تفسیر مردان (آیاتُ الرِّجالِ فِی الْقُرآن) بررسیمجموعه‌آیات مربوط به «مردان» درقرآن کریم «جلد دوم» صفحه 529

شرح آيه از تفسير نمونه

جمعي از مفسران و ارباب لغت « هَلُوع » را به معني "حريص" تفسير كرده‌اند و جمعي ديگر آن را به معني " كم‌طاقت و بخيل" گرفته‌اند . البته اين دو صفت لازم و ملزوم يكديگرند و هر دو در معني‌حريص، جمع مي‌باشند، زيرا آدم‌هاي حريص غالبا بخيلند و در برابر حوادث ناگوار كم‌تحمل و البته عكس آن نيز صادق مي‌باشد.

سازگاري و جمع بين آيات متفاوت در مورد صفات انسان

در اين جــا سه سؤال به شــرح زير مطــرح است كه بــايــد به آن‌ها پاسخ داد :

1 ـ اگر خداوند انسان را براي سعــادت و كمـال آفريـده ، چگونـه در طبيعت او شـر و بدي را قرار داده است؟

2 ـ آيــا ممكــن است خــداونــد چيزي را با صفتي بيافريند و سپس آفرينش خــود را مــذمّت كند؟

3 ـ قرآن در آيه 4 سوره « تين » صريحا مي‌گويـد : « لَقَـدْ خَلَقْنَـا الاِْنْسـانَ في اَحْسَــنِ تَقْــويـم: ما انســان را بــا بهتـرين صــورت و ســاختمــان آفــريــديــم » .

مسلما منظور اين نيست كه ظاهر انسان خوب و باطنش زشت و بد است ، بلكه كلّ خلقـت انسـان بـه صـورت « اَحْسَـن تَقْويـم » است و همچنين‌آيات ديگري‌كه مقام والاي انسان‌را مي‌ستايند، اين‌آيات با آيه موردبحث چگونه‌سازگار است؟ پاسخ همه‌اين سؤالات با توجه به يك نكته‌روشن مي‌شود و آن اين‌است‌كه خداوندنيروها و

تفسير مردان (571)

غرايز و صفاتي‌را در انسان آفريده است كه اين‌ها بالقوّه وسيله تكامل و ترقّي و سعادت او محسوب مي‌شوند، بنابراين‌صفات و غرايزمزبور ذاتا بد نيست، بلكه وسيله كمال‌است، اما هنگامي‌كه همين‌صفات در مسيرانحرافي‌قرار گيرد و از آن سوء استفاده شود ، مايه نكبت و بدبختي و شرّ و فساد خواهد بود. براي مثال همين حرص نيرويي است كه به انسان اجازه نمي‌دهد به زودي از تلاش و كوشش بازايستد و بارسيدن به نعمتي سير شود ، اين يك عطش سوزان است كه بر وجود انسان مسلّط است، اگر اين‌صفت در مسير تحصيل علم و دانش به كار افتد و انسان حريص در علم و يا به تعبير ديگر تشنه و عاشق بي‌قرار علم باشد ، مسلما مايه كمال اوست ، اما اگر آن در مسير ماديات به كار افتد ، مايه شر و بدبختي و بُخل مي‌گـردد . به تعبير ديگر : اين صفت شاخه‌اي از حُبّ ذات است و مي‌دانيم حُبّ ذات چيزي است كه انسان را به‌سوي كمال مي‌فرستد ، اما اگر در مسير انحرافي واقع شود ، به سوي انحصارطلبي ، بخل ، حسد و مانند آن پيش مي‌رود. در مورد مواهب ديگر نيز مطلب همين‌گونه است، خداوند قدرت عظيمي در دل اتم آفريده كه مسلما مفيد و سودمند است ، ولي هــرگــاه از اين قــدرت دروني اتم سوء استفاده شود و از آن بمب‌هاي ويرانگر بسازند ، نه نيروگاه‌هاي برق و وسايل صنعتي ديگر ، اين مايه شر و فساد خواهد بود. و با توجه به بيان فــوق ، مي‌تــوان ميان تمام آياتي كه در قرآن مجيد درباره انسان وارد شده است، جمع كرد.