا اَيُّهَا الَّذينَ امَنوُا لا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسي اَنْ‌يَكُونُوا خَيْرا مِنْهُمْ وَ لا نِساءٌ مِنْ نِساءٍ عَسي اَنْ‌يَكُنَّ خَيْرا مِنْهُنَّ وَ لا تَلْمِزُوا اَنْفُسَكُمْ وَ لا تَنابَزُوا بِالاَْلْقابِ بِئْسَ الاِْسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الاْيمانِ وَ مَنْ لَمْ يَتُبْ فَاُولئِكَ هُمُ الظّالِمُونَ

اي كساني كه ايمان آورده‌ايد نبايد گروهي از مردان شماگروه ديگر را استهزاء كنند، شايد آن‌ها از اين‌ها بهتر باشندو نه زناني از زنان ديگر ، شايد آنان بهتر از اينان باشند و يكديگر را مورد طعن و عيب‌جويي قرار ندهيد و با القاب‌زشت و ناپسند ياد نكنيد، بسيار بد است كه بر كســي بعد از ايمــان نام كفر بگــذاريــد و آن‌ها كه تــوبــه نكنند ، ظــالــم و ستمگرند.

(11/حجرات)

شرح آيه از تفسير نمونه

در اين‌جا مخاطب مؤمنانند ، اعم از مردان و زنان ، قرآن به همه هشدار مي‌دهد كه از اين عمل زشت بپرهيزند ، چراكه سرچشمه استهزاء و سخريه همان حس خود برتر بيني و كبـر و غـرور است كه عامـل بسيـاري از جنگ‌هـاي خونيـن در طـول تاريـخ بـوده اسـت. و اين « خود برتر بيني » بيشتر از ارزش‌هاي ظاهري و مادي سرچشمه مي‌گيرد ، مثلاً فلان كس خود را از ديگري ثروتمندتر، زيباتر ، يا از قبيله‌اي سرشناس‌تر مي‌شمرد و احيانا اين پندار كه از نظر علم و عبادت و معنويات از فلان جمعيت برتر است ، او را وادار بـه سخريـه مي‌كنـد ، در حالي كه معيار ارزش درپيشگاه خداوند تقوا است و اين بستگي به پاكي قلب و نيت و تواضع و اخلاق و ادب دارد. سپـس در دوميـن مرحله مي‌فرمايد : « و يكديگر را مورد طعن و عيب‌جويي قرار ندهيد » ( وَ لا تَلْمِـزُوا اَنْفُسَكُمْ ). « لا تَلْمِزُوا » از ماده « لَمْز » به معني عيب‌جويي و طعنه زدن است. جالب اين‌كه قرآن در اين آيه بـا تعبير « اَنْفُسَكُمْ » بـه وحـدت و يكپارچگي مؤمنان اشاره كرده و اعلام مي‌دارد كه همه مؤمنان به منزله نفْس واحـدي‌هستند و اگر از ديگري عيب‌جويي كنيد ، در واقع از خودتان عيب‌جويي

تفسير مردان (467)

كرده‌ايد. و بالاخره در مرحله سوم مي‌افزايد : « و يكديگر را با القاب زشت و ناپسند ياد نكنيد » ( وَ لا تَنابَزُوا بِالاَْلْقابِ ). بسياري از افراد بي‌بند و بار در گذشته و حال اصرار داشته و دارند كه بر ديگران القاب زشتي بگذارند و از اين طريق آن‌ها را تحقير كنند، شخصيتشان را بكوبند و يا احيانا از آنان انتقام گيرند و يا اگر كسي در سابق كار بدي داشته، سپس توبه كرده و كاملاً پاك‌شده باز هم لقبي كه بازگوكننده وضع سابق باشد، بر او بگذارند. اسلام صريحا از اين عمل زشت نهي مي‌كند و هر اسم و لقبي را كه كوچك‌ترين مفهوم نامطلوبي دارد و مايه تحقير مسلماني است، ممنوع شمرده است .

شرح آيه از تفسير مجمع‌البيان