- پیش گفتار 3
- اهمیت و فایده پژوهش 4
- پرسش اصلی پژوهش 5
- فرضیه پژوهش 5
- مفاهیم 5
- بخش اول بنیادهای فرهنگ عاشورا 8
- اشاره 8
- 1. عزاداری از نگاه عقل 9
- فصل اول: مبانی عزاداری 9
- اشاره 9
- 2. عزاداری از دیدگاه قرآن و سنّت 12
- 3. عزاداری امام حسین علیه السلام در روایات شیعی 13
- 4. عزاداری در نگاه اهل سنت 16
- تاریخ عزاداری از دیدگاه شیعه 18
- اشاره 18
- فصل دوم: تاریخ عزاداری 18
- تاریخ عزاداری شیعه پس از عاشورا 20
- تاریخ عزاداری امام حسین علیه السلام در میان اهل سنّت 25
- عزاداری امام حسین علیه السلام در ایران 29
- تاریخ عزاداری در جهان 30
- اشاره 34
- اشاره 34
- توضیح بُعد اول: 34
- فصل سوم: اهداف و فلسفه عزاداری 34
- 2. اصلاح 36
- 1. احیای آموزه ها و معارف دینی 36
- 4. ارائه دین به مثابه الگوی جامع 37
- 3. تربیت انسانی، فکری، اخلاقی و عرفانی 37
- توضیح بعد دوم فلسفه عزاداری 38
- 1. زنده نگه داشتن یاد و نام امام حسین علیه السلام 38
- 2. گسترش فرهنگ اهل بیت علیهم السلام و معارف تشیع 38
- اشاره 38
- 3. تداوم بینش حسینی در مبارزه با ستم، ستم پذیری و بی عدالتی 39
- الف) ایجاد فضای معنوی 40
- اشاره 40
- اشاره 40
- 1. آثار تربیتی 40
- فصل چهارم: آثار عزاداری 40
- ج) کسب فضایل اخلاقی 41
- ب) تزکیه نفس و پالایش روح 41
- د) کسب آرامش و دفع آلام درونی 42
- 2. آثار فرهنگی _ اجتماعی 43
- ب) آشنایی عزاداران با مسایل فرهنگی _ اجتماعی روز 43
- الف) فراگیری فرهنگ و معارف اهل بیت علیهم السلام 43
- د) پیوند عاطفی میان امت و الگوها 44
- ج) تقویت روحیه انقلابی، شهادت طلبی، ایثار و حقیقت جویی در عزاداران 44
- ه) هم دلی، هم گرایی و هم کاری میان عزاداران 45
- الف) سازمان دهی شیعیان 45
- 3. آثار سیاسی 45
- ب) مانور و حضور سیاسی شیعیان 47
- ج) زنده نگاه داشتن روح حماسه شیعی 47
- د) احیای آموزه های سیاسی شیعی و دینی 48
- اشاره 49
- 1. مرثیه سرایی و شعر رثایی 49
- فصل پنجم: نمادهای عزاداری 49
- الف) روایاتِ زیارات 54
- اشاره 54
- 2. زیارات 54
- ب) متن زیارات 55
- 3. روضه و مقتل 56
- 4. تعزیه 60
- 5. توغ 62
- 6 . بیرق و علم 64
- 7. علمات 64
- 9. قمه زنی 65
- 8 . نخل برداری 65
- 10. جامه سیاه پوشیدن 66
- 11. گریه، سینه زدن و زنجیر زدن 67
- اشاره 69
- بخش دوم آسیب شناسی فرهنگ عاشورا 69
- فصل اول: کلیات تحریف و آسیب شناسی 72
- اشاره 72
- 2. انواع تحریف 72
- 1. تعریف تحریف 72
- 3. سابقه تحریف 73
- 4. روش های تحریف شناسی 74
- 1. دگرگونی فضای اجتماعی و تغییر در گفتمان عاشورا 77
- فصل دوم: عوامل ایجاد و گسترش تحریف (آسیب ها) 77
- اشاره 77
- 2. تبیین نشدن فلسفه صحیح قیام 79
- 3. تمایل به اسطوره سازی و افسانه پردازی 82
- 4. برخورد عاطفی صرف با مقوله عزاداری 84
- 5. جبر انگاری 88
- 6 . نقش حکومت ها و تاریخ نگاران درباری 90
- 7. تعصب های بی جا و جمود فکری 94
- 8. تمسک به روایات تسامح در ادله سنن 95
- 9. جمود تاریخی و گویا نشدن تاریخ 97
- 10. سهل انگاری و تسامح منفی در به کارگیری روش ها 97
- 11. هراس نخبگان از عوام یا عوام زدگی آنان 100
- 13. آمیخته شدن فرهنگ های قومی و سرزمینی با عزاداری 101
- 12. تبدیل شدن عزاداری به عادت 101
- 14. ضعف دانش و بینش عمومی 102
- 1. خرافه زدگی و غلوآمیز شدن عزاداری 104
- فصل سوم: آثار و پی آمدهای تحریف 104
- اشاره 104
- 2. عقل ناپذیری 106
- 3. الگوناپذیر شدن نهضت عاشورا و سیره امامان علیهم السلام 106
- 4. مخدوش و تک بعدی شدن فلسفه قیام و عزاداری 107
- 5. فرعی شدن مسایل اصلی و اصلی شدن مسایل فرعی 108
- 6. دور شدن اهل دانش از مجالس عزاداری 109
- 7. رواج تشریفات و تهی شدن عزاداری ها از محتوای مطلوب 110
- 8. سوء استفاده دشمنان، خواص و حکومت ها 111
- 9. گسترش ریا کاری 112
- 10. گسترش دروغ، جعل و غیر علمی ارزیابی شدن تاریخ قیام 113
- 11. از میان رفتن خلوص مجالس حسینی و حرفه ای شدن عزاداری ها 116
- 12.کاسته شدن عزاداری ها از محتوای مطلوب و برتری شکل بر محتوا 118
- 13. خلع سلاح فرهنگی در مقابل طعنه های منکران و دشمنان 119
- اشاره 121
- 1. رواج دوباره برخی از غلوها و خرافه ها 121
- فصل چهارم: آسیب های عزاداری در زمان حاضر 121
- 2. ترویج دگرباره ناهنجاری هایی مانند قمه زنی و زمین بوسی 122
- 3. چیرگی سلیقه های شخصی و رواج زبان حال های بی ریشه و مبتذل 123
- 4. رواج سبک ها و اشعار غنایی ناهمخوان، مبتذل و تقلیدی 125
- 5. رواج شیوه های ناموجه سینه زنی و زنجیر زنی 127
- 6 . برتری شکل بر محتوا 128
- 7. گسترش نامتناسب حضور موسیقی در مراسم سنتی عزاداری 129
- 8 . سوء استفاده گروهی 129
- فصل پنجم: عوامل ایجاد آسیب های جدید 131
- اشاره 131
- 1. ورود فرهنگ مدرنیته به اجزای جامعه از جمله عزاداری 131
- 2. دوری از عالمان دینی و روحانیت 133
- فصل ششم: راه های مقابله با آسیب ها 135
- اشاره 135
- 1. بهره گیری از عقل در مقام ثبوت و اثبات 135
- 2. نهراسیدن خواص از عوام و آگاهی دادن به مردم 137
- 3. بالا بردن دانش و تحصیلات عمومی و تاریخی عامه مردم 139
- 4. دقت و اعتراض مردم به تحریف 140
- 5. آموزش روش مند مبلغان و مداحان 141
- 6 . نظام مند کردن مداحی، منبرها و مجالس عزاداری 142
- 7. برخورد اعتدالی و به دور از افراط و تفریط 143
- 9. استفاده از شیوه های تبلیغات روانی 144
- 8. پرهیز از برخوردهای آمرانه و حساسیت برانگیز 144
- 10. پویا سازی و تلفیق روش ها 146
- اشاره 148
- فصل هفتم: پیشینه و جریان شناسی مبارزه با آسیب های فرهنگ عاشورا 148
- الف) روشن فکری غیر دینی 149
- ب) روشن فکران دینی 154
- 1. جلال آل احمد 154
- اشاره 154
- 2. دکتر علی شریعتی 156
- 3. محمد رضا حکیمی 160
- اشاره 161
- ج) عالمان دینی و روحانیت 161
- 1. میرزا حسین نوری 161
- 2. سید عبدالحسین شوشتری 162
- 6. آیت اللّه بروجردی 163
- 5. شیخ عبدالکریم حائری 163
- 4. محدّث قمی 163
- 3. شیخ محمدباقر خراسانی بیرجندی 163
- 7. علامه سیدمحسن امین 164
- 8. امام خمینی رحمه الله 165
- 9. شهید مطهری رحمه الله 166
- 11. علی صفایی حایری 168
- 10. جریان شهید جاوید 168
- 12. آیت اللّه سیدعلی خامنه ای 169
- اشاره 173
- بخش سوم رسانه و عزاداری 173
- 2. توجه جدّی به جنبه های هنری رسانه در قالب محکم و صحیح 175
- وظایف رسانه 175
- 1. پرهیز از عوام زدگی یا جوّزدگی 175
- مشکلات و اشکال های رسانه 176
- 1. ساخت برنامه برای رفع تکلیف 176
- 3. کمبود نیروهای معتقد و کارآمد 177
- 2. کمبود تحقیق متناسب با کار رسانه 177
- 5. بالا بودن هزینه های ساخت برنامه های کیفی 178
- 4. پراکندگی و اختلاف سلیقه 178
- 7 . کمبود دانش، مطالعه و توان کافی 179
- 6. نبود برنامه ریزی مناسب و متناسب 179
- 2. برنامه ریزی درازمدت و میان مدت بر اساس تحقیقات بنیادی 180
- اشاره 180
- 1. ایجاد هماهنگی 180
- راه کارهای رفع مشکلات و موانع رسانه 180
- پیشنهادهای برنامه سازی 181
- 3. اختصاص بودجه کافی به برنامه های کیفی و هدف مند 181
- پرسش های مردمی 182
- پرسش های کارشناسی 183
- کتاب نامه 185
مهم ترین آن ها عدم تحریف آن است، منوط می داند.
3. شیخ محمدباقر خراسانی بیرجندی
3. شیخ محمدباقر خراسانی بیرجندی
از کسانی که در باب آداب منبر کتابی نوشته، شیخ محمد باقر خراسانی بیرجندی است. کبریت احمر فی شرائط المنبر نام کتاب اوست که در سال 1330 ق نوشته شده است. این کتاب، جامع تر از کتاب محدث نوری بوده و در آن، به تمامی آداب منبر و مجالس وعظ، اعم از منبری، شنونده، بانی و... پرداخته است.
4. محدّث قمی
4. محدّث قمی
مرحوم حاج شیخ عباس قمی، از شاگردان زبر دست محدث نوری است که به پیروی از استادش، حساسیت خاص بر نقل های ساختگی دارد. محدث قمی کوشید تا نفس المهوم را براساس متون صحیح بنویسد و حادثه کربلا را بازسازی کند.
5. شیخ عبدالکریم حائری
5. شیخ عبدالکریم حائری
هم چنین باید از آیت اللّه حاج شیخ عبدالکریم حایری یزدی (1276 _ 1355 ق) یاد کرد که در مجموع فقیهی اصلاح گر به شمار می آید. نظرات ایشان راجع به مسایلی هم چون تخصصی کردن ابواب فقهی و مانند این ها، نشان دهنده دید عمیق او است.
در باب عزاداری نیز، او در خصوص خرافات و مسایل زاید و موضوعات خلاف شرع، بسیار حساس بوده و از آن جلوگیری می کرده است؛ چنان چه به فرموده امام خمینی رحمه الله شبیه خوانی را در آن زمان با توجه به اشکالات فراوان وارد بر آن، به مجلس روضه خوانی مبدل کرد.(1)
6. آیت اللّه بروجردی
6. آیت اللّه بروجردی
می توان از آیت اللّه العظمی سید محمد حسین طباطبایی بروجردی، به عنوان کسی که تفکرات ضد تحریفی داشته، نام برد.
1- قیام عاشورا در کلام و پیام امام خمینی رحمه الله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی رحمه الله، چ 2، 1373، ص 92.