تفسیر مردان (آیاتُ الرِّجالِ فِی الْقُرآن) بررسیمجموعه‌آیات مربوط به «مردان» درقرآن کریم «جلد دوم» صفحه 469

كار به‌جايي رسيده است كه خداوند با آن عظمـت و قدرتـش بـراي اطمينان دادن به بنـدگان شكاك و ديرباور و ضعيف‌النفس و حريص ، سوگند ياد مي‌كند كه آن‌چـه به شما در زمينه رزق و روزي و وعده‌هاي ثواب و عقاب قيامـت وعـده داده شــده ، همه حق است و هيچ شك و ترديدي در آن نيست. تعبير به « مِثْلَ ما اَنَّكُمْ تَنْطِقُونَ » ( همان‌گونه كه سخن مي‌گوييد ) تعبيـر لطيف و حساب شـده‌اي اسـت كه از محسوس‌ترين اشياء سخن مي‌گويد ، چراكه گاهي خطا در باصره يا سامعه انسان واقع مي‌شود ، اما در سخن گفتن چنين خطايي راه ندارد ، كه انسان احساس كنـد سخـن گفتـه ، در حالي كه سخن نگفته باشد، لذا قرآن مي‌گويد: « همان اندازه كه سخـن گفتن شما برايتان محسوس است و واقعيت دارد ، رزق و روزي و وعده‌هاي الهي نيز همين‌گونه است » .

بهره‌گيري از نشانه‌هاي حق آمادگي لازم دارد

هنگامي كه آيات قرآن سخن از اسرار آفرينش و نشانه‌هاي خدا در عالم هستي مي‌گويد ، گــاه مي‌فــرمــايد : « اين‌ها نشانه‌هايي است براي كساني كه مي‌شنوند » (لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ) ( 67 / يونس ). و گاه مي‌گويد : « براي آن‌هايــي كه تفكــر مي‌كننــد » (لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ) ( 3 / رعد ). گــاه مي‌فرمــايــد : « بــراي كساني كه تعقل مي‌كنند » (لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ) ( 4 / رعد ). گاه مي‌گويـد : « براي كساني كه بسيار شكيبا و شكرگزارند » (لِكلِّ صَبّارٍ شَكُورٍ) ( 5 / ابراهيم ). گــاه مي‌فــرمــايد : « براي كساني كه ايمان دارند » (لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ) ( 79 / نحل ). گاه مي‌گويد: « براي همه صاحبان مغز » (لاَآياتٍ لاُِولِي النُّهي) ( 54 / طه ). گاه مي‌فرمايد: « براي آن‌ها كه هوش سرشار دارند » ( لاَآياتٍ لِلْمُتَوَسِّمِينَ ) (75/حجر). و بالاخره گاهي مي‌گويد: «براي دانشمندان» (لاَآياتٍ لِلْعالِمينَ) (22 / روم).

تفسير مردان (507)

اين تعبيرات به‌خوبي نشان مي‌دهد كه براي استفاده و بهره‌گيري از آيات بي‌شمار و نشانه‌هاي بسيار كه براي وجود پاك او در سراسر عالم آفرينش وجود دارد ، زمينه آماده‌اي لازم است ، چشمي بينا ، گوشي شنوا ، فكري بيدار و دلي هشيار و روحــي آمــاده پــذيرش و تشنه حقايق لازم است و گرنه ممكن است انسان سال‌ها در لابلاي اين آيات زنــدگي كند ، اما همچون حيـوانات جز اصطبل و علف نشناسد .

بحثي پيرامون رزق و روزي و راه‌هاي افزايش آن

در احاديث اسلامي تعبيرات جالبي در اين زمينه ديده‌مي‌شود. در حديثي از رسول خدا صلي‌الله‌عليه‌و‌آله مي‌خوانيم : «اِنَّ الرِّزْقَ لا يَجُرُّهُ حِرْصُ حَريصٍ، وَ لا يَصْرِفُهُ كُرْهُ كارِهٍ: روزي از سوي خداوند مقدر شده ، نه حــرص حريــص آن را جلب مي‌كند و نه اكراه افراد آن‌را منع مي‌نمايد » .(1) در حديث ديگري از امام صادق آمده است كه در پاسخ كسي كه تقاضاي موعظه كرده بود ، فرمود : « وَ اِنْ كانَ الرِّزْقُ مَقْسُوما فَالْحِرْصُ لِماذا ؟ ...: هرگاه رزق قسمت شده است ، حرص براي چيست ... » ؟ .(2) هدف ازاين بيانات اين نيست كه جلو تلاش‌را بگيرد بلكه افراد حريص را با توجه به مقدربودن رزق‌از حرصشان بازمي‌دارد. اين نكته نيز قابل توجه است كه در احاديث اسلامي امور زيادي به عنوان وسيله جذب روزي يا موانع آن معرفي شده كه هر يك به نوبه خود سازنده است. در حديثي از امام صادق مي‌خوانيم : « وَالَّذي بَعَثَ جَدّي بِالْحَقِّ نَبِيّا اِنَّ اللّهَ تَبارَكَ وَ تَعالي يَرْزُقُ الْعَبْدَ عَلي قَدْرِ الْمُرُوَّةِ ، وَ اِنَّ الْمَعُونَةَ تُنْزَلُ عَلي قَدْرِ شِدَّةِ الْبَلاءِ : سوگند به كسي كه جدم را به حق به نبوت مبعوث كرده است كه خداوند متعال انسان را به قدر مروت و شخصيتش روزي مي‌دهد و كمك پروردگار متناسب با شدت بلا و حــادثــه است » .(3) در حديث ديگــري از همــان حضرت آمده‌است: «كَفُّ الاَْذي وَ قِلَّةُ الصَّخَبِ يَزيدانِ‌فِي‌الرِّزْقِ: تــرك آزار مردم و جــار و جنجــال ، روزي را افزايش

1- « نور الثقلين » ، جلد 5 ، صفحه 126 .

2- « نور الثقلين » ، جلد 5 ، صفحه 126 .

3- « نــور الثقلين » ، جلد 5 ، صفحه 125 ( حديث 31 ) .