تفسیر نمادهای دینی صفحه 23

ص:24

دیدگاه کلیفورد گیرتس درباره دین و معنا

اندیشه­های نظری او درباره دین، در مقاله­اش با عنوان «دین به عنوان یک نظام فرهنگی» مطرح شده است که در آن، جنبه فرهنگی دین را تحلیل می­کند. مقصود او از فرهنگ، «الگویی از معانی است­ که در طول تاریخ انتقال می­یابد و از طریق نمادها تجسم پیدا می­کند و به صورت فعالیت نمادین بیان می­شود». (1)

او دین را بخشی از یک فرهنگ، با نمادهای مقدس و کارکردهای آنها می­داند تا روحیه­ آدم­ها؛ یعنی روش، ویژگی و چگونگی زندگی، سبک اخلاقی و زیبایی شناختی و حالت زندگی آنها را با جهان بینی­شان _ پندار آنها از واقعیت عملکرد اشیا _ ترکیب کند. بنا براین، _گیرتس_ دو عنصر را از هم جدا می­سازد: یکی، روحیه انسان­ها و دیگری، جهان بینی­ آنان.

نمادهای مقدس یا به عبارت دیگر همان دین، در ایجاد تصویر افراد از جهان و مرتبط ساختن آن با روحیه آنها، نقش مهمی بر عهده دارد. نمادهای مقدس، روحیه آدم­ها را از جهت عقلی، منطقی جلوه می­دهند؛ زیرا این روحیه­ها را به صورت شیوه­ای از زندگی نشان می­دهند که با محتوای جهان بینی آنها تطبیق آرمانی دارد. به بیان دیگر، جهان بینی انسان­ها رفتار اجتماعی آنها را توجیه می­کند.

پس روحیات و جهان بینی، همدیگر را تأیید می­کنند. نمادهای مذهبی میان سبک معینی از زندگی و یک نوع مابعدالطبیعه خاص هم­خوانی برقرار می­کنند و بدین­سان هر یک از دیگری سود می­برد. به گفته گیرتس، دین نظامی از نمادهاست که حالت­ها و انگیزش­های نیرومند، قانع کننده و پایدار را در انسان­ها استقرار می­بخشد تا این حالت­ها و انگیزش­ها، واقع­بینانه به ­نظر آیند.