- پیش گفتار 3
- اهمیت و فایده پژوهش 4
- مفاهیم 5
- پرسش اصلی پژوهش 5
- فرضیه پژوهش 5
- اشاره 8
- بخش اول بنیادهای فرهنگ عاشورا 8
- 1. عزاداری از نگاه عقل 9
- فصل اول: مبانی عزاداری 9
- اشاره 9
- 2. عزاداری از دیدگاه قرآن و سنّت 12
- 3. عزاداری امام حسین علیه السلام در روایات شیعی 13
- 4. عزاداری در نگاه اهل سنت 16
- فصل دوم: تاریخ عزاداری 18
- اشاره 18
- تاریخ عزاداری از دیدگاه شیعه 18
- تاریخ عزاداری شیعه پس از عاشورا 20
- تاریخ عزاداری امام حسین علیه السلام در میان اهل سنّت 25
- عزاداری امام حسین علیه السلام در ایران 29
- تاریخ عزاداری در جهان 30
- توضیح بُعد اول: 34
- اشاره 34
- اشاره 34
- فصل سوم: اهداف و فلسفه عزاداری 34
- 1. احیای آموزه ها و معارف دینی 36
- 2. اصلاح 36
- 4. ارائه دین به مثابه الگوی جامع 37
- 3. تربیت انسانی، فکری، اخلاقی و عرفانی 37
- توضیح بعد دوم فلسفه عزاداری 38
- اشاره 38
- 1. زنده نگه داشتن یاد و نام امام حسین علیه السلام 38
- 2. گسترش فرهنگ اهل بیت علیهم السلام و معارف تشیع 38
- 3. تداوم بینش حسینی در مبارزه با ستم، ستم پذیری و بی عدالتی 39
- الف) ایجاد فضای معنوی 40
- 1. آثار تربیتی 40
- اشاره 40
- اشاره 40
- فصل چهارم: آثار عزاداری 40
- ج) کسب فضایل اخلاقی 41
- ب) تزکیه نفس و پالایش روح 41
- د) کسب آرامش و دفع آلام درونی 42
- ب) آشنایی عزاداران با مسایل فرهنگی _ اجتماعی روز 43
- الف) فراگیری فرهنگ و معارف اهل بیت علیهم السلام 43
- 2. آثار فرهنگی _ اجتماعی 43
- د) پیوند عاطفی میان امت و الگوها 44
- ج) تقویت روحیه انقلابی، شهادت طلبی، ایثار و حقیقت جویی در عزاداران 44
- ه) هم دلی، هم گرایی و هم کاری میان عزاداران 45
- 3. آثار سیاسی 45
- الف) سازمان دهی شیعیان 45
- ب) مانور و حضور سیاسی شیعیان 47
- ج) زنده نگاه داشتن روح حماسه شیعی 47
- د) احیای آموزه های سیاسی شیعی و دینی 48
- اشاره 49
- فصل پنجم: نمادهای عزاداری 49
- 1. مرثیه سرایی و شعر رثایی 49
- الف) روایاتِ زیارات 54
- 2. زیارات 54
- اشاره 54
- ب) متن زیارات 55
- 3. روضه و مقتل 56
- 4. تعزیه 60
- 5. توغ 62
- 7. علمات 64
- 6 . بیرق و علم 64
- 9. قمه زنی 65
- 8 . نخل برداری 65
- 10. جامه سیاه پوشیدن 66
- 11. گریه، سینه زدن و زنجیر زدن 67
- اشاره 69
- بخش دوم آسیب شناسی فرهنگ عاشورا 69
- 1. تعریف تحریف 72
- اشاره 72
- 2. انواع تحریف 72
- فصل اول: کلیات تحریف و آسیب شناسی 72
- 3. سابقه تحریف 73
- 4. روش های تحریف شناسی 74
- فصل دوم: عوامل ایجاد و گسترش تحریف (آسیب ها) 77
- 1. دگرگونی فضای اجتماعی و تغییر در گفتمان عاشورا 77
- اشاره 77
- 2. تبیین نشدن فلسفه صحیح قیام 79
- 3. تمایل به اسطوره سازی و افسانه پردازی 82
- 4. برخورد عاطفی صرف با مقوله عزاداری 84
- 5. جبر انگاری 88
- 6 . نقش حکومت ها و تاریخ نگاران درباری 90
- 7. تعصب های بی جا و جمود فکری 94
- 8. تمسک به روایات تسامح در ادله سنن 95
- 10. سهل انگاری و تسامح منفی در به کارگیری روش ها 97
- 9. جمود تاریخی و گویا نشدن تاریخ 97
- 11. هراس نخبگان از عوام یا عوام زدگی آنان 100
- 13. آمیخته شدن فرهنگ های قومی و سرزمینی با عزاداری 101
- 12. تبدیل شدن عزاداری به عادت 101
- 14. ضعف دانش و بینش عمومی 102
- 1. خرافه زدگی و غلوآمیز شدن عزاداری 104
- فصل سوم: آثار و پی آمدهای تحریف 104
- اشاره 104
- 2. عقل ناپذیری 106
- 3. الگوناپذیر شدن نهضت عاشورا و سیره امامان علیهم السلام 106
- 4. مخدوش و تک بعدی شدن فلسفه قیام و عزاداری 107
- 5. فرعی شدن مسایل اصلی و اصلی شدن مسایل فرعی 108
- 6. دور شدن اهل دانش از مجالس عزاداری 109
- 7. رواج تشریفات و تهی شدن عزاداری ها از محتوای مطلوب 110
- 8. سوء استفاده دشمنان، خواص و حکومت ها 111
- 9. گسترش ریا کاری 112
- 10. گسترش دروغ، جعل و غیر علمی ارزیابی شدن تاریخ قیام 113
- 11. از میان رفتن خلوص مجالس حسینی و حرفه ای شدن عزاداری ها 116
- 12.کاسته شدن عزاداری ها از محتوای مطلوب و برتری شکل بر محتوا 118
- 13. خلع سلاح فرهنگی در مقابل طعنه های منکران و دشمنان 119
- فصل چهارم: آسیب های عزاداری در زمان حاضر 121
- اشاره 121
- 1. رواج دوباره برخی از غلوها و خرافه ها 121
- 2. ترویج دگرباره ناهنجاری هایی مانند قمه زنی و زمین بوسی 122
- 3. چیرگی سلیقه های شخصی و رواج زبان حال های بی ریشه و مبتذل 123
- 4. رواج سبک ها و اشعار غنایی ناهمخوان، مبتذل و تقلیدی 125
- 5. رواج شیوه های ناموجه سینه زنی و زنجیر زنی 127
- 6 . برتری شکل بر محتوا 128
- 7. گسترش نامتناسب حضور موسیقی در مراسم سنتی عزاداری 129
- 8 . سوء استفاده گروهی 129
- فصل پنجم: عوامل ایجاد آسیب های جدید 131
- 1. ورود فرهنگ مدرنیته به اجزای جامعه از جمله عزاداری 131
- اشاره 131
- 2. دوری از عالمان دینی و روحانیت 133
- فصل ششم: راه های مقابله با آسیب ها 135
- 1. بهره گیری از عقل در مقام ثبوت و اثبات 135
- اشاره 135
- 2. نهراسیدن خواص از عوام و آگاهی دادن به مردم 137
- 3. بالا بردن دانش و تحصیلات عمومی و تاریخی عامه مردم 139
- 4. دقت و اعتراض مردم به تحریف 140
- 5. آموزش روش مند مبلغان و مداحان 141
- 6 . نظام مند کردن مداحی، منبرها و مجالس عزاداری 142
- 7. برخورد اعتدالی و به دور از افراط و تفریط 143
- 9. استفاده از شیوه های تبلیغات روانی 144
- 8. پرهیز از برخوردهای آمرانه و حساسیت برانگیز 144
- 10. پویا سازی و تلفیق روش ها 146
- اشاره 148
- فصل هفتم: پیشینه و جریان شناسی مبارزه با آسیب های فرهنگ عاشورا 148
- الف) روشن فکری غیر دینی 149
- اشاره 154
- 1. جلال آل احمد 154
- ب) روشن فکران دینی 154
- 2. دکتر علی شریعتی 156
- 3. محمد رضا حکیمی 160
- اشاره 161
- ج) عالمان دینی و روحانیت 161
- 1. میرزا حسین نوری 161
- 2. سید عبدالحسین شوشتری 162
- 3. شیخ محمدباقر خراسانی بیرجندی 163
- 6. آیت اللّه بروجردی 163
- 4. محدّث قمی 163
- 5. شیخ عبدالکریم حائری 163
- 7. علامه سیدمحسن امین 164
- 8. امام خمینی رحمه الله 165
- 9. شهید مطهری رحمه الله 166
- 10. جریان شهید جاوید 168
- 11. علی صفایی حایری 168
- 12. آیت اللّه سیدعلی خامنه ای 169
- اشاره 173
- بخش سوم رسانه و عزاداری 173
- وظایف رسانه 175
- 1. پرهیز از عوام زدگی یا جوّزدگی 175
- 2. توجه جدّی به جنبه های هنری رسانه در قالب محکم و صحیح 175
- 1. ساخت برنامه برای رفع تکلیف 176
- مشکلات و اشکال های رسانه 176
- 2. کمبود تحقیق متناسب با کار رسانه 177
- 3. کمبود نیروهای معتقد و کارآمد 177
- 4. پراکندگی و اختلاف سلیقه 178
- 5. بالا بودن هزینه های ساخت برنامه های کیفی 178
- 6. نبود برنامه ریزی مناسب و متناسب 179
- 7 . کمبود دانش، مطالعه و توان کافی 179
- اشاره 180
- راه کارهای رفع مشکلات و موانع رسانه 180
- 2. برنامه ریزی درازمدت و میان مدت بر اساس تحقیقات بنیادی 180
- 1. ایجاد هماهنگی 180
- پیشنهادهای برنامه سازی 181
- 3. اختصاص بودجه کافی به برنامه های کیفی و هدف مند 181
- پرسش های مردمی 182
- پرسش های کارشناسی 183
- کتاب نامه 185
حادثه، اعتماد مخاطب را به گفتارهایی که در خصوص نهضت عاشورا و سیره امامان است، کاهش می دهد و نیز آن را در ذهن مخاطب از اعتبار می اندازد.
2. قدسی کردن قیام و ستردن جنبه های بشری نهضت سیدالشهدا علیه السلام که این موضوع، رفتار حسینی را از دسترس انسان دور می دارد و از ابعاد جامعه شناختی و پند گیرانه نهضت، غافلانه می گذرد. از این رو، امام حسین علیه السلام شخصیتی می شود که نمی توان به او نزدیک شد و از رفتارش الگو گرفت و همان راهی که او رفت برگزید؛ چرا که سرشت او، جدا از سرشت بشر است.
4. مخدوش و تک بعدی شدن فلسفه قیام و عزاداری
4. مخدوش و تک بعدی شدن فلسفه قیام و عزاداری
اصلی ترین اثر آسیب فرهنگ عاشورا، انحراف از فرهنگ اصیل عاشورایی، براساس فلسفه بافی های مخدوش و یا تک ساحتی است که این، برخلاف روح حاکم بر عاشورا و شخصیت جامع امام علیه السلام است. این تحلیل ها عبارت اند از:
الف) تحلیلی که تنها با نگاه الهی محض به نهضت می نگرد و هیچ نوع نگاه بشری را بدان برنمی تابد، تنها باید به بررسی تاریحی و بعد تاریخی آن بسنده کرد و نتواند هیچ آموزه ای را از آن، برای انسان امروز و دنیای امروز استخراج کند.
ب) تحلیلی که حرکت امام را، یک مبارزه به طور کامل حسابگرانه صرف برای دست یابی به حکومت می شمارد؛ یعنی به شدت آن را دنیوی می کند و ابعاد الهی و ماورایی آن را نادیده می انگارد، و در واقع، عاشورا را از روح حاکم بر آن جدا ساخته و نهضت عاشورا و شخصیت امام را در حد شخصیت های بشری صرف فروکاسته و توان الگوگیری از آن را کاهش داده است؛ چرا که آن حسین علیه السلام برای انسان شیعی و مسلمان عزادار الگوست، که شخصیت الهی و قدسی دارد و منصوب خداوند است وگرنه، این حادثه برای او، چنان برتری ای بر دیگر حادثه های حماسی تاریخ اسلام ندارد.
ج) تحلیلی که امام علیه السلام را فدایی امت گناهکار و شفاعت کننده عزاداران می داند، در تضادِ اساسی با هدف اعلام شده امام حسین علیه السلام و نهضت عاشورا است؛ چرا که