- پیش گفتار 3
- اهمیت و فایده پژوهش 4
- فرضیه پژوهش 5
- پرسش اصلی پژوهش 5
- مفاهیم 5
- بخش اول بنیادهای فرهنگ عاشورا 8
- اشاره 8
- فصل اول: مبانی عزاداری 9
- اشاره 9
- 1. عزاداری از نگاه عقل 9
- 2. عزاداری از دیدگاه قرآن و سنّت 12
- 3. عزاداری امام حسین علیه السلام در روایات شیعی 13
- 4. عزاداری در نگاه اهل سنت 16
- تاریخ عزاداری از دیدگاه شیعه 18
- اشاره 18
- فصل دوم: تاریخ عزاداری 18
- تاریخ عزاداری شیعه پس از عاشورا 20
- تاریخ عزاداری امام حسین علیه السلام در میان اهل سنّت 25
- عزاداری امام حسین علیه السلام در ایران 29
- تاریخ عزاداری در جهان 30
- اشاره 34
- توضیح بُعد اول: 34
- اشاره 34
- فصل سوم: اهداف و فلسفه عزاداری 34
- 2. اصلاح 36
- 1. احیای آموزه ها و معارف دینی 36
- 4. ارائه دین به مثابه الگوی جامع 37
- 3. تربیت انسانی، فکری، اخلاقی و عرفانی 37
- 2. گسترش فرهنگ اهل بیت علیهم السلام و معارف تشیع 38
- اشاره 38
- توضیح بعد دوم فلسفه عزاداری 38
- 1. زنده نگه داشتن یاد و نام امام حسین علیه السلام 38
- 3. تداوم بینش حسینی در مبارزه با ستم، ستم پذیری و بی عدالتی 39
- 1. آثار تربیتی 40
- الف) ایجاد فضای معنوی 40
- اشاره 40
- اشاره 40
- فصل چهارم: آثار عزاداری 40
- ج) کسب فضایل اخلاقی 41
- ب) تزکیه نفس و پالایش روح 41
- د) کسب آرامش و دفع آلام درونی 42
- الف) فراگیری فرهنگ و معارف اهل بیت علیهم السلام 43
- 2. آثار فرهنگی _ اجتماعی 43
- ب) آشنایی عزاداران با مسایل فرهنگی _ اجتماعی روز 43
- ج) تقویت روحیه انقلابی، شهادت طلبی، ایثار و حقیقت جویی در عزاداران 44
- د) پیوند عاطفی میان امت و الگوها 44
- الف) سازمان دهی شیعیان 45
- ه) هم دلی، هم گرایی و هم کاری میان عزاداران 45
- 3. آثار سیاسی 45
- ج) زنده نگاه داشتن روح حماسه شیعی 47
- ب) مانور و حضور سیاسی شیعیان 47
- د) احیای آموزه های سیاسی شیعی و دینی 48
- اشاره 49
- 1. مرثیه سرایی و شعر رثایی 49
- فصل پنجم: نمادهای عزاداری 49
- اشاره 54
- 2. زیارات 54
- الف) روایاتِ زیارات 54
- ب) متن زیارات 55
- 3. روضه و مقتل 56
- 4. تعزیه 60
- 5. توغ 62
- 7. علمات 64
- 6 . بیرق و علم 64
- 8 . نخل برداری 65
- 9. قمه زنی 65
- 10. جامه سیاه پوشیدن 66
- 11. گریه، سینه زدن و زنجیر زدن 67
- بخش دوم آسیب شناسی فرهنگ عاشورا 69
- اشاره 69
- 1. تعریف تحریف 72
- فصل اول: کلیات تحریف و آسیب شناسی 72
- اشاره 72
- 2. انواع تحریف 72
- 3. سابقه تحریف 73
- 4. روش های تحریف شناسی 74
- فصل دوم: عوامل ایجاد و گسترش تحریف (آسیب ها) 77
- 1. دگرگونی فضای اجتماعی و تغییر در گفتمان عاشورا 77
- اشاره 77
- 2. تبیین نشدن فلسفه صحیح قیام 79
- 3. تمایل به اسطوره سازی و افسانه پردازی 82
- 4. برخورد عاطفی صرف با مقوله عزاداری 84
- 5. جبر انگاری 88
- 6 . نقش حکومت ها و تاریخ نگاران درباری 90
- 7. تعصب های بی جا و جمود فکری 94
- 8. تمسک به روایات تسامح در ادله سنن 95
- 10. سهل انگاری و تسامح منفی در به کارگیری روش ها 97
- 9. جمود تاریخی و گویا نشدن تاریخ 97
- 11. هراس نخبگان از عوام یا عوام زدگی آنان 100
- 13. آمیخته شدن فرهنگ های قومی و سرزمینی با عزاداری 101
- 12. تبدیل شدن عزاداری به عادت 101
- 14. ضعف دانش و بینش عمومی 102
- فصل سوم: آثار و پی آمدهای تحریف 104
- 1. خرافه زدگی و غلوآمیز شدن عزاداری 104
- اشاره 104
- 3. الگوناپذیر شدن نهضت عاشورا و سیره امامان علیهم السلام 106
- 2. عقل ناپذیری 106
- 4. مخدوش و تک بعدی شدن فلسفه قیام و عزاداری 107
- 5. فرعی شدن مسایل اصلی و اصلی شدن مسایل فرعی 108
- 6. دور شدن اهل دانش از مجالس عزاداری 109
- 7. رواج تشریفات و تهی شدن عزاداری ها از محتوای مطلوب 110
- 8. سوء استفاده دشمنان، خواص و حکومت ها 111
- 9. گسترش ریا کاری 112
- 10. گسترش دروغ، جعل و غیر علمی ارزیابی شدن تاریخ قیام 113
- 11. از میان رفتن خلوص مجالس حسینی و حرفه ای شدن عزاداری ها 116
- 12.کاسته شدن عزاداری ها از محتوای مطلوب و برتری شکل بر محتوا 118
- 13. خلع سلاح فرهنگی در مقابل طعنه های منکران و دشمنان 119
- اشاره 121
- فصل چهارم: آسیب های عزاداری در زمان حاضر 121
- 1. رواج دوباره برخی از غلوها و خرافه ها 121
- 2. ترویج دگرباره ناهنجاری هایی مانند قمه زنی و زمین بوسی 122
- 3. چیرگی سلیقه های شخصی و رواج زبان حال های بی ریشه و مبتذل 123
- 4. رواج سبک ها و اشعار غنایی ناهمخوان، مبتذل و تقلیدی 125
- 5. رواج شیوه های ناموجه سینه زنی و زنجیر زنی 127
- 6 . برتری شکل بر محتوا 128
- 8 . سوء استفاده گروهی 129
- 7. گسترش نامتناسب حضور موسیقی در مراسم سنتی عزاداری 129
- فصل پنجم: عوامل ایجاد آسیب های جدید 131
- 1. ورود فرهنگ مدرنیته به اجزای جامعه از جمله عزاداری 131
- اشاره 131
- 2. دوری از عالمان دینی و روحانیت 133
- اشاره 135
- فصل ششم: راه های مقابله با آسیب ها 135
- 1. بهره گیری از عقل در مقام ثبوت و اثبات 135
- 2. نهراسیدن خواص از عوام و آگاهی دادن به مردم 137
- 3. بالا بردن دانش و تحصیلات عمومی و تاریخی عامه مردم 139
- 4. دقت و اعتراض مردم به تحریف 140
- 5. آموزش روش مند مبلغان و مداحان 141
- 6 . نظام مند کردن مداحی، منبرها و مجالس عزاداری 142
- 7. برخورد اعتدالی و به دور از افراط و تفریط 143
- 9. استفاده از شیوه های تبلیغات روانی 144
- 8. پرهیز از برخوردهای آمرانه و حساسیت برانگیز 144
- 10. پویا سازی و تلفیق روش ها 146
- فصل هفتم: پیشینه و جریان شناسی مبارزه با آسیب های فرهنگ عاشورا 148
- اشاره 148
- الف) روشن فکری غیر دینی 149
- ب) روشن فکران دینی 154
- اشاره 154
- 1. جلال آل احمد 154
- 2. دکتر علی شریعتی 156
- 3. محمد رضا حکیمی 160
- 1. میرزا حسین نوری 161
- ج) عالمان دینی و روحانیت 161
- اشاره 161
- 2. سید عبدالحسین شوشتری 162
- 4. محدّث قمی 163
- 6. آیت اللّه بروجردی 163
- 3. شیخ محمدباقر خراسانی بیرجندی 163
- 5. شیخ عبدالکریم حائری 163
- 7. علامه سیدمحسن امین 164
- 8. امام خمینی رحمه الله 165
- 9. شهید مطهری رحمه الله 166
- 10. جریان شهید جاوید 168
- 11. علی صفایی حایری 168
- 12. آیت اللّه سیدعلی خامنه ای 169
- اشاره 173
- بخش سوم رسانه و عزاداری 173
- وظایف رسانه 175
- 2. توجه جدّی به جنبه های هنری رسانه در قالب محکم و صحیح 175
- 1. پرهیز از عوام زدگی یا جوّزدگی 175
- 1. ساخت برنامه برای رفع تکلیف 176
- مشکلات و اشکال های رسانه 176
- 2. کمبود تحقیق متناسب با کار رسانه 177
- 3. کمبود نیروهای معتقد و کارآمد 177
- 5. بالا بودن هزینه های ساخت برنامه های کیفی 178
- 4. پراکندگی و اختلاف سلیقه 178
- 6. نبود برنامه ریزی مناسب و متناسب 179
- 7 . کمبود دانش، مطالعه و توان کافی 179
- 2. برنامه ریزی درازمدت و میان مدت بر اساس تحقیقات بنیادی 180
- راه کارهای رفع مشکلات و موانع رسانه 180
- 1. ایجاد هماهنگی 180
- اشاره 180
- 3. اختصاص بودجه کافی به برنامه های کیفی و هدف مند 181
- پیشنهادهای برنامه سازی 181
- پرسش های مردمی 182
- پرسش های کارشناسی 183
- کتاب نامه 185
معنوی و روحانی را برای انسان آماده می سازد. به هم پیوستگی عاطفی انسان هایی که عشق یک دلدار را فریاد می زنند، اعمال مشترکی را به صورت هماهنگ انجام می دهند، رو به سوی یک محبوب دارند و او را الگوی خویش می شناسند، چنان معنویتی را به وجود می آورد که در هیچ کجای دیگر آن را نمی بینیم.
ب) تزکیه نفس و پالایش روح
یکی دیگر از آثار عزاداری خامس آل عبا علیه السلام زدودن نفس از زشتی ها، پالایش روح از رذایل و زشتی های اخلاقی و رفتاری است؛ چرا که عاشورا دو صحنه دارد: صحنه زشتی ها، پلشتی ها و رذیلت ها و صحنه زیبایی ها، نیک سیرتی ها و ویژگی های الهی و به طور معمول در عزاداری ها، هر دو صحنه بیان می شود و به ویژه صحنه زشتی ها و جفاکاری های سپاه کوفه، از آن رو که مظلومیت بیش تری را در تنور حادثه می دمد، بیش تر بیان می گردد. ظلم، قتل و کشتار و درنده خویی، نقض عهد و پیمان، دورویی و نفاق از جمله ویژگی هایی ناپسند است که بیان می گردند.
این چنین است که حضور در این مراسم می تواند به پالایش روحی و رفتاری انسان و طهارت نفس او بینجامد.
ج) کسب فضایل اخلاقی
صحنه اصلی و اساسی حادثه عاشورا که کم تر به آن پرداخته می شود، صحنه آفرینش زیبایی های اخلاقی، رفتاری و عرفانی است. در مجالس ذکر حسینی علیه السلام ، با یادآوری این صحنه ها، انسان عزادار به سمت و سوی کسب این فضایل تشویق می شود و به خصوص در محیط معنوی ای که قرار می گیرد، آمادگی اش فزونی می یابد.
در این مجالس، از رضا، تسلیم و توکل امام حسین علیه السلام در آخرین لحظات حیات، شجاعت و رشادت عباس و وفاداری و ادب او، صبر زینب کبری علیهاالسلام ، حماسه آفرینی مادر وهب، شهادت طلبی قاسم، توبه حرّ، نماز اول وقت امام حسین