تفسیر مردان (آیاتُ الرِّجالِ فِی الْقُرآن) بررسیمجموعه‌آیات مربوط به «مردان» درقرآن کریم «جلد دوم» صفحه 442

تفسير مردان (475)

ميان « تجسس » و « به‌دست آوردن اطلاعات لازم براي حفظ امنيت جامعه » بسيار دقيق و ظريف است و مسؤولين اداره امور اجتماع ، بايد دقيقا مراقب اين مرز باشند ، تاحرمت اسرارانسان‌ها حفظ‌شود و هم‌امنيت‌جامعه و حكومت‌اسلامي به خطر نيفتد.

غيبت از بزرگ‌ترين گناهان است

غيبت از بزرگ‌ترين گناهان است

گفتيم سرمايه بزرگ انسان در زندگي حيثيت و آبرو و شخصيت او است و هر چيز آن را به خطر بيندازد مانند آن است كه جان او را به خطر انداخته باشد ، بلكه گاه ترور شخصيت از ترور شخص مهم‌تر محسوب مي‌شود و اين‌جا است كه گاه گناه آن از قتل نفس نيز سنگين‌تر است. يكي از فلسفه‌هاي تحريم غيبت اين است كه اين سرمايه بزرگ برباد نرود و حرمت اشخاص درهم نشكند و حيثيت آن‌ها را لكه‌دار نسازد و اين مطلبي است كه اسلام آن را با اهميت‌بسيارتلقي‌مي‌كند. نكته ديگر اين‌كه « غيبت » ، « بدبيني » مي‌آفريند ، پيوندهاي اجتماعي را سست مي‌كند ، سرمايـه اعتمـاد را از بيـن مي‌بـرد و پايه‌هاي تعاون و همكاري را متـزلـزل مـي‌سـازد. مي‌دانيم كه اسلام براي مسأله وحدت و يكپارچگي جامعه اسلامي و انسجام و استحكام آن اهميت فوق العاده‌اي قائل شده است ، هر چيز اين وحدت را تحكيم كند ، مورد علاقه اسلام است و هر چيز آن را تضعيف نمايد منفور است و غيبت يكي از عوامل مهم تضعيف است. ازاين‌هاگذشته«غيبت»بذركينه و عداوت را در دل‌ها مي‌پاشد و گاه سرچشمه نزاع‌هاي خونين و قتل و كشتار مي‌گردد . خلاصه اين‌كه اگر دراسلام‌غيبت به‌عنوان يكي از بزرگ‌ترين گناهان كبيره شمرده شده ، به‌خاطر آثارسوء فردي و اجتماعي‌آن است. روزي پيامبر صلي‌الله‌عليه‌و‌آله با صداي بلند خطبه خواند و فرياد زد : «يا مَعْشَرَ مَنْ امَنَ بِلِسانِهِ وَ لَمْ يُؤْمِنْ بِقَلْبِهِ لا تَغْتابُوا الْمُسْلِمينَ ، وَ لا تَتَّبَعُوا عَوْراتَهُمْ ، فَاِنَّهُ مَنْ تَتَبَّعَ عَوْرَةَ اَخيهِ تَتَبَّعَ اللّهُ عَوْرَتَهُ ، وَ مَنْ تَتَبَّعَ اللّهُ عَوْرَتَهُ يُفْضِحُهُ في جَوْفِ بَيْتِهِ : اي گروهي‌كه به زبان ايمان آورده‌ايد و نه با قلب ، غيبت مسلمانان نكنيد و از عيوب پنهاني آن‌ها جستجو ننماييد ، زيرا كسي كه در امور پنهاني برادر ديني خود جستجو كند ، خداوند اسرار او را فاش

(476) آياتُ‌الرِّجالِ فِي‌الْقُرْآن

مي‌سازد و در دل خانه‌اش رسوايش مي‌كند » .(1) روايات در اين زمينه در منابع اسلامي بسيار زياد است كه با ذكر حديث ديگري اين بحث را پايان مي‌دهيم، امام صادق مي‌فرمايد : « مَنْ رَوي عَلي مُؤْمِنٍ رِوايَةً يُريدُ بِها شَيْنَهُ ، وَ هَدْمَ مُرُوَّتِهِ ، لِيَسْقُطَ مِنْ اَعْيُنِ النّاسِ ، اَخْرَجَهُ اللّهُ مِنْ وِلايَتِهِ اِلي وِلايَةِ الشَّيْطانِ ، فَلا يَقْبَلُهُ الشَّيْطانُ: كسي‌كه به منظور عيب‌جويي و آبروريزي مؤمني سخني نقل كند تا او را از نظر مردم بيندازد ، خداونداوراازولايت خودش بيرون‌كرده،به‌سوي ولايت شيطان‌مي‌فرستد و اما شيطان هم اورانمي‌پذيرد».(2) تمام اين تأكيدات و عبارات تكان دهنده به‌خاطر اهميت فوق العاده‌اي است كه اسلام براي حفظ آبرو و حيثيت اجتماعي مؤمنان قائل است و نيز به‌خاطر تأثير مخربي است كه غيبت در وحدت جامعه و اعتماد متقابل و پيوند دل‌ها دارد و از آن بدتر اين‌كه غيبت عاملي است براي دامن زدن به آتش كينه و عداوت و دشمني و نفاق و اشاعه فحشاء در سطح اجتمـاع ، چـراكـه وقتـي عيـوب پنهانـي مـردم از طريـق غيبـت آشكـار شود ، اهميت و عظمت گناه از ميان مي‌رود و آلــودگــي بــه آن آســان مي‌شــود .

مفهوم غيبَت

« غيبَت » چنان‌كه‌از اسمش پيدا است ، اين است كه در غياب كسي سخني گويند ، منتهي سخني‌كه عيبي‌از عيوب اورافاش سازد، خواه اين عيب‌جسماني باشد، يا اخلاقي، در اعمال او باشد يا در سخنش و حتي در اموري كه مربوط به او است، مانند لباس، خانه، همسر و فرزندان و مانند اين‌ها. بنابراين اگر كسي صفات ظاهر و آشكار ديگري را بيان كند ، غيبَت نخواهد بود ، مگـر اين‌كه قصـد مذمـت و عيب‌جويـي داشتـه باشـد ، كه در اين صـورت حرام اسـت ، مثل اين‌كه در مقـام مذمـت بگويـد ،

1- « المحجة البيضاء » ، جلد 5 ، صفحه 252 .