ساعت پنج صبح شیخ خزعل، همراه سرداراجل، پسرش، به طرف دزفول حرکت داده شدند، تا از آنجا همراه نظامیان به خرمآباد و سپس به تهران منتقل شوند.(1) شیخ و پسرش دیشب دستگیر شده بودند.
سپردن ریاست خانواده شیخ خزعل به پسرش
سرتیپ فضل الله زاهدی، حاکم نظامی خوزستان، خبر داد که پس از انتقال شیخ خزعل و سرداراجل، پسرش، به سوی تهران، شیخ عبد الله سردارشرف، دیگر پسر شیخ خزعل، را به سرپرستی خانواده و خاندان شیخ تعیین کرده است. وی افزود که پس از حرکت شیخ خزعل، تحرکاتی از طرف غلامان او برای غارت قصر فیلیه رخ داد که با اعزام شیخ عبد الله به قصر به این وضعیت خاتمه داده شد.(2)
دیدار وزیر امور خارجه با لیدین
ساعت سه بعد از ظهر مشارالملک، وزیر امور خارجه، با لیدین، شارژدافر سفارت شوروی در تهران، ملاقات کرد. در این دیدار وزیر امور خارجه نسبت به تجاوز نظامی شوروی در مرز مغان و تصرف پاسگاه بهرامتپه اعتراض کرد و گفت که قوای شوروی باید منطقه اشغالی را تخلیه و با تشکیل کمیسیون مرزی اختلافات آن ناحیه حل و فصل شود. مشارالملک با ارسال نام های ضمن اطلاع این موضوع به وزارت جنگ افزود که از نظر این وزارت خانه منشورالملک فرد شایست های برای ریاست کمیسیون مرزی است، اما وزارت خارجه هزین های برای اعزام او ندارد.(3)
تهدید حاکم نظامی بندرجز به تعطیلی مدرسه روسی
وزارت امور خارجه در نام های به وزارت جنگ، از قول سفارت شوروی در تهران نوشت که حاکم نظامی بندرجز به مدیر مدرسه روسی این شهر اطلاع داده که باید مدرسه را ببندد، وگرنه او را دستگیر خواهد کرد. در این نامه از قول منبع یادشده آمده است که مدرسه در محاصره نظامیان است.(4)
شناسایی آمر ضاربین مهندس رابرت
امیرلشکر جنوب به وزارت جنگ خبر داد که تحقیقات فرمانده نظامیان دشتی و دشتستان نشان میدهد که محرک حمله مسلحانه به رابرت مهندس (ر.ک: ١٣ فروردین) محمدعلی خان، کلانتر تنگستان، است و مرتکبین، چهار نفر از رعایای او بودهاند. تحقیقات ادامه دارد.(5)
نگرانی فرمانده تیپ شمال از عزیمت سلیمانپاشا به تهران
محمدحسین آیرم با ارسال تلگرامی به رضا خان، ضمن اعلام به پایان رسیدن دوره «فجایع و خودسری سردارمقتدر» در صفحه طوالش، نوشت که طرفداران او با پیش انداختن سلیمان پاشای ١٢ ساله، پسر سردارمقتدر، درصدد بازگرداندن وضعیت سابق هستند.(6) با وجود مخالفت فرمانده تیپ شمال، سلیمانپاشا برای دیدار رضا خان عازم تهران شده است.
تردید فرمانده تیپ شمال نسبت به اطرافیان سردارمقتدر
محمدحسین آیرم با ارسال تلگرامی محرمانه به وزارت جنگ از تحرکات مشکوک اطرافیان سردارمقتدر گفت؛ این که مقداری فشنگ پیدا شده و گویا سالارشجاع و همدستانش خیالاتی در سر دارند. و نیز گفته شده سالارشجاع برای ملاقات قائممقامالملک راهی تهران است.(7)
احضار نماینده سیاسی مصر
روزنامه ایران در شماره امروز خود نوشت که وزارت امور خارجه، علیاکبر خان بهمن، نماینده سیاسی ایران در مصر را به تهران فراخوانده است. وزارت امور خارجه «به جای ایشان مأمور دیگری انتخاب و عزیمت خواهد نمود.»(8)
ضرورت حرکت سرتیپ زاهدی به قلعه رزه
حسین خزاعی، امیرلشکر غرب، با ارسال تلگرامی به رضا خان یادآور شد که به سرتیپ فضل الله خان زاهدی دستور داده با نیرو هایش به قلعه رزه بیاید، اما گویا از طرف «بندگان حضرت اشرف اعظم دامت عظمته» مأموریتی دارد که حرکت او را به تعویق میاندازد. امیرلشکر غرب از رضا خان خواست دستور حرکت زاهدی از طرف «ریاست عالیه کل قوا» صادر شود.(9) (ر.ک: ٢٧ فروردین)
تعیین اعضای کمیسیون سرحدی
امیرلشکر شمال غرب در تلگرامی فوری به وزارت جنگ، اعضاء کمیسیون سرحدی را که برای مذاکره درباره حوادث اخیر مرز مغان تعیین شدهاند اعلام کرد: سرهنگ متینالملک؛ نایب سرهنگ ضیاءالدوله که آشنا به زبان روسی است؛ نایب یک حسین خان اسلامبولی که نقشهکش و از اعضاء قبلی کمیسیون سرحدی بوده است. وی افزود نایب سرهنگ محمود خان، فرمانده قوای اردبیل نیز به آنها ملحق شده، عازم مرز خواهند شد. کارگزار آذربایجان میگوید تا دستور و هزینه این مأموریت از طرف وزارت خارجه داده نشود، حرکت نخواهد کرد.(10) کارگزار آذربایجان به عنوان رئیس این کمیسیون برگزیده شده بود.
(تصویر) خطوط مرزی ایران و شوروی مطابق قرارداد ترکمنچای
(تصویر) شیخ خزعل
١ اردیبهشت ١٣٠٤
1- اسناد مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، س ١٣٠٤، پ ١٤٢، ص ٩٩.
2- همان، س ١٣٠٤، پ ١٤٤، ص ٩٥. پس از راهی کردن شیخ خزعل، مانیپنی، کنسول انگلیس در اهواز با کارگزار خرمشهر دیدار میکند و از او نسبت به امنیت اموال و خاندان شیخ سئوال میکند: «آیا به ما اطمینان میدهید که در حوالی فیلیه و از طرف بستگان شیخ وقایعی پیش نخواهد آمد؟» سردارشرف، پسر شیخ ، و حاکم نظامی خرمشهر با حضور در کارگزاری به کنسول انگلیس میگویند که امنیت فیلیه به سردارشرف واگذار شده و جای نگرانی نیست. (همان، ص ٨٦). هر چند در این سند، کنسول انگلیس پیجوی احوال و املاک و کسان شیخ است، اما واقعیت این است که اهمیت موضوع به امنیت لوله های نفت و تأمین جان انگلیسی های مستقر در منطقه مربوط میشد. خوزستان باید آرام میماند، چه با حضور شیخ خزعل و چه بدون او.
3- همان، س ١٣٠٤، پ ١٥٧، ص ٢٣.
4- همان، س ١٣٠٤، پ ١٢٣، ص ٥٤. وزارت جنگ از فرمانده تیپ شمال توضیح خواست. (همان، ص ٥٣).
5- همان، س ١٣٠٤، پ ٦، ص ٢٣٥.
6- همان، س ١٣٠٤، پ ٧، ص ٣٨.
7- همان، س ١٣٠٤، پ ٧، ص ٦٠. رضا خان پس از دیدن این تلگرام گفت به فرمانده تیپ شمال بگویند که با نزدیکان سردارمقتدر کاری نداشته باشد و مورد تعقیب و تنگنا قرار نگیرند. (همان، ص ٥٩).
8- روزنامه ایران، س ٩، شم ١٨٠٥، ص ٣.
9- اسناد مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، س ١٣٠٤، پ ٦، ص ١٨٢. پاسخی به این درخواست داده نشد.
10- همان، س ١٣٠٤، پ ١٥٧، صص ١٠ تا ١٢. وزارت جنگ پس از دریافت این تلگرام از وزارت امور خارجه خواست دستور حرکت کارگزار را بدهد. (همان، ص ٩)