سومین جلد از مجموعه کتاب های روزشمار تاریخ معاصر ایران دربرگیرنده تقویم رخداد های سال ١٣٠٢ش است. در این دوره نیز همچون سال گذشته (١٣٠١ش) ایران سه دولت را در کارنامه سیاسی خود تجربه کرد؛ اما آن چه که این تغییرات را با تحولات سیاسی سال پیشین متفاوت میکند، تلاش های چشمگیر رضا خان برای رسیدن به حکومت و گرفتن همه اهرم های قدرت است.
در این سال، چهارمین دوره تقنینیه، در واپسین روز از ماه جوزا (خرداد) به پایان رسید، اما رضا خان از همان ابتدا برای به دست گرفتن مجلس پنجم، با یاری جستن از شبکه قشون تازه تأسیس، که اینک در بیشتر کشور استقرار یافته بود، دست به کار شد. هیأتی، تحت نظارت وزیر جنگ، نمایندگان موردنظر رضا خان را در مرکز تعیین، و برای انتخاب به امرای قشون ابلاغ میکرد. این، مهمترین اقدام رضا خان برای رسیدن به کرسی قدرت نبود، بلکه او بسیار امیدوار بود، پس از مستوفیالممالک، به عنوان رئیسالوزراء معرفی شود؛ اما این اتفاق نیفتاد. از این رو خیز رضا خان برای به چنگ آوردن مقام ریاست وزراء آغاز شد.
دولت مستوفیالممالک که ظاهری روسی و باطنی انگلیسی داشت، در آستانه انتخابات پنجمین دوره مجلس شورای ملی سقوط کرد. این حادثه سیاسی در پی استیضاح آیت الله سیدحسن مدرس انجام شد. مدرس و نمایندگان همفکر او معتقد بودند که این دولت توان حفظ موازنه سیاسی را - به ویژه در سیاست های مرتبط با دو قدرت انگلیس و روسیه شوروی - ندارد. استیضاح مدرس کارساز شد و میرزاحسن خان مشیرالدوله، بار دیگر برای تشکیل کابینه از احمدشاه حکم گرفت. پیش از این مجلس شورای ملی نیز نسبت به او ابراز تمایل کرده بود. مشیرالدوله کار خود را بیآنکه بتواند در حیطه قدرت رو به گسترش رضا خان تحدیدی ایجاد کند، شروع کرد. همه همت او برگزاری انتخابات آزاد بود، اما عوامل وزارت جنگ، غیر از چند شهر مانند تهران، توانستند نام نمایندگان سفارش شده را از صندوق های اخذ رأی بیرون آورند.
رضا خان همزمان اقدام بلندپروازانه دیگری را نیز آغاز نمود. او ساقط کردن دولت مشیرالدوله را کاری سهلالوصول میدانست؛ از این رو الغاء سلطنت قاجار را هدف اول خود قرار داد و پس از اطمینان از همسو شدن مجلس شورای ملی، بدان جهت گام برداشت. مهمترین اقدام او در این راه