- پیش گفتار 3
- اهمیت و فایده پژوهش 4
- پرسش اصلی پژوهش 5
- فرضیه پژوهش 5
- مفاهیم 5
- بخش اول بنیادهای فرهنگ عاشورا 8
- اشاره 8
- اشاره 9
- 1. عزاداری از نگاه عقل 9
- فصل اول: مبانی عزاداری 9
- 2. عزاداری از دیدگاه قرآن و سنّت 12
- 3. عزاداری امام حسین علیه السلام در روایات شیعی 13
- 4. عزاداری در نگاه اهل سنت 16
- اشاره 18
- فصل دوم: تاریخ عزاداری 18
- تاریخ عزاداری از دیدگاه شیعه 18
- تاریخ عزاداری شیعه پس از عاشورا 20
- تاریخ عزاداری امام حسین علیه السلام در میان اهل سنّت 25
- عزاداری امام حسین علیه السلام در ایران 29
- تاریخ عزاداری در جهان 30
- فصل سوم: اهداف و فلسفه عزاداری 34
- اشاره 34
- اشاره 34
- توضیح بُعد اول: 34
- 1. احیای آموزه ها و معارف دینی 36
- 2. اصلاح 36
- 3. تربیت انسانی، فکری، اخلاقی و عرفانی 37
- 4. ارائه دین به مثابه الگوی جامع 37
- توضیح بعد دوم فلسفه عزاداری 38
- 1. زنده نگه داشتن یاد و نام امام حسین علیه السلام 38
- 2. گسترش فرهنگ اهل بیت علیهم السلام و معارف تشیع 38
- اشاره 38
- 3. تداوم بینش حسینی در مبارزه با ستم، ستم پذیری و بی عدالتی 39
- اشاره 40
- 1. آثار تربیتی 40
- اشاره 40
- الف) ایجاد فضای معنوی 40
- فصل چهارم: آثار عزاداری 40
- ج) کسب فضایل اخلاقی 41
- ب) تزکیه نفس و پالایش روح 41
- د) کسب آرامش و دفع آلام درونی 42
- 2. آثار فرهنگی _ اجتماعی 43
- ب) آشنایی عزاداران با مسایل فرهنگی _ اجتماعی روز 43
- الف) فراگیری فرهنگ و معارف اهل بیت علیهم السلام 43
- د) پیوند عاطفی میان امت و الگوها 44
- ج) تقویت روحیه انقلابی، شهادت طلبی، ایثار و حقیقت جویی در عزاداران 44
- ه) هم دلی، هم گرایی و هم کاری میان عزاداران 45
- 3. آثار سیاسی 45
- الف) سازمان دهی شیعیان 45
- ج) زنده نگاه داشتن روح حماسه شیعی 47
- ب) مانور و حضور سیاسی شیعیان 47
- د) احیای آموزه های سیاسی شیعی و دینی 48
- 1. مرثیه سرایی و شعر رثایی 49
- فصل پنجم: نمادهای عزاداری 49
- اشاره 49
- الف) روایاتِ زیارات 54
- 2. زیارات 54
- اشاره 54
- ب) متن زیارات 55
- 3. روضه و مقتل 56
- 4. تعزیه 60
- 5. توغ 62
- 7. علمات 64
- 6 . بیرق و علم 64
- 8 . نخل برداری 65
- 9. قمه زنی 65
- 10. جامه سیاه پوشیدن 66
- 11. گریه، سینه زدن و زنجیر زدن 67
- بخش دوم آسیب شناسی فرهنگ عاشورا 69
- اشاره 69
- 1. تعریف تحریف 72
- 2. انواع تحریف 72
- فصل اول: کلیات تحریف و آسیب شناسی 72
- اشاره 72
- 3. سابقه تحریف 73
- 4. روش های تحریف شناسی 74
- 1. دگرگونی فضای اجتماعی و تغییر در گفتمان عاشورا 77
- فصل دوم: عوامل ایجاد و گسترش تحریف (آسیب ها) 77
- اشاره 77
- 2. تبیین نشدن فلسفه صحیح قیام 79
- 3. تمایل به اسطوره سازی و افسانه پردازی 82
- 4. برخورد عاطفی صرف با مقوله عزاداری 84
- 5. جبر انگاری 88
- 6 . نقش حکومت ها و تاریخ نگاران درباری 90
- 7. تعصب های بی جا و جمود فکری 94
- 8. تمسک به روایات تسامح در ادله سنن 95
- 10. سهل انگاری و تسامح منفی در به کارگیری روش ها 97
- 9. جمود تاریخی و گویا نشدن تاریخ 97
- 11. هراس نخبگان از عوام یا عوام زدگی آنان 100
- 12. تبدیل شدن عزاداری به عادت 101
- 13. آمیخته شدن فرهنگ های قومی و سرزمینی با عزاداری 101
- 14. ضعف دانش و بینش عمومی 102
- فصل سوم: آثار و پی آمدهای تحریف 104
- 1. خرافه زدگی و غلوآمیز شدن عزاداری 104
- اشاره 104
- 2. عقل ناپذیری 106
- 3. الگوناپذیر شدن نهضت عاشورا و سیره امامان علیهم السلام 106
- 4. مخدوش و تک بعدی شدن فلسفه قیام و عزاداری 107
- 5. فرعی شدن مسایل اصلی و اصلی شدن مسایل فرعی 108
- 6. دور شدن اهل دانش از مجالس عزاداری 109
- 7. رواج تشریفات و تهی شدن عزاداری ها از محتوای مطلوب 110
- 8. سوء استفاده دشمنان، خواص و حکومت ها 111
- 9. گسترش ریا کاری 112
- 10. گسترش دروغ، جعل و غیر علمی ارزیابی شدن تاریخ قیام 113
- 11. از میان رفتن خلوص مجالس حسینی و حرفه ای شدن عزاداری ها 116
- 12.کاسته شدن عزاداری ها از محتوای مطلوب و برتری شکل بر محتوا 118
- 13. خلع سلاح فرهنگی در مقابل طعنه های منکران و دشمنان 119
- اشاره 121
- فصل چهارم: آسیب های عزاداری در زمان حاضر 121
- 1. رواج دوباره برخی از غلوها و خرافه ها 121
- 2. ترویج دگرباره ناهنجاری هایی مانند قمه زنی و زمین بوسی 122
- 3. چیرگی سلیقه های شخصی و رواج زبان حال های بی ریشه و مبتذل 123
- 4. رواج سبک ها و اشعار غنایی ناهمخوان، مبتذل و تقلیدی 125
- 5. رواج شیوه های ناموجه سینه زنی و زنجیر زنی 127
- 6 . برتری شکل بر محتوا 128
- 8 . سوء استفاده گروهی 129
- 7. گسترش نامتناسب حضور موسیقی در مراسم سنتی عزاداری 129
- اشاره 131
- 1. ورود فرهنگ مدرنیته به اجزای جامعه از جمله عزاداری 131
- فصل پنجم: عوامل ایجاد آسیب های جدید 131
- 2. دوری از عالمان دینی و روحانیت 133
- اشاره 135
- فصل ششم: راه های مقابله با آسیب ها 135
- 1. بهره گیری از عقل در مقام ثبوت و اثبات 135
- 2. نهراسیدن خواص از عوام و آگاهی دادن به مردم 137
- 3. بالا بردن دانش و تحصیلات عمومی و تاریخی عامه مردم 139
- 4. دقت و اعتراض مردم به تحریف 140
- 5. آموزش روش مند مبلغان و مداحان 141
- 6 . نظام مند کردن مداحی، منبرها و مجالس عزاداری 142
- 7. برخورد اعتدالی و به دور از افراط و تفریط 143
- 9. استفاده از شیوه های تبلیغات روانی 144
- 8. پرهیز از برخوردهای آمرانه و حساسیت برانگیز 144
- 10. پویا سازی و تلفیق روش ها 146
- اشاره 148
- فصل هفتم: پیشینه و جریان شناسی مبارزه با آسیب های فرهنگ عاشورا 148
- الف) روشن فکری غیر دینی 149
- ب) روشن فکران دینی 154
- اشاره 154
- 1. جلال آل احمد 154
- 2. دکتر علی شریعتی 156
- 3. محمد رضا حکیمی 160
- ج) عالمان دینی و روحانیت 161
- 1. میرزا حسین نوری 161
- اشاره 161
- 2. سید عبدالحسین شوشتری 162
- 5. شیخ عبدالکریم حائری 163
- 4. محدّث قمی 163
- 3. شیخ محمدباقر خراسانی بیرجندی 163
- 6. آیت اللّه بروجردی 163
- 7. علامه سیدمحسن امین 164
- 8. امام خمینی رحمه الله 165
- 9. شهید مطهری رحمه الله 166
- 10. جریان شهید جاوید 168
- 11. علی صفایی حایری 168
- 12. آیت اللّه سیدعلی خامنه ای 169
- بخش سوم رسانه و عزاداری 173
- اشاره 173
- 2. توجه جدّی به جنبه های هنری رسانه در قالب محکم و صحیح 175
- وظایف رسانه 175
- 1. پرهیز از عوام زدگی یا جوّزدگی 175
- 1. ساخت برنامه برای رفع تکلیف 176
- مشکلات و اشکال های رسانه 176
- 3. کمبود نیروهای معتقد و کارآمد 177
- 2. کمبود تحقیق متناسب با کار رسانه 177
- 5. بالا بودن هزینه های ساخت برنامه های کیفی 178
- 4. پراکندگی و اختلاف سلیقه 178
- 7 . کمبود دانش، مطالعه و توان کافی 179
- 6. نبود برنامه ریزی مناسب و متناسب 179
- اشاره 180
- راه کارهای رفع مشکلات و موانع رسانه 180
- 1. ایجاد هماهنگی 180
- 2. برنامه ریزی درازمدت و میان مدت بر اساس تحقیقات بنیادی 180
- 3. اختصاص بودجه کافی به برنامه های کیفی و هدف مند 181
- پیشنهادهای برنامه سازی 181
- پرسش های مردمی 182
- پرسش های کارشناسی 183
- کتاب نامه 185
شخصیت آنان است. او در نوشتار خود، ابتدا به طرح نظریه های مرتبط با فلسفه قیام می پردازد و سپس به نقد و آن گاه، به طرح نظریه مورد قبول خود همت می گمارد. وی نظریه های شهادت و شفاعت را،همان رضایت به قتل حسین علیه السلام دانسته و مردود می شمارد. نظریه تشکیل حکومت را که در شهید جاوید مطرح است، در تضاد با مسأله علم امام برمی شمارد و نظریه امربه معروف را، ناتوان از توضیح کامل حرکت امام محسوب می دارد و در مجموع، این تحلیل ها را دربرگیرنده تمامی ابعاد قیام نمی داند.(1)بنابراین، نظریه خود را که باید نظریه «تبیین گام به گام» نامید، طرح می کند. در این نظریه هرکدام از نقاط عطف حرکت حسینی علیه السلام ، از بیعت نکردن با یزید، حضور در مکه، خروج از مکه و حرکت به سمت کوفه، و فرود در کربلا و شهادت را، یک به یک به صورت عقلانی و براساس مبانی دینی تحلیل می شود. در این نظریه، امام علیه السلام باید در هر مرحله، دست به انتخاب بزند و بهترین گزینه را برگزیند. نویسنده با تحلیل های خود، ثابت می کند که مدیریت حسین علیه السلام در انتخاب هایش، مدیریتی کارآمد و درست بوده است. بنابراین، او (مؤلف) در صدد برمی آید براساس متون دینی و روایات و علم امام علیه السلام ، تحلیل منطقی، عقلانی و همه جانبه نگر از قیام عاشورا ارائه دهد و هرگونه احتمال درست دیگری، غیر از انتخاب امام حسین علیه السلام را مردود می شمارد.(2)
12. آیت اللّه سیدعلی خامنه ای
12. آیت اللّه سیدعلی خامنه ای
ایشان از دیرباز در میان عالمان روحانی، به روشن نگری زبان زد و یکی از نظریه پردازان فعال حرکت «اسلام سیاسی» بوده است. از این رو، همواره مبلغ عزاداری هدف دار و پیراسته از آسیب های لفظی و معنوی به شمار آمده اند. ایشان پس از
1- علی _ صاد، عاشورا، قم، هجرت، چ 1، محرم 1379 ق، صص 47 _ 60.
2- علی _ صاد، عاشورا، قم، هجرت، چ 1، محرم 1379 ق، صص 61 _ 70.