تفسیر مردان (آیاتُ الرِّجالِ فِی الْقُرآن) بررسیمجموعه‌آیات مربوط به «مردان» درقرآن کریم «جلد دوم» صفحه 477

بنـام خـداوند بخشـنده بخشـايشـگر

يااَيُّهَاالنَّبِيُّ اِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ وَ اَحْصُواالْعِدَّةَ وَ اتَّقُوا اللّهَ رَبَّكُمْ لا تُخْرِجُــوهُنَّ مِنْ بُيُــوتِهِنَّ وَ لا يَخْرُجْنَ اِلاّ اَنْ يَأْتينَ بِفـاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ وَ تِلْكَ حُدوُدُاللّهِ وَمَنْ‌يَتَعَدَّ حُدوُدَاللّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ لا تَدْري لَعَلَ‌اللّهَ يُحْدِثُ‌بَعْدَذلِكَ اَمْرا

اي پيامبر ! هر زمان خواستيد زنان را طلاق دهيد ، در زمان عدّه طلاق گوييد (زماني كه از عادت ماهانه پاك شده و با همسرشان نزديكي نكرده باشند) و حساب عدّه را نگه داريد و از خدايي‌كه پروردگار شما است ، بپرهيزيد ، نه شما آن‌ها را از خانه‌هايشان بيرون كنيد و نه آن‌ها (در دوران عدّه) بيرون روند ، مگر اين‌كه كار زشت آشكاري انجام دهند ، اين حدود الهي است و هر كس از حدود الهي تجاوز كند ، به خويشتن ستم كرده است، تو نمي‌داني شايد خداوند بعد از اين ، وضع تازه (و وسيله اصلاحي) فراهم كند. (1 / طلاق)

شرح آيه از تفسير نمونه

اين نخستين حكم از احكام پنجگانه‌اي است كه در اين آيه آمده است ، منظور اين است كه صيغه طلاق در زماني اجـرا شود ، كه زن از عادت ماهيانه پاك شده و با همسرش نزديكي نكرده باشد ، زيرا طبق آيه 228 سوره بقره ، عِدّه طلاق بايد به مقدار « ثَلاثَـةَ قُـروُءٍ » ( سه بار پاك شدن ) بوده باشد و در اين‌جا تأكيد مي‌كند كه طلاق بايد با آغاز عِدّه همراه گردد . اين نخستين شرط طلاق است. سپس به دومين حكم كه مسأله نگهداشتن حساب عِدّه است ، پرداخته و مي‌فرمايد : «حساب عِدّه را نگه داريد» ( وَ اَحْصـُوا الْعِدَّةَ ). « اَحْصُوا » از ماده « اِحْصاء » به معني "شمارش" است و در اصل از « حصي » به معني "ريگ" گرفته شده است ، زيرا بسياري از مردم در زمان‌هاي قديم كه به خواندن و نوشتن آشنا نبودند ، حساب موضوعات مختلف را با ريگ‌ها نگه مي‌داشتند. دقيقا ملاحظه‌كنيدكه زن ، سه‌بار ايام پاكي خود را به پايان رساند و

(518) آياتُ‌الرِّجالِ فِي‌الْقُرْآن

عادت ماهيانه ببيند ، هنگامي كه سومين دوران پاكي پايان يافت و وارد عادت ماهيانه سوم شد ، ايام عِدّه سرآمده و پايان يافته است. اگر در اين امر دقت نشود ، ممكن است دوران عِدّه بيش از مقدار لازم محسوب گردد و ضرر و زياني متوجه زن شود ، چراكه او را از ازدواج مجدد بازمي‌دارد و اگر كمتر باشد ، هدف اصلي از عِدّه كه حفظ حريم‌ازدواج اول و مسأله عدم‌انعقاد نطفه است ، رعايت نشده . قابل توجه اين‌كه مخاطب به نگهداري حساب عِدّه ، مردان هستند ، اين به خاطر آن است كه مسأله « حق نفقه و مسكن » بر عهده آن‌ها است و همچنين « حق رجوع » نيز از آنِ آنان‌است وگرنه زنان موظفند كه براي روشن شدن تكليفشان حساب عِدّه را دقيقا نگه دارند. بعد به سومين و چهارمين حكم كه يكي مربوط به شوهران است و ديگري مربوط به زنان ، مي‌فرمايد : « لا تُخْرِجُوهُنَّ مِنْ بُيُوتِهِنَّ وَ لا يَخْرُجْنَ ». گرچه بسياري از بي‌خبران ، اين حكم اسلامي را به هنگام طلاق اصلاً اجرا نمي‌كنند و به محض جاري شدن صيغه طلاق ، هم مرد به خود اجازه مي‌دهد كه زن را بيرون كند و هم زن خود را آزاد مي‌پندارد كه از خانه شوهر خارج شود و به خانه بستگان بازگردد ، ولي اين حكم اسلامي فلسفه بسيار مهمي دارد ، زيرا علاوه بر حفظ احترام زن ، غالبا زمينه را براي بازگشت شوهر از طلاق و تحكيم پيوند زناشويي ، فراهم مي‌سازد. پشت‌پا زدن به‌اين حكم مهم‌اسلامي كه در متن قرآن مجيد آمده است ، سبب مي‌شود كه بسياري از طلاق‌ها به جدايي دائم منتهي شود، درحالي كه اگر اين حكم اجرا مي‌شد، غالبا به آشتي و بازگشت مجدد منتهي مي‌گشت. ولي از آن‌جاكه گاهي شرايطي فراهم مي‌شود كه نگهداري زن بعداز طلاق در خانه ، طاقت‌فرساست ، به دنبال آن پنجمين حكم را به صورت استثناء اضافه كرده و مي‌گويد : «مگر اين‌كه آن‌ها كار زشت آشكاري را انجام دهند » (اِلاّ اَنْ يَأْتينَ بِفاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ) . مثلاً آن‌قدر ناسازگـاري ، بدخلقي و بدزباني با همسر و كسان او كند كه ادامه حضور او در منزل ، باعث مشكلات بيشتر گردد. اين

تفسير مردان (519)

معنـي در روايات متعددي كه از ائمه اهل بيت : نقل شده است ، ديده مي‌شود .(1) البته منظور هر مخالفت و ناسازگاري جزئي نيست ، زيرا در مفهوم كلمه « فاحِشَة » ، كار زشت مهمي نهفته است خصوصا اين‌كه با وصف « مُبَيِّنَة» نيز توصيف شده است. چراكه اين قوانين و مقررات الهي ضامن مصالح خود مكلفين است و تجاوز از آن خواه از ناحيه مرد باشد ، يا زن ، لطمه به سعادت خود آنان مي‌زند (وَ تِلْكَ حُدوُدُ اللّهِ وَ مَنْ يَتَعَدَّ حُدوُدَ اللّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ ). و در پايان آيه ضمن اشاره لطيفي به فلسفه عِدّه و عدم خروج زنان از خانه و اقامتگاه اصلي ، مي‌فرمايد : ( لا تَدْري لَعَلَّ اللّهَ يُحْدِثُ بَعْدَ ذلِكَ اَمْرا ). با گذشتن زمان ، طوفان خشم و غضب كه غالبا موجب تصميم‌هاي ناگهاني در امر طلاق و جدايي مي‌شود ، فرومي‌نشيند و حضور دائمي زن در خانه در كنار مرد در مدت عِدّه و يادآوري عواقب‌شوم طلاق، مخصوصا در آن‌جا كه پاي فرزنداني در كار است و اظهار محبت هريك نسبت به‌ديگري، زمينه‌ساز رجوع‌مي‌گردد و ابرهاي‌تيره و تاردشمني و كدورت را غالبا از آسمان زندگي آن‌ها دور مي‌سازد . به خواست خدا بعدا خواهيم گفت كه همه اين‌ها مربوط‌به «طلاق‌رجعي» است .

طلاق ، منفورترين حلال‌ها