بنیادها و آسیب های عزاداری امام حسین علیه السلام صفحه 75

تبیین بشری و عقلانی اند. این رهیافت بدین گونه، یکی از اساسی ترین عوامل تحریف در طول تاریخ عزاداری بوده است.

رهیافت دوم، نگاهی اثباتی به واقعه عاشورا دارد و آن را به طور کامل فارغ از نگره های الهی می نگرد و امام حسین علیه السلام را، مصلحی دل سوز، آزاداندیش و عدالت محور و احیاگر می شناسد. در این رهیافت، رویکردهای متفاوتی وجود دارد:

1. شیوه رویکرد تاریخی که بیش تر تاریخ نگاران آن را به کار گرفته اند و اسلوب آن، اسلوب نقلی است.

2. روش جامعه شناسی یا عقلانی که ابن خلدون را پایه گذار آن می توان به شمار آورد که جایگاه حوادث را می سنجد و به جز بررسی سند و راویان، بر طبیعت حوادث اجتماعی و منطق آن ها توجه ویژه ای مبذول می دارد.

در اسلوب حدیث شناسی نیز مامقانی و وحید بهبهانی از پیشتازان این شیوه بوده اند.(1)

3. شیوه اهل عرفان که بر این مبنا، عاشورا زاییده عشق است و باید آن را در چارچوب عرفان نظری و عملی تفسیر کرد. عمان سامانی از پردازندگان این شیوه است.

4. روش فقهی که جنبه تکلیفی و عمل به وظیفه شرعی در آن مد نظر قرار می گیرد.

به نظر می رسد که هم رهیافت اول و هم رهیافت دوم، به تنهایی از تفسیر درست نهضت حسینی ناتوان باشند و بسنده کردن به هریک موجب بد تعبیری و بد تفسیری از این واقعه سترگ و در نهایت، ورود تحریفات در آن می شود. بنابراین بهترین رهیافت، تلفیق عناصر سازنده و یقینی هر دو رهیافت، بر مبنای انسان شناسی است که