- پیش گفتار 3
- اهمیت و فایده پژوهش 4
- پرسش اصلی پژوهش 5
- مفاهیم 5
- فرضیه پژوهش 5
- اشاره 8
- بخش اول بنیادهای فرهنگ عاشورا 8
- اشاره 9
- 1. عزاداری از نگاه عقل 9
- فصل اول: مبانی عزاداری 9
- 2. عزاداری از دیدگاه قرآن و سنّت 12
- 3. عزاداری امام حسین علیه السلام در روایات شیعی 13
- 4. عزاداری در نگاه اهل سنت 16
- فصل دوم: تاریخ عزاداری 18
- اشاره 18
- تاریخ عزاداری از دیدگاه شیعه 18
- تاریخ عزاداری شیعه پس از عاشورا 20
- تاریخ عزاداری امام حسین علیه السلام در میان اهل سنّت 25
- عزاداری امام حسین علیه السلام در ایران 29
- تاریخ عزاداری در جهان 30
- اشاره 34
- اشاره 34
- توضیح بُعد اول: 34
- فصل سوم: اهداف و فلسفه عزاداری 34
- 2. اصلاح 36
- 1. احیای آموزه ها و معارف دینی 36
- 4. ارائه دین به مثابه الگوی جامع 37
- 3. تربیت انسانی، فکری، اخلاقی و عرفانی 37
- اشاره 38
- 1. زنده نگه داشتن یاد و نام امام حسین علیه السلام 38
- توضیح بعد دوم فلسفه عزاداری 38
- 2. گسترش فرهنگ اهل بیت علیهم السلام و معارف تشیع 38
- 3. تداوم بینش حسینی در مبارزه با ستم، ستم پذیری و بی عدالتی 39
- اشاره 40
- اشاره 40
- الف) ایجاد فضای معنوی 40
- فصل چهارم: آثار عزاداری 40
- 1. آثار تربیتی 40
- ج) کسب فضایل اخلاقی 41
- ب) تزکیه نفس و پالایش روح 41
- د) کسب آرامش و دفع آلام درونی 42
- 2. آثار فرهنگی _ اجتماعی 43
- ب) آشنایی عزاداران با مسایل فرهنگی _ اجتماعی روز 43
- الف) فراگیری فرهنگ و معارف اهل بیت علیهم السلام 43
- د) پیوند عاطفی میان امت و الگوها 44
- ج) تقویت روحیه انقلابی، شهادت طلبی، ایثار و حقیقت جویی در عزاداران 44
- ه) هم دلی، هم گرایی و هم کاری میان عزاداران 45
- الف) سازمان دهی شیعیان 45
- 3. آثار سیاسی 45
- ب) مانور و حضور سیاسی شیعیان 47
- ج) زنده نگاه داشتن روح حماسه شیعی 47
- د) احیای آموزه های سیاسی شیعی و دینی 48
- 1. مرثیه سرایی و شعر رثایی 49
- فصل پنجم: نمادهای عزاداری 49
- اشاره 49
- الف) روایاتِ زیارات 54
- اشاره 54
- 2. زیارات 54
- ب) متن زیارات 55
- 3. روضه و مقتل 56
- 4. تعزیه 60
- 5. توغ 62
- 6 . بیرق و علم 64
- 7. علمات 64
- 8 . نخل برداری 65
- 9. قمه زنی 65
- 10. جامه سیاه پوشیدن 66
- 11. گریه، سینه زدن و زنجیر زدن 67
- بخش دوم آسیب شناسی فرهنگ عاشورا 69
- اشاره 69
- 1. تعریف تحریف 72
- اشاره 72
- فصل اول: کلیات تحریف و آسیب شناسی 72
- 2. انواع تحریف 72
- 3. سابقه تحریف 73
- 4. روش های تحریف شناسی 74
- 1. دگرگونی فضای اجتماعی و تغییر در گفتمان عاشورا 77
- اشاره 77
- فصل دوم: عوامل ایجاد و گسترش تحریف (آسیب ها) 77
- 2. تبیین نشدن فلسفه صحیح قیام 79
- 3. تمایل به اسطوره سازی و افسانه پردازی 82
- 4. برخورد عاطفی صرف با مقوله عزاداری 84
- 5. جبر انگاری 88
- 6 . نقش حکومت ها و تاریخ نگاران درباری 90
- 7. تعصب های بی جا و جمود فکری 94
- 8. تمسک به روایات تسامح در ادله سنن 95
- 9. جمود تاریخی و گویا نشدن تاریخ 97
- 10. سهل انگاری و تسامح منفی در به کارگیری روش ها 97
- 11. هراس نخبگان از عوام یا عوام زدگی آنان 100
- 13. آمیخته شدن فرهنگ های قومی و سرزمینی با عزاداری 101
- 12. تبدیل شدن عزاداری به عادت 101
- 14. ضعف دانش و بینش عمومی 102
- اشاره 104
- فصل سوم: آثار و پی آمدهای تحریف 104
- 1. خرافه زدگی و غلوآمیز شدن عزاداری 104
- 2. عقل ناپذیری 106
- 3. الگوناپذیر شدن نهضت عاشورا و سیره امامان علیهم السلام 106
- 4. مخدوش و تک بعدی شدن فلسفه قیام و عزاداری 107
- 5. فرعی شدن مسایل اصلی و اصلی شدن مسایل فرعی 108
- 6. دور شدن اهل دانش از مجالس عزاداری 109
- 7. رواج تشریفات و تهی شدن عزاداری ها از محتوای مطلوب 110
- 8. سوء استفاده دشمنان، خواص و حکومت ها 111
- 9. گسترش ریا کاری 112
- 10. گسترش دروغ، جعل و غیر علمی ارزیابی شدن تاریخ قیام 113
- 11. از میان رفتن خلوص مجالس حسینی و حرفه ای شدن عزاداری ها 116
- 12.کاسته شدن عزاداری ها از محتوای مطلوب و برتری شکل بر محتوا 118
- 13. خلع سلاح فرهنگی در مقابل طعنه های منکران و دشمنان 119
- اشاره 121
- 1. رواج دوباره برخی از غلوها و خرافه ها 121
- فصل چهارم: آسیب های عزاداری در زمان حاضر 121
- 2. ترویج دگرباره ناهنجاری هایی مانند قمه زنی و زمین بوسی 122
- 3. چیرگی سلیقه های شخصی و رواج زبان حال های بی ریشه و مبتذل 123
- 4. رواج سبک ها و اشعار غنایی ناهمخوان، مبتذل و تقلیدی 125
- 5. رواج شیوه های ناموجه سینه زنی و زنجیر زنی 127
- 6 . برتری شکل بر محتوا 128
- 8 . سوء استفاده گروهی 129
- 7. گسترش نامتناسب حضور موسیقی در مراسم سنتی عزاداری 129
- فصل پنجم: عوامل ایجاد آسیب های جدید 131
- اشاره 131
- 1. ورود فرهنگ مدرنیته به اجزای جامعه از جمله عزاداری 131
- 2. دوری از عالمان دینی و روحانیت 133
- اشاره 135
- فصل ششم: راه های مقابله با آسیب ها 135
- 1. بهره گیری از عقل در مقام ثبوت و اثبات 135
- 2. نهراسیدن خواص از عوام و آگاهی دادن به مردم 137
- 3. بالا بردن دانش و تحصیلات عمومی و تاریخی عامه مردم 139
- 4. دقت و اعتراض مردم به تحریف 140
- 5. آموزش روش مند مبلغان و مداحان 141
- 6 . نظام مند کردن مداحی، منبرها و مجالس عزاداری 142
- 7. برخورد اعتدالی و به دور از افراط و تفریط 143
- 8. پرهیز از برخوردهای آمرانه و حساسیت برانگیز 144
- 9. استفاده از شیوه های تبلیغات روانی 144
- 10. پویا سازی و تلفیق روش ها 146
- اشاره 148
- فصل هفتم: پیشینه و جریان شناسی مبارزه با آسیب های فرهنگ عاشورا 148
- الف) روشن فکری غیر دینی 149
- اشاره 154
- 1. جلال آل احمد 154
- ب) روشن فکران دینی 154
- 2. دکتر علی شریعتی 156
- 3. محمد رضا حکیمی 160
- 1. میرزا حسین نوری 161
- اشاره 161
- ج) عالمان دینی و روحانیت 161
- 2. سید عبدالحسین شوشتری 162
- 3. شیخ محمدباقر خراسانی بیرجندی 163
- 4. محدّث قمی 163
- 5. شیخ عبدالکریم حائری 163
- 6. آیت اللّه بروجردی 163
- 7. علامه سیدمحسن امین 164
- 8. امام خمینی رحمه الله 165
- 9. شهید مطهری رحمه الله 166
- 10. جریان شهید جاوید 168
- 11. علی صفایی حایری 168
- 12. آیت اللّه سیدعلی خامنه ای 169
- بخش سوم رسانه و عزاداری 173
- اشاره 173
- وظایف رسانه 175
- 1. پرهیز از عوام زدگی یا جوّزدگی 175
- 2. توجه جدّی به جنبه های هنری رسانه در قالب محکم و صحیح 175
- 1. ساخت برنامه برای رفع تکلیف 176
- مشکلات و اشکال های رسانه 176
- 2. کمبود تحقیق متناسب با کار رسانه 177
- 3. کمبود نیروهای معتقد و کارآمد 177
- 4. پراکندگی و اختلاف سلیقه 178
- 5. بالا بودن هزینه های ساخت برنامه های کیفی 178
- 7 . کمبود دانش، مطالعه و توان کافی 179
- 6. نبود برنامه ریزی مناسب و متناسب 179
- 2. برنامه ریزی درازمدت و میان مدت بر اساس تحقیقات بنیادی 180
- 1. ایجاد هماهنگی 180
- اشاره 180
- راه کارهای رفع مشکلات و موانع رسانه 180
- پیشنهادهای برنامه سازی 181
- 3. اختصاص بودجه کافی به برنامه های کیفی و هدف مند 181
- پرسش های مردمی 182
- پرسش های کارشناسی 183
- کتاب نامه 185
توهمی بوده باشد، در حالی که تباکی هیچ دلالتی بر موضوع مورد ادعا ندارد.
تباکی، برای کسی است که انکسار قلبی ندارد، ولی دوست دار و علاقه مند به داشتن این حالت و اظهار اندوه است که در این نیت نیز خالص است؛ بنابراین به او توصیه تباکی می شود. نیز در روایات، همانند این مسأله درباره حالت حِلم گرفتن برای کسی که حلیم نیست(1) یا تباکی از ترس خدا(2) آمده است.
منشا دیگر ریا در عزاداری که همان ریای معمول و موسوم است، جلوه گر ساختن قدرت، ثروت، موقعیت، شهرت و اهمیت خود یا هیأت خود و آن چه وابسته به خود است، می باشد.
ریاکاری، از صورت عزاداری امام حسین علیه السلام ، ابزاری برای خواست های نفسانی و خودنمایی می سازد و در خوش بینانه ترین حالت، به سمت تئوری «هدف، وسیله را توجیه می کند» می کشاند که ناهم خوانی این نیز با اهداف و آرمان های نهضت حسینی، روشن است. تلاش برای اینکه خود را بیش از دیگران بی تاب نشان دادن در قالب های گریستن، فریاد زدن، سخت تر سینه و زنجیر زدن، کارهای طاقت فرسا را به انجام رساندن؛ و هم چنین مجلس برپا کردن، سخن راندن، شعر سرودن و مداحی کردن و... برای جلب توجه و محبت دیگران از نمودهای ریا در عزاداری است.
10. گسترش دروغ، جعل و غیر علمی ارزیابی شدن تاریخ قیام
10. گسترش دروغ، جعل و غیر علمی ارزیابی شدن تاریخ قیام
بنیان فرهنگ عاشورایی امام حسین علیه السلام ، بر صداقت، راستی و درستی استوار است و دروغ و جعل، دقیقا در مقابل این فرهنگ قرار دارد. در روایات دینی، دروغ از اساسی ترین گناهان(3) و مفاسد شمرده است و آیات زیادی از قرآن در مذمت آن وارد
1- غررالحکم، آمدی، شرح و ترجمه: خوانساری، تحقیق، محدث ارموی، ج 3، ص 11.
2- مکارم الاخلاق، طبرسی، تحقیق، علاء آل جعفر، قم، جامعه مدرسین، چ 1، 1404 ق، ج 2، ص 367.
3- ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، شیخ صدوق، قم، شریف رضی، چ دوم، 1368 ه . ق، ص 244.