تفسیر مردان (آیاتُ الرِّجالِ فِی الْقُرآن) بررسیمجموعه‌آیات مربوط به «مردان» درقرآن کریم «جلد دوم» صفحه 48

1- « نهج البلاغه » ، خطبه 224 .

تفسير مردان (69)

در قلــب و فكــر او ايجاد كند .

8 ـ يك عامل مهم ديگر براي نگراني ترس و وحشت از مرگ است كه هميشه روح انسان‌ها را آزار مي‌داده است و از آن‌جا كه امكان مرگ تنها در سنين بالا نيست بلكه در سنين ديگر مخصوصا به هنگام بيماري‌ها ، جنگ‌ها ، ناامني‌ها وجود دارد ، اين نگراني مي‌تواند عمومي باشد. ولي اگر ما از نظر جهان بيني مرگ را به معني فنا و نيستي و پايان همه چيز بدانيم ( همان‌گونه كه ماديون جهان مي‌پندارند ) اين اضطراب و نگراني كاملاً به جا است و بايد از چنين مرگي كه نقطه پايان همه آرزوها و موفقيت‌ها و خواست‌هاي انسان است ترسيد ، اما هر گاه در سايه ايمان به خدا مرگ را دريچه‌اي به يك زندگي وسيع‌تر و والاتر بدانيم و گذشتن از گذرگاه مرگ را همچون عبور از دالان زندان و رسيدن به يك فضاي آزاد بشمريم ديگر اين نگراني بي‌معني‌است ـ بلكه چنين مرگي ، هر گاه در مسير انجام‌وظيفه بوده باشد ـ دوست‌داشتني و خواستني است. البته عوامل نگراني منحصر به اين‌ها نيست بلكه مي‌توان عوامل فراوان ديگري براي آن نيز شمرد ، ولي بايد قبول كرد كه بيشتر نگراني‌ها به يكي از عوامل فوق بازمي‌گردد. و هنگامي كه ديديم اين عوامل در برابر ايمان به خدا ذوب و بي‌رنگ و نابود مي‌گردد تصديق خواهيم كرد كه ياد خدا مايه آرامش دل‌ها است « اَلا بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ » .

آيا آرامش با خوف خدا سازگار است ؟

بعضي از مفسران در اين‌جا ايرادي مطرح كرده‌اند كه خلاصه‌اش اين است : ما از يك طرف در آيه فوق مي‌خوانيم ياد خدا مايه آرامش دل‌ها است و از طرفي ديگر در آيه 2 سوره انفال مي‌خوانيم : « اِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذينَ اِذا ذُكِرَ اللّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ : مؤمنان كساني هستند كه وقتي نام خدا برده مي‌شود قلبشان ترسان مي‌گردد » آيا اين دو با هم منافات دارد؟ پاسخ سؤال اين است كه منظور از آرامش همان آرامش در برابر عوامل

(70) آياتُ‌الرِّجالِ فِي‌الْقُرْآن

مادي است كه غالب مردم را نگران مي‌سازد كه نمونه‌هاي روشن آن در بالا ذكر شد ، ولي مسلما افراد باايمان در برابر مسؤوليت‌هاي خويش نمي‌توانند نگران نباشند و به تعبير ديگر آن‌چه در آن‌ها وجود ندارد نگراني‌هاي ويرانگر است كه غالب نگراني‌ها را تشكيل مي‌دهد اما نگراني سازنده كه انسان را به انجام وظيفه در برابر خدا و خلق و فعاليت‌هاي مثبت زندگي وامي‌دارد در وجود آن‌ها هست و بايد هم باشد و منظور از خــوف از خــدا نيــز هميــن است .(1)

شرح آيه از تفسير مجمع‌البيان

در آيه مورد بحث كه ادامه پيام آيه پيش است مي‌فرمايد: