پیشنهاد کرد: «امر و دستور فرمایند فروشندگان اسکناس های مزبور را در رشت مقدمتاً توقیف و دستگیر نمایند تا این که بتوان به وسیله آنها صاحب ان اصلی اسکناسها را تعیین و به این ترتیب مبدأ قضیه را کشف نمود.»
اسکناس های یادشده در قبال فروش کالا های ایرانی در شوروی، توسط تجار به ایران آورده شده بود.(1)
جایگزین حاکم نظامی خوزستان
سرتیپ فضل الله زاهدی، حاکم نظامی خوزستان، با ارسال تلگرامی به رضا خان، رئیسالوزراء، فرد جایگزین خود را برای اعمال حکومت نظامی بر ایالت خوزستان معرفی کرد. «در صورتی که تصویب میفرمایید میرزااحمد خان [عمارلویی](2)معاون را که شخص صحیحالعمل است به کفالت تعیین» شود. از آنجا که عمارلویی غیرنظامی بود، پیشنهاد شد سرهنگ مجدلشکر و یاور مصطفی خان که از فرماندهان ساخلو خوزستان بودند در این مسئولیت او را یاری دهند.(3)
سرتیپ زاهدی مأموریت داشت اوایل بهار به همراه قوای اعزامی از لشکر مرکز و لشکر غرب، ایلات لرستان را سرکوب کرده و آنها را سر جای خود بنشاند.
عید نوروز در نمایندگی ایران در بادکوبه
ژنرال کنسولگری ایران در بادکوبه به مناسبت نوروز از ایرانیان مقیم این شهر پذیرایی کرد. در محل پذیرایی عکسی هم از رضا خان نصب بود که حاضران با گرد آمدن در برابر آن شعار دادند: زنده باد رضا خان. بعد از ظهر نیز مأموران محلی و نمایندگان دول خارجه به محل نمایندگی ایران آمده، نوروز را تبریک گفتند.(4)
سوءقصد به جان یک مهندس انگلیسی
به گزارش امیرلشکر جنوب، شش فرد مسلح دیشب به خانه رابرت، مهندس انگلیسی ساکن در بهمنی بوشهر، رفته او را با گلوله زدهاند. زخم وارده کاری نیست و مهندس یاد شده جان سالم بدر برده است. محمود آیرم، امیرلشکر جنوب، اطلاع داد که افراد مسلح از اجزاء اخراج شده قشون بودند. تعقیب برای دستگیری و مجازات آنان شروع شده است.(5)
درگیری رئیس نظمیه و رئیس قشون بوشهر
امشب رئیس نظمیه و رئیس قشون بوشهر در محل نظمیه گلاویز شده، بگومگو کردند. پس از آن که برخوردی میان یک خودرو بینمره با رئیس نظمیه و وکیل عمومی در خیابان رخ داد، عبد الله خیاطی، مسافر خودرو، به نظمیه جلب گردید. عبد الله خیاطی به رئیس نظمیه دشنام داد که متعاقباً با تنبیه وی روبرو شد. در این بین رئیس قشون نیز با رئیس نظمیه درگیر شد. رئیس قشون نیز عد های را به تلگراف خانه روانه کرد تا ضمن تحصن علیه رئیس نظمیه تلگرام هایی به مرکز بفرستند.(6)
تأسیس بانک پهلوی قشون
بنابر ماده یک اساسنامه بانک پهلوی قشون «جهت ترفیه حال و رفع احتیاجات صاحب منصبان و افراد قشون و تسهیل استفاده مشارالیهم از سرمایه خود، بانکی به نام بانک پهلوی قشون از اول فروردین ماه شمسی ١٣٠٤ در طهران تأسیس و تدریجاً شعبات آن به نواحی لشکری توسعه خواهد یافت.» سرمایه اصلی بانک یک میلیون تومان تعیین گردید..١٥(7)
1- همان، پ ١٢٥، ص ٥٣. از جمله تجاری که از این اسکناسها را وارد کرده بود، میرزابابای بلوری بود. او برای رسیدگی به این موضوع راهی تهران شد تا با مسئولان بانک مذاکره کند. (همان، پ ١٢٥، ص ٥٠).
2- میرزااحمد خان عمارلویی فرزند محمدعلی، روحانی و مشروطهخواه، وکیل مجلس (صفر ١٢٩٣ق- آبان ١٣١١ش) بود. وی در خانواد های روحانی، در جیرنده عمارلو از محال تابعه گیلان به دنیا آمد. با وجود این برخی به اشتباه میرزااحمد خان را قزوینی دانسته او را با نام میرزااحمد خان قزوینی معرفی کردهاند. وی ابتدا نزد عموی خود، آخوند ملاابراهیم قاضی، به تحصیل پرداخت. سپس در اصفهان پنج سال از شاگردان برجسته ملامحمدکاشی و جهانگیر خان قشقایی شد. در تهران نیز در مدرسه صدر، حکمت و کلام را نزد میرزا کرمانشاهی خواند. در نجف به محضر درس آخوند ملامحمدکاظم خراسانی و ملاعبد الله دیوشلی مازندرانی حاضر شد و از محارم این دو رهبر دینی به حساب آمد. میرزااحمد خان که در تهران توسط میرزامحسن خان اقتدارالدوله با مسائل سیاسی آشنا شد، در نجف و در جریان مشروطهخواهی ایرانیان به دستور آخوند خراسانی به ایران بازگشت و به صف مشروطهخواهان پیوست. ابتدا در تبریز به عضویت «فوج نجات» به رهبری مستر باسکرویل درآمد و در درگیری های خودجوش تبریز همراه دیگر مبارزان با قوای محمدعلیشاه به نبرد پرداخت. عمارلویی در انتخابات دوره دوم مجلس شورای ملی در ١٣٢٩ق وکیل مردم قزوین شد و در ١٣٣٤ق در دوره سوم نیز از جانب اهالی یزد انتخاب شد. در همان ایام توسط سیدحسن تقیزاده به عضویت حزب دموکرات درآمد. او از دوره سوم مجلس و در جریان مهاجرت دستهجمعی وکلا به کرمانشاه، و سپس به خارج از کشور، لباس روحانیت را مانند بیشتر همقطارانش چون میرزایحیی دولتآبادی و سیدحسن تقیزاده، از تن خارج ساخت و با ظاهری جدید فعالیت های خود را ادامه داد. میرزااحمد خان در ١٢٩٧ش به ایران بازگشت و در عرصه سیاست بارها عهدهدار مناصب حکومتی شد که از جمله آنها میتوان حکمرانی گروس، شوشتر، استرآباد، عراق و کفالت حکومت خوزستان را برشمرد. او در ١٣٠٤ش به عضویت نخستین مجلس مؤسسان نیز درآمد. میرزااحمد خان عمارلویی که برخی وی را به خاطر نزدیکی عمارلو به قزوین، قزوینی نیز خطاب میکردند در آبان ١٣١١ به مرگ ناگهانی و مشکوک درگذشت و در بارگاه حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد. آثار به جا مانده از او سفرنامه احمدی در ١٣٢٧ق و یادداشت های اسلامبول در ١٣٣٨ق هستند. (عمارلویی، خاطرات میرزااحمد خان عمارلویی، صص ٩ تا ١٨-٢١٥؛ بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران در قرن ١٢ و ١٣ و ١٤ هجری، ج ١، ص ٢٠؛ یغما، شم ١٢٩ (فروردین ١٣٣٨)، ص ٤٠).
3- اسناد مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، س ١٣٠٤، پ ١٤١، ص ٤.
4- همان، س ١٣٠٤، پ ١٢٦، صص ٣٨ و ٣٩.
5- همان، س ١٣٠٤، پ ٦، ص ٢٥٠. رضا خان نیز در پی شنیدن خبر، دستور داد «مرتکبین باید سخت تعقیب و دستگیر شوند.» و افزود: «ظهور و وقوع این حوادث هم به واسطه عدم کفایت فرمانده گردان بنادر» است. (همان، ص ٢٤٩). رابرت یک مکانیک هندی بود و ژنرال کنسولگری بوشهر میگفت که او چهار سال پیش مسلمان شده و با یک زن ایرانی ازدواج کرده است. دیپلمات انگلیسی حدس میزد مضروبین رابرت، از منسوبین همسر او باشند. (همان، ص ٢٤٢).
6- همان، س ١٣٠٤، پ ٦، ص ٢٢٦.
7- سازمان اسناد ملی ایران، سند شم ٢٤٠٢٧٧٩٩. به درستی روشن نیست کار این بانک در سال ١٣٠٤ از چه زمانی آغاز گردید، پیشنهاددهنده آن که بود و اساسنامهاش کی تدوین شد. اما آنچه مسلم است، فعالیت این بانک در بدو امر شباهتی به بانک های معمول آن زمان، یعنی شاهنشاهی، بانک ایران (نام بعدی بانک استقراضی) بانک ایران و روس و دیگر مؤسسات رهنی نداشت. زمانی نام بانک پهلوی قشون مطرح شد که توانست کنترات حمل و نقل کالا و پست را از تهران تا خانقین به دست آورد و جایگزین یک شرکت فرانسوی شود. در ابتدا، طرف قرارداد این بانک، وزارت پست و تلگراف بود. همچنین به درستی از سرمایه اولیه آن خبری نیست. تدوین اساسنامه بانک احتمالاً مربوط به شهریور ١٣٠٤ است، چرا که وزارت مالیه و مدیرکل مالیه ایران، میلسپو، در جریان تأسیس این بانک نبودند. مسئولان بانک وقتی وارد چرخه اقتصادی شدند، و گاه مجبور به پاسخگویی، اقدام به تدوین اساسنامه نمودند. هر چند در منابع گفته میشود که بانک پهلوی قشون از محل بازنشستگی نظامیان تأسیس شد، ولی امکان آن بسیار ضعیف مینماید. چون قشون در این زمان با کمبود منابع مالی مواجه بود و بیشتر یگانها و قسمت های آن معمولاً با دو ماه حقوق معوقه دست و پنجه نرم میکردند. هزینه اردوکشی های نظامی چه در ترکمن صحرا و چه در لرستان نمیرسید و بخشی از پول آن از جیب مردم منطقه پرداخت میشد. اما آنچه مسلم است تأسیس بانک پهلوی قشون اقدامی برای جبران کمبود های مالی وزارت جنگ بود، چرا که نخستین فعالیت آن در امور حمل و نقل و کسب درآمد از این راه بود. نخستین شعبه بانک به پیشنهاد سرتیپ فضل الله زاهدی، فرمانده تیپ شمال، در زمستان ١٣٠٤ در رشت تأسیس شد. این پیشنهاد نیز از روی استیصال بود، زیرا دولت شوروی در آن زمان واردات کالا های ایرانی را به کشور خود منع کرده بود و بازرگانان شمالی و خراسان، دچار زیان های فراوانی شده بودند. بانک شاهنشاهی، وابسته به انگلیس، نیز در پی تحریم کالاها توسط شوروی همکاری لازم را با ایران نکرد، و دو بانک فعال آن زمان (بانک ایران و روس و بانک شاهنشاهی) دردی از درد های تجار ایرانی را دوا نکردند. بانک روس عملاً در های معاملات را به روی تجار ایرانی بست. در چنین شرایطی سرتیپ زاهدی پیشنهاد تأسیس شعبه بانک پهلوی را در رشت داد تا شاید تسکینی بر آلام بازرگانان باشد و از این طریق بتوانند تا حدودی خسارت های وارده را جبران کنند. البته وی میخواست از این طریق دست قشون نیز در امور مالی بازتر باشد و قدرت عملی بیشتری بیابد. (مؤلف)