تفسیر مردان (آیاتُ الرِّجالِ فِی الْقُرآن) بررسیمجموعه‌آیات مربوط به «مردان» درقرآن کریم «جلد دوم» صفحه 7

(8) آياتُ‌الرِّجالِ فِي‌الْقُرْآن

اَيُّهَا الاِْنْسانُ ما غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَريمِ) « 6 / انفطار ». و در مورد ديگر او را موجودي كه هنگام نعمت طغيان مي‌كند، دانسته ( اِنَّ الاِْنْسانَ لَيَطْغي اَنْ رَآهُ اسْتَغْني ) «6و7/علق». به اين ترتيب مي‌بينيم « انسان » در قرآن مجيد به عنوان موجودي كه داراي جنبه‌هاي منفي فراوان و نقطه‌هاي ضعف متعددي است ، معرفي شده‌است. آيا اين همان انساني است كه خدا او را در « اَحْسَنِ تَقْويم » و «بهترين ساختمان» آفريده است؟ (لَقَدْ خَلَقْنَا الاِْنْسانَ في اَحْسَنِ تَقْويمٍ) «4 / تين». و آيا اين همان انساني است كه خدا معلّم او بوده و آن چه را نمي‌دانسته ، به وي آموخته است ؟ (خَلَقَ الاِْنْسانَ عَلَّمَهُ الْبَيانَ) «3و4/الرحمن». و بالاخره آيا اين همان انساني است كه خدا او را در مسير پروردگار به سعي و تلاش واداشته ( يا اَيُّهَا الاِْنْسانُ اِنَّكَ كادِحٌ اِلي رَبِّكَ كَدْحا ) « 6 / انشقاق ». بايد ديد اين‌ها چه انساني هستند كه با آن‌همه كرامت و محبت الهي اين‌همه نقاط ضعف و نارسايي از خود نشان مي‌دهند؟ ظاهر اين است كه اين بحث‌ها همه مربوط به انسان‌هايي است كه تحت تربيت رهبران الهي قرار نگرفته‌اند ، بلكه به صورت گياهي خودرو پرورش يافته‌اند ، نه معلمي و نه راهنمايي و نه بيداركننده‌اي داشته‌اند ، شهواتشان آزاد و در ميان هوس‌ها غوطه‌ور هستند. بديهي است چنين انساني نه تنها از امكانات فراوان و سرمايه‌هاي عظيم وجود خويش بهره نمي‌گيرد ، بلكه با به كار بردن آن‌ها در مسيرهاي انحرافي و غلط به صورت موجودي خطرناك و سرانجام ناتوان و بينوا درمي‌آيد. وگرنه انساني‌كه با استفاده‌از وجود رهبران الهي و به‌كارگرفتن انديشه و فكر و قرار گرفتن در مسير حركت تكاملي و حق و عدالت به مرحله « آدميت » گام مي‌نهد و شايسته نام « بني‌آدم » مي‌شود ، به جايي مي‌رسد كه به جز خدا نمي‌بيند ، آن‌چنان كه قرآن مي‌گويد: « وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَنيآآدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِي‌الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلي كَثيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضيلاً : ما آدميزادگان را گرامي داشتيم و صفحه خشكي و دريا را جولانگاه آن‌ها قرار داديم و از روزي‌هاي پاكيزه به او بخشيــديــم و بر بسيــاري از مخلــوقات خود فضيلت و برتريش داديم » ( 70 / اسراء ) .

تفسير مردان (9)

شرح آيه از تفسير مجمع‌البيان

نور فطرت در اعماق دلها

و هنگامي كه به انسان زيان و رنجي از زيانها و رنجهاي دنيا برسد، در همان حال كه بر پهلو خفته و يا نشسته و يا ايستاده است، ما را مي‌خواند؛ امّا اين ياد خدا و روي آوردن به بارگاه او، نه به انگيزه خداجويي و خدا خواهي و تو حيد گرايي و پاداش آخرت است، بلكه تنها به منظور بر طرف شدن آن رنج و زيان و نجــات خــويش است كه خــدا را مي‌خـواند.

فَلَمّا كَشَفْنا عَنْهُ ضُرَّهُ مَرَّ كَاَنْ لَّمْ‌يَدْعُنا اِلي ضُرٍّ مَسَّهُ

و آنگاه كه ما آن زيان و سختي را از او برداريم و برطرف سازيم و سلامتي او را به وي بازگردانيم، از سپاسگزاري ماروي برتافته و به همان شيوه گذشته باز مي‌گردد، چنانكه گويي هرگز ما را براي نجات خويش از ورطه گرفتاري و بلا نخــوانــده و از ما در خواست نجات خودرا ننموده و مارانمي‌شناسد.

كَــذلِــكَ زُيِّــنَ لِلْمُسْــرِفينَ مــا كــانُــوا يَعْمَلُـونَ.

به باور برخي منظور اين است كه: همان گونه كه شيطان و انسانهاي شيطان صفت، روي برتــافتــن از نيــايش باخــدا به هنگــامــه خــوشــي و آسايش را براي گنــاهكــاران آراسته‌اند، همين گونه براي اسرافكاران نيز كردار زشت و بيداد شان جلــــوه داده شــــده است.