- پیش گفتار 3
- اهمیت و فایده پژوهش 4
- پرسش اصلی پژوهش 5
- فرضیه پژوهش 5
- مفاهیم 5
- اشاره 8
- بخش اول بنیادهای فرهنگ عاشورا 8
- 1. عزاداری از نگاه عقل 9
- اشاره 9
- فصل اول: مبانی عزاداری 9
- 2. عزاداری از دیدگاه قرآن و سنّت 12
- 3. عزاداری امام حسین علیه السلام در روایات شیعی 13
- 4. عزاداری در نگاه اهل سنت 16
- اشاره 18
- فصل دوم: تاریخ عزاداری 18
- تاریخ عزاداری از دیدگاه شیعه 18
- تاریخ عزاداری شیعه پس از عاشورا 20
- تاریخ عزاداری امام حسین علیه السلام در میان اهل سنّت 25
- عزاداری امام حسین علیه السلام در ایران 29
- تاریخ عزاداری در جهان 30
- فصل سوم: اهداف و فلسفه عزاداری 34
- اشاره 34
- اشاره 34
- توضیح بُعد اول: 34
- 2. اصلاح 36
- 1. احیای آموزه ها و معارف دینی 36
- 4. ارائه دین به مثابه الگوی جامع 37
- 3. تربیت انسانی، فکری، اخلاقی و عرفانی 37
- 1. زنده نگه داشتن یاد و نام امام حسین علیه السلام 38
- توضیح بعد دوم فلسفه عزاداری 38
- اشاره 38
- 2. گسترش فرهنگ اهل بیت علیهم السلام و معارف تشیع 38
- 3. تداوم بینش حسینی در مبارزه با ستم، ستم پذیری و بی عدالتی 39
- الف) ایجاد فضای معنوی 40
- اشاره 40
- اشاره 40
- 1. آثار تربیتی 40
- فصل چهارم: آثار عزاداری 40
- ج) کسب فضایل اخلاقی 41
- ب) تزکیه نفس و پالایش روح 41
- د) کسب آرامش و دفع آلام درونی 42
- الف) فراگیری فرهنگ و معارف اهل بیت علیهم السلام 43
- 2. آثار فرهنگی _ اجتماعی 43
- ب) آشنایی عزاداران با مسایل فرهنگی _ اجتماعی روز 43
- د) پیوند عاطفی میان امت و الگوها 44
- ج) تقویت روحیه انقلابی، شهادت طلبی، ایثار و حقیقت جویی در عزاداران 44
- ه) هم دلی، هم گرایی و هم کاری میان عزاداران 45
- الف) سازمان دهی شیعیان 45
- 3. آثار سیاسی 45
- ج) زنده نگاه داشتن روح حماسه شیعی 47
- ب) مانور و حضور سیاسی شیعیان 47
- د) احیای آموزه های سیاسی شیعی و دینی 48
- 1. مرثیه سرایی و شعر رثایی 49
- فصل پنجم: نمادهای عزاداری 49
- اشاره 49
- الف) روایاتِ زیارات 54
- 2. زیارات 54
- اشاره 54
- ب) متن زیارات 55
- 3. روضه و مقتل 56
- 4. تعزیه 60
- 5. توغ 62
- 7. علمات 64
- 6 . بیرق و علم 64
- 9. قمه زنی 65
- 8 . نخل برداری 65
- 10. جامه سیاه پوشیدن 66
- 11. گریه، سینه زدن و زنجیر زدن 67
- بخش دوم آسیب شناسی فرهنگ عاشورا 69
- اشاره 69
- 1. تعریف تحریف 72
- فصل اول: کلیات تحریف و آسیب شناسی 72
- اشاره 72
- 2. انواع تحریف 72
- 3. سابقه تحریف 73
- 4. روش های تحریف شناسی 74
- فصل دوم: عوامل ایجاد و گسترش تحریف (آسیب ها) 77
- 1. دگرگونی فضای اجتماعی و تغییر در گفتمان عاشورا 77
- اشاره 77
- 2. تبیین نشدن فلسفه صحیح قیام 79
- 3. تمایل به اسطوره سازی و افسانه پردازی 82
- 4. برخورد عاطفی صرف با مقوله عزاداری 84
- 5. جبر انگاری 88
- 6 . نقش حکومت ها و تاریخ نگاران درباری 90
- 7. تعصب های بی جا و جمود فکری 94
- 8. تمسک به روایات تسامح در ادله سنن 95
- 10. سهل انگاری و تسامح منفی در به کارگیری روش ها 97
- 9. جمود تاریخی و گویا نشدن تاریخ 97
- 11. هراس نخبگان از عوام یا عوام زدگی آنان 100
- 13. آمیخته شدن فرهنگ های قومی و سرزمینی با عزاداری 101
- 12. تبدیل شدن عزاداری به عادت 101
- 14. ضعف دانش و بینش عمومی 102
- 1. خرافه زدگی و غلوآمیز شدن عزاداری 104
- فصل سوم: آثار و پی آمدهای تحریف 104
- اشاره 104
- 3. الگوناپذیر شدن نهضت عاشورا و سیره امامان علیهم السلام 106
- 2. عقل ناپذیری 106
- 4. مخدوش و تک بعدی شدن فلسفه قیام و عزاداری 107
- 5. فرعی شدن مسایل اصلی و اصلی شدن مسایل فرعی 108
- 6. دور شدن اهل دانش از مجالس عزاداری 109
- 7. رواج تشریفات و تهی شدن عزاداری ها از محتوای مطلوب 110
- 8. سوء استفاده دشمنان، خواص و حکومت ها 111
- 9. گسترش ریا کاری 112
- 10. گسترش دروغ، جعل و غیر علمی ارزیابی شدن تاریخ قیام 113
- 11. از میان رفتن خلوص مجالس حسینی و حرفه ای شدن عزاداری ها 116
- 12.کاسته شدن عزاداری ها از محتوای مطلوب و برتری شکل بر محتوا 118
- 13. خلع سلاح فرهنگی در مقابل طعنه های منکران و دشمنان 119
- 1. رواج دوباره برخی از غلوها و خرافه ها 121
- اشاره 121
- فصل چهارم: آسیب های عزاداری در زمان حاضر 121
- 2. ترویج دگرباره ناهنجاری هایی مانند قمه زنی و زمین بوسی 122
- 3. چیرگی سلیقه های شخصی و رواج زبان حال های بی ریشه و مبتذل 123
- 4. رواج سبک ها و اشعار غنایی ناهمخوان، مبتذل و تقلیدی 125
- 5. رواج شیوه های ناموجه سینه زنی و زنجیر زنی 127
- 6 . برتری شکل بر محتوا 128
- 7. گسترش نامتناسب حضور موسیقی در مراسم سنتی عزاداری 129
- 8 . سوء استفاده گروهی 129
- فصل پنجم: عوامل ایجاد آسیب های جدید 131
- اشاره 131
- 1. ورود فرهنگ مدرنیته به اجزای جامعه از جمله عزاداری 131
- 2. دوری از عالمان دینی و روحانیت 133
- فصل ششم: راه های مقابله با آسیب ها 135
- اشاره 135
- 1. بهره گیری از عقل در مقام ثبوت و اثبات 135
- 2. نهراسیدن خواص از عوام و آگاهی دادن به مردم 137
- 3. بالا بردن دانش و تحصیلات عمومی و تاریخی عامه مردم 139
- 4. دقت و اعتراض مردم به تحریف 140
- 5. آموزش روش مند مبلغان و مداحان 141
- 6 . نظام مند کردن مداحی، منبرها و مجالس عزاداری 142
- 7. برخورد اعتدالی و به دور از افراط و تفریط 143
- 9. استفاده از شیوه های تبلیغات روانی 144
- 8. پرهیز از برخوردهای آمرانه و حساسیت برانگیز 144
- 10. پویا سازی و تلفیق روش ها 146
- اشاره 148
- فصل هفتم: پیشینه و جریان شناسی مبارزه با آسیب های فرهنگ عاشورا 148
- الف) روشن فکری غیر دینی 149
- ب) روشن فکران دینی 154
- اشاره 154
- 1. جلال آل احمد 154
- 2. دکتر علی شریعتی 156
- 3. محمد رضا حکیمی 160
- اشاره 161
- ج) عالمان دینی و روحانیت 161
- 1. میرزا حسین نوری 161
- 2. سید عبدالحسین شوشتری 162
- 4. محدّث قمی 163
- 5. شیخ عبدالکریم حائری 163
- 6. آیت اللّه بروجردی 163
- 3. شیخ محمدباقر خراسانی بیرجندی 163
- 7. علامه سیدمحسن امین 164
- 8. امام خمینی رحمه الله 165
- 9. شهید مطهری رحمه الله 166
- 11. علی صفایی حایری 168
- 10. جریان شهید جاوید 168
- 12. آیت اللّه سیدعلی خامنه ای 169
- اشاره 173
- بخش سوم رسانه و عزاداری 173
- وظایف رسانه 175
- 2. توجه جدّی به جنبه های هنری رسانه در قالب محکم و صحیح 175
- 1. پرهیز از عوام زدگی یا جوّزدگی 175
- مشکلات و اشکال های رسانه 176
- 1. ساخت برنامه برای رفع تکلیف 176
- 3. کمبود نیروهای معتقد و کارآمد 177
- 2. کمبود تحقیق متناسب با کار رسانه 177
- 5. بالا بودن هزینه های ساخت برنامه های کیفی 178
- 4. پراکندگی و اختلاف سلیقه 178
- 7 . کمبود دانش، مطالعه و توان کافی 179
- 6. نبود برنامه ریزی مناسب و متناسب 179
- اشاره 180
- 2. برنامه ریزی درازمدت و میان مدت بر اساس تحقیقات بنیادی 180
- 1. ایجاد هماهنگی 180
- راه کارهای رفع مشکلات و موانع رسانه 180
- 3. اختصاص بودجه کافی به برنامه های کیفی و هدف مند 181
- پیشنهادهای برنامه سازی 181
- پرسش های مردمی 182
- پرسش های کارشناسی 183
- کتاب نامه 185
2. این مسأله، به حوزه ثواب و عقاب داشتن عملی بازمی گردد و چندان مشخص نیست که بتوان آن را، به حوزه های جدید دیگر چون نقل وقایع تاریخی سرایت داد. چرا که بررسی تاریخ روش خاص خود را دارد.
3. روایت ضعیف، روایتی است که سلسله راویان یا بعضی از آن ها فاسق باشند، یا برای خبر، سلسله سندی وجود نداشته باشد، و یا یکی از راویان ذکر شده باشد. ولی در نقل روایت ضعیف هم، می باید نخستین نقل کننده خبر ثقه باشد، تا بتوان اخبار ضعیف او را در حوزه مستحبات و مکروهات، به دیده قبول نگریست. بنابراین، چنین نیست که از هر کسی، اگرچه دروغگو، از هر کتابی، اگرچه بی پایه، و از هرکجا، اگرچه بر دیوار مسجد، بتوان روایتی را نقل کرد.(1)
4. بحث در این جا، در خصوص اخبار ضعیف است و تعریف اخبار ضعیف هم مشخص است؛ ولی روایات تسامح در ادله سنن، به هیچ روی اخبار موهون را دربرنمی گیرد. اخبار موهون، اخباری است که موجب خدشه دار شدن ائمه یا مذهب می شود. بسیاری از روضه ها و نقل های مورد نظر ما، نه ضعیف، که موهون هستند و نقل اخبار موهون جایز نیست!(2)
5. در نقل روایات ضعیف نیز باید توجه داشت که آن ها با اصول استنباط اسلامی و روایات صحیح و کلیات دینی تعارض نداشته باشند.
6. مشکل و مسأله امروز و دیروز ما، این است که بسیاری از مصیبت های مشهور در میان مداحان، روضه خوانان و مردم، در کتاب های سیره و اصحاب مناقب، حتی به نقل ضعیف هم نیامده و از مصیبت ها و نقل های ساختگی به شمار می آیند.(3)
1- چشم اندازی به تحریفات عاشورا، لؤلؤ و مرجان صص 280 _ 286.
2- چشم اندازی به تحریفات عاشورا، لؤلؤ و مرجان ، ص 287.
3- چشم اندازی به تحریفات عاشورا، لؤلؤ و مرجان تعلیق و زیر نویس محقق، صص 278 _ 279.