بنیادها و آسیب های عزاداری امام حسین علیه السلام صفحه 61

اروپا دانسته اند. ملک الشعرای بهار و دکتر عبدالحسین زرین کوب(1) ازاین دسته اند.

با این حال، به نظر می رسد که نظریه نخست متقن تر و صحیح تر باشد؛ چرا که با روح کلی حاکم بر این مراسم و نیز تاریخ همراه آن هم سازتر است. البته این بدان معنا نیست که بعدها این نوع آیین، هیچ اثری از درام ها و نمایش های اروپایی و فضای مسیحی آن ها نپذیرفته باشد و این امر هم ممکن است.

در مورد این موضوع که تاریخ آغاز شبیه خوانی مذهبی (تعزیه) چه زمانی است نیز، اتفاق نظریه وجود ندارد و بیش تر صاحب نظران، آن را به دوران صفویه بازگشت داده(2) و گزارش های «کورنی یل لابرون» هلندی،(3) «سالامون»انگلیسی و «وان گوگ» هلندی(4) را، دلیل بر آن دانسته اند. با این حال، تاریخ آلبویه، گزارش هایی است که قابل توجه است. چنان چه ابن کثیر در شرح وقایع آل بویه، هنگامی که به بحث عزاداری می رسد در هیجدهم محرم برای مصعب بن زهیر، در برابر عاشورا خبر می دهد که در آن مراسم شبیه سازی از طرف سنیان برگزار شد و زنی را عایشه نامیدند، کسی را طلحه و دیگری را زبیر خواندند و گفتند می خواهند که با اصحاب علی علیه السلام بجنگند.(5)

این موضوع به احتمال قریب به یقین، در برابر شبیه خوانی های صورت گرفته از

1- 5 .؟، عبدالحسین زرین کوب، تهران، امیر کبیر، ص 487.
2- تعزیه، پترچلکووسکی، ص 10 _ 11.
3- ارزیابی سوگواری های نمایشی، غلامرضا گل زواره، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، چ 1، 1375، ص 28.
4- پژوهش در تعزیه و تعزیه خوانی، فصل نامه هنر، ش 2، زمستان 61، بهار 62.
5- البدایه و النهایه، ابن کثیر، ج11، ص 275.