بنیادها و آسیب های عزاداری امام حسین علیه السلام صفحه 64

6 . بیرق و علم

6 . بیرق و علم

از جمله وسایل متداول در دسته های عزادار، حمل بیرق و علم است. بیرق، همان علم است و علم، به معنای پرچمی است که نشانه و معرف چیزی است. شخصی که علم را حمل می کند، علمدار نامیده می شود. «سابقه علم، بسیار طولانی و قدیمی است و پیش از اسلام و پس از اسلام، در بین اقوام، جمعیت ها، لشکرهای کشورها مرسوم بوده است».(1) دسته جات حسینی نیز از قدیم، علم هایی را با خود حمل می کنند که نشانه های شناسایی آن ها، هم به عنوان دسته عزادار و هم هیأت محلی آنان است. این پرچم ها، معمولا سبز، سرخ و سیاه، و پس از انقلاب، پرچم سه رنگ جمهوری اسلامی هستند؛ البته پرچم هایی با رنگ های دیگر نیز وجود دارد.

7. علمات

7. علمات

در بسیاری از دسته ها، تکیه ها و حسینیه ها، وسیله ای به نام علمات وجود دارد که معمولاً در روزهای اصلی عزا، مانند تاسوعا و عاشورا حمل و به مکان های مذهبی، نظیر حرم حضرت معصومه علیهاالسلام و حرم امام رضا علیه السلام آورده می شود و به عنوان عرض ادب، با سه بار خم کردن آن، به آن امام یا امامزاده سلام داده می شود.

گاه عرض و طول علمات به پنج متر می رسد و شعبه هایی دارد که بر بالای آن، پرهایی از طاووس و دیگر پرندگان زده می شود و با شماره پرها، شمارش می شود. مشخص نیست که ریشه این نوع ابزار چیست و در این مورد، تحقیق خاصی صورت نگرفته است.

البته به نظر می آید که علمات نیز تاریخی مانند توغ داشته باشد؛ یعنی علامتی نظامی لشکری بوده که به عزاداری آورده شده و بنابر احتمال، به دوره صفویه و پس از آن بازمی گردد.