- پیش گفتار 3
- اهمیت و فایده پژوهش 4
- پرسش اصلی پژوهش 5
- فرضیه پژوهش 5
- مفاهیم 5
- اشاره 8
- بخش اول بنیادهای فرهنگ عاشورا 8
- 1. عزاداری از نگاه عقل 9
- اشاره 9
- فصل اول: مبانی عزاداری 9
- 2. عزاداری از دیدگاه قرآن و سنّت 12
- 3. عزاداری امام حسین علیه السلام در روایات شیعی 13
- 4. عزاداری در نگاه اهل سنت 16
- اشاره 18
- فصل دوم: تاریخ عزاداری 18
- تاریخ عزاداری از دیدگاه شیعه 18
- تاریخ عزاداری شیعه پس از عاشورا 20
- تاریخ عزاداری امام حسین علیه السلام در میان اهل سنّت 25
- عزاداری امام حسین علیه السلام در ایران 29
- تاریخ عزاداری در جهان 30
- اشاره 34
- اشاره 34
- فصل سوم: اهداف و فلسفه عزاداری 34
- توضیح بُعد اول: 34
- 1. احیای آموزه ها و معارف دینی 36
- 2. اصلاح 36
- 4. ارائه دین به مثابه الگوی جامع 37
- 3. تربیت انسانی، فکری، اخلاقی و عرفانی 37
- 1. زنده نگه داشتن یاد و نام امام حسین علیه السلام 38
- توضیح بعد دوم فلسفه عزاداری 38
- اشاره 38
- 2. گسترش فرهنگ اهل بیت علیهم السلام و معارف تشیع 38
- 3. تداوم بینش حسینی در مبارزه با ستم، ستم پذیری و بی عدالتی 39
- الف) ایجاد فضای معنوی 40
- اشاره 40
- اشاره 40
- 1. آثار تربیتی 40
- فصل چهارم: آثار عزاداری 40
- ج) کسب فضایل اخلاقی 41
- ب) تزکیه نفس و پالایش روح 41
- د) کسب آرامش و دفع آلام درونی 42
- ب) آشنایی عزاداران با مسایل فرهنگی _ اجتماعی روز 43
- 2. آثار فرهنگی _ اجتماعی 43
- الف) فراگیری فرهنگ و معارف اهل بیت علیهم السلام 43
- ج) تقویت روحیه انقلابی، شهادت طلبی، ایثار و حقیقت جویی در عزاداران 44
- د) پیوند عاطفی میان امت و الگوها 44
- ه) هم دلی، هم گرایی و هم کاری میان عزاداران 45
- الف) سازمان دهی شیعیان 45
- 3. آثار سیاسی 45
- ب) مانور و حضور سیاسی شیعیان 47
- ج) زنده نگاه داشتن روح حماسه شیعی 47
- د) احیای آموزه های سیاسی شیعی و دینی 48
- 1. مرثیه سرایی و شعر رثایی 49
- اشاره 49
- فصل پنجم: نمادهای عزاداری 49
- الف) روایاتِ زیارات 54
- 2. زیارات 54
- اشاره 54
- ب) متن زیارات 55
- 3. روضه و مقتل 56
- 4. تعزیه 60
- 5. توغ 62
- 7. علمات 64
- 6 . بیرق و علم 64
- 9. قمه زنی 65
- 8 . نخل برداری 65
- 10. جامه سیاه پوشیدن 66
- 11. گریه، سینه زدن و زنجیر زدن 67
- بخش دوم آسیب شناسی فرهنگ عاشورا 69
- اشاره 69
- اشاره 72
- فصل اول: کلیات تحریف و آسیب شناسی 72
- 1. تعریف تحریف 72
- 2. انواع تحریف 72
- 3. سابقه تحریف 73
- 4. روش های تحریف شناسی 74
- فصل دوم: عوامل ایجاد و گسترش تحریف (آسیب ها) 77
- 1. دگرگونی فضای اجتماعی و تغییر در گفتمان عاشورا 77
- اشاره 77
- 2. تبیین نشدن فلسفه صحیح قیام 79
- 3. تمایل به اسطوره سازی و افسانه پردازی 82
- 4. برخورد عاطفی صرف با مقوله عزاداری 84
- 5. جبر انگاری 88
- 6 . نقش حکومت ها و تاریخ نگاران درباری 90
- 7. تعصب های بی جا و جمود فکری 94
- 8. تمسک به روایات تسامح در ادله سنن 95
- 10. سهل انگاری و تسامح منفی در به کارگیری روش ها 97
- 9. جمود تاریخی و گویا نشدن تاریخ 97
- 11. هراس نخبگان از عوام یا عوام زدگی آنان 100
- 13. آمیخته شدن فرهنگ های قومی و سرزمینی با عزاداری 101
- 12. تبدیل شدن عزاداری به عادت 101
- 14. ضعف دانش و بینش عمومی 102
- 1. خرافه زدگی و غلوآمیز شدن عزاداری 104
- فصل سوم: آثار و پی آمدهای تحریف 104
- اشاره 104
- 3. الگوناپذیر شدن نهضت عاشورا و سیره امامان علیهم السلام 106
- 2. عقل ناپذیری 106
- 4. مخدوش و تک بعدی شدن فلسفه قیام و عزاداری 107
- 5. فرعی شدن مسایل اصلی و اصلی شدن مسایل فرعی 108
- 6. دور شدن اهل دانش از مجالس عزاداری 109
- 7. رواج تشریفات و تهی شدن عزاداری ها از محتوای مطلوب 110
- 8. سوء استفاده دشمنان، خواص و حکومت ها 111
- 9. گسترش ریا کاری 112
- 10. گسترش دروغ، جعل و غیر علمی ارزیابی شدن تاریخ قیام 113
- 11. از میان رفتن خلوص مجالس حسینی و حرفه ای شدن عزاداری ها 116
- 12.کاسته شدن عزاداری ها از محتوای مطلوب و برتری شکل بر محتوا 118
- 13. خلع سلاح فرهنگی در مقابل طعنه های منکران و دشمنان 119
- 1. رواج دوباره برخی از غلوها و خرافه ها 121
- اشاره 121
- فصل چهارم: آسیب های عزاداری در زمان حاضر 121
- 2. ترویج دگرباره ناهنجاری هایی مانند قمه زنی و زمین بوسی 122
- 3. چیرگی سلیقه های شخصی و رواج زبان حال های بی ریشه و مبتذل 123
- 4. رواج سبک ها و اشعار غنایی ناهمخوان، مبتذل و تقلیدی 125
- 5. رواج شیوه های ناموجه سینه زنی و زنجیر زنی 127
- 6 . برتری شکل بر محتوا 128
- 7. گسترش نامتناسب حضور موسیقی در مراسم سنتی عزاداری 129
- 8 . سوء استفاده گروهی 129
- 1. ورود فرهنگ مدرنیته به اجزای جامعه از جمله عزاداری 131
- اشاره 131
- فصل پنجم: عوامل ایجاد آسیب های جدید 131
- 2. دوری از عالمان دینی و روحانیت 133
- فصل ششم: راه های مقابله با آسیب ها 135
- اشاره 135
- 1. بهره گیری از عقل در مقام ثبوت و اثبات 135
- 2. نهراسیدن خواص از عوام و آگاهی دادن به مردم 137
- 3. بالا بردن دانش و تحصیلات عمومی و تاریخی عامه مردم 139
- 4. دقت و اعتراض مردم به تحریف 140
- 5. آموزش روش مند مبلغان و مداحان 141
- 6 . نظام مند کردن مداحی، منبرها و مجالس عزاداری 142
- 7. برخورد اعتدالی و به دور از افراط و تفریط 143
- 9. استفاده از شیوه های تبلیغات روانی 144
- 8. پرهیز از برخوردهای آمرانه و حساسیت برانگیز 144
- 10. پویا سازی و تلفیق روش ها 146
- اشاره 148
- فصل هفتم: پیشینه و جریان شناسی مبارزه با آسیب های فرهنگ عاشورا 148
- الف) روشن فکری غیر دینی 149
- ب) روشن فکران دینی 154
- اشاره 154
- 1. جلال آل احمد 154
- 2. دکتر علی شریعتی 156
- 3. محمد رضا حکیمی 160
- اشاره 161
- 1. میرزا حسین نوری 161
- ج) عالمان دینی و روحانیت 161
- 2. سید عبدالحسین شوشتری 162
- 6. آیت اللّه بروجردی 163
- 5. شیخ عبدالکریم حائری 163
- 4. محدّث قمی 163
- 3. شیخ محمدباقر خراسانی بیرجندی 163
- 7. علامه سیدمحسن امین 164
- 8. امام خمینی رحمه الله 165
- 9. شهید مطهری رحمه الله 166
- 11. علی صفایی حایری 168
- 10. جریان شهید جاوید 168
- 12. آیت اللّه سیدعلی خامنه ای 169
- اشاره 173
- بخش سوم رسانه و عزاداری 173
- وظایف رسانه 175
- 2. توجه جدّی به جنبه های هنری رسانه در قالب محکم و صحیح 175
- 1. پرهیز از عوام زدگی یا جوّزدگی 175
- مشکلات و اشکال های رسانه 176
- 1. ساخت برنامه برای رفع تکلیف 176
- 3. کمبود نیروهای معتقد و کارآمد 177
- 2. کمبود تحقیق متناسب با کار رسانه 177
- 5. بالا بودن هزینه های ساخت برنامه های کیفی 178
- 4. پراکندگی و اختلاف سلیقه 178
- 7 . کمبود دانش، مطالعه و توان کافی 179
- 6. نبود برنامه ریزی مناسب و متناسب 179
- اشاره 180
- 2. برنامه ریزی درازمدت و میان مدت بر اساس تحقیقات بنیادی 180
- 1. ایجاد هماهنگی 180
- راه کارهای رفع مشکلات و موانع رسانه 180
- 3. اختصاص بودجه کافی به برنامه های کیفی و هدف مند 181
- پیشنهادهای برنامه سازی 181
- پرسش های مردمی 182
- پرسش های کارشناسی 183
- کتاب نامه 185
فصل ششم: راه های مقابله با آسیب ها
اشاره
فصل ششم: راه های مقابله با آسیب ها
تنگناها، مشکلات و آسیب ها، هر یک به فراخور حال خویش، راه های برون رفت نیز دارند. آسیب های متوجه فرهنگ عاشورا نیز این چنین است. اگرچه تحول در آن، به یک باره صورت نمی گیرد و نیازمند طی مراحلی طولانی مدت و برنامه ریزی و تلاش عملی و جدّی است.
ضمن آن که ممکن است برخی آسیب ها در مسیر راه و در طول زمان رخ دهد که باید برای آن پیش بینی و چاره اندیشی شود. در بررسی آسیب های عزاداری اشاره وار به دو موضوع آسیب های گذشته و آسیب های جدید پرداختیم. آن چه در راه های مقابله و برون رفت از آسیب ها مطرح می سازیم، ناظر به آسیب های گذشته و جدید است که در قالب اصلاح اندیشه ها (اطلاعات)، گرایش (تعلقات) و رفتارها (عملکردها) بررسی می کنیم.
1. بهره گیری از عقل در مقام ثبوت و اثبات
1. بهره گیری از عقل در مقام ثبوت و اثبات
هر واقعه و موضوعی را می توان از دو سو با عیار عقل سنجید؛ در مقام ثبوت و در مقام اثبات. در مقام ثبوت، عقل معیار و میزان است(1) و موضوع فی حد نفسه بدون توجه به مسایل دیگر سنجیده می شود. در واقع عقل مقدم بر معیارهای دیگر قرار می گیرد. مقام اثبات، مقامی است که عقل به عنوان ابزار، در راه بررسی جوانب مختلف موضوع به کار می رود، گرچه ممکن است مسأله مورد بحث یک موضوع
1- خورشید شهادت، مجموعه مقالات برگزیده اولین سمینار بررسی ابعاد زندگانی امام حسین علیه السلام ، ص 166.