- پیش گفتار 1
- 1. مفهوم شناسی 4
- الف) نماد 4
- ب) فرهنگ 8
- اشاره 9
- ج) فرهنگ اسلامی 9
- اشاره 12
- تعبیر قرآن از نمادها 12
- 1. اهمیت احیای نمادهای اسلامی 13
- 3. اهداف موضوع 15
- 1. تفسیر جامعهشناختی 17
- اشاره 17
- یادگیری معانی و نمادها 17
- اشاره 17
- کنش و واکنش 20
- گزینش کردن 21
- دین و معنا 22
- دیدگاه کلیفورد گیرتس درباره دین و معنا 23
- اشاره 25
- درآمدی بر هرمنوتیک 25
- تفسیر نمادها 31
- اشاره 33
- اشاره 34
- 1. مکانهای مقدس 34
- الف) مسجد 35
- اشاره 35
- یک _ تاریخچه مسجد 36
- دو _ مفهوم نقشها در معماری مسجد 37
- اول _ امام جماعت 38
- سه _ عناصر تعریف شده مسجد 38
- دوم _ منبر 39
- سوم _ محراب 40
- چهارم _ مِئذنه (مناره) 40
- چهار _ کارکردهای مسجد 41
- اشاره 41
- اول _ آموزش و پژوهش 42
- دوم _ سیاست 43
- ب _ فضیلت مشاهد مشرفه 44
- اشاره 44
- یک _ مکه 48
- اشاره 48
- دوم _ بنای کعبه به دست قریش 50
- اول _ کعبه 50
- سوم _ آیات قرآن بر دیواره کعبه 52
- چهار _ رموز صورت کعبه 53
- پنجم _ ارکان کعبه 55
- ششم _ حجرالاسود 56
- هفتم _ ویژگیهای کعبه 58
- دو _ مدینه منوره 59
- اشاره 59
- هشتم _ امنیت تکوینی و تشریعی 59
- اول _ شرافت مدینه 60
- دوم _ مسجد النبی 61
- چهار _ بیتالمقدس 65
- سه _ مسجد قبا و دیگر مسجدها در مدینه 69
- چهارم _ جلوه ای از معماری اسلامی 70
- پنجم _ فضیلت بیت المقدس از نگاه اهل بیت (ع) 71
- اشاره 72
- ششم _ قدس در نگاه علمای اسلام 72
- اول _ جایگاههای مقدس نجف 73
- دوم _ مسجدهای مشهور در نجف 78
- شش _ کربلا 78
- هفت _ کاظمین 83
- هشت _ سامرا 87
- نه _ کوفه 89
- اشاره 90
- مسجد سهله 94
- مسجد زید بن صعصعه 96
- آرام گاه ابراهیم الغمر 96
- مسجد صعصعه بن صوحان 96
- اشاره 102
- 2. زمان های مقدس 102
- الف) حج 107
- ب) روزه 108
- ج) عید فطر 109
- د) نماز جمعه 112
- ه_) ماههای حرام 113
- ح _ عاشورا 121
- الف) آثار طبیعی و روانی رنگها 122
- 3. رنگ ها 122
- ب) رنگ در قرآن 126
- 4. اعداد 135
- اشاره 135
- الف) اربعین در فرهنگ اسلامی 137
- ب) اربعین در قرآن 140
- ج) اربعین در حدیث 142
- اشاره 142
- چهل روز خلوص 143
- چهل مؤمن 145
- چهل نیایشگر 146
- چهل بار خواندن 148
- چهل روز گریه 150
- چهل پاییز جلوتر 151
- چهل روز نماز 152
- چهل گناه 154
- چهل خانه 155
- چهل روز باران 157
- چهل روز احتکار 158
- چهل روز خوردن گوشت 160
- چهل سال عبادت 161
- چهل برابر نیرو 163
- زیارت اربعین 164
- اشاره 168
- ب) ترویج خشونت 170
- الف) ترویج تجملگرایی 170
- د) بیتوجهی به مسائل جامعه شناسی و روان شناختی 171
- ج) هنجارشکنی درروابط زن و مرد 171
- ه_) ترویج مد و پوششهای نامتعارف 172
- و) پخش موسیقیهای شبههناک 173
- ز) جای خالی برنامههای مذهبی و جای پر برنامههای پوچ 174
- ح) کمبود برنامه سازان متعهد 174
- ی) حجم بالای پخش برنامه 176
- ک) غلبه سیاستزدگی 176
- ط) نقش تهیهکنندگان 176
- الف) تقویت اخلاق عمومی 177
- ل) نبود نگرش انقلابی 177
- 2. پیشنهادهای کلی 177
- ب) پرهیز از چهرهپردازیهای منفی و ناصالح 177
- 3. پیشنهادهای برنامهای 178
ص:35
باید توجه داشت که صفت مقدس، خود واژه و صفتی مقدس است و بدون دلیل نباید برای کسی یا چیزی استفاده شود. بنا براین، در بحث نمادها، امور مقدس از نوع اول را بررسی میکنیم؛ زیرا این امور با گذشت زمان به صورت نمادهایی در ذهن مردم درآمدهاند. با یادآوری این امور در ذهن مردم، کارکردهای اجتماعی این امور را در جامعه بررسی میکنیم. امور مقدس به چهار بخش تقسیم میشود:
1. مکانها که در بردارنده مکانهای مقدس در فرهنگ دینی است، مانند: مسجد، کعبه، بیت المقدس، قبور امامان، امام زاده ها و... .
2. زمانها و مناسبتها که روزهای ولادت و شهادت پیشوایان دینی و نیز عیدهای اسلامی مانند عید غدیر، قربان، فطر و ماه های محرم، رجب، شعبان، رمضان و. . . را شامل میشود.
3. رنگها؛ برخی رنگها در دین مقدس اسلام، معانی خاصی را می رسانند، مانند: رنگ زرد، سبز، سفید، قرمز و... .
4. اعداد؛ شامل عددهای خاصی مانند عدد چهل می شود که در فرهنگ اسلامی بدان تأکید شده است.
1. مکانهای مقدس
اشاره
از نظر ساختاری، مکانها به دو دسته مقدس و خنثا تقسیم میشوند. مکانهای مقدس معمولاً به صورت عبادت گاه و مزار بزرگان ادیان و دیگر مکانها نیز خنثا هستند. (1)
مقدس بودن یک مکان، هنگام ساخت مکان به آن داده شده است. انسان در طول تاریخ، این مکانها را کشف کرده و در پیرامون آنها ساکن شده است. البته قداست این مکانها با یکدیگر متفاوت است. بعضی از این مکانها، چنان مقدس هستند که خانه خدا در آنها بنا میشود؛ در جاهایی معبد و