- تقدیم 1
- پیشگفتار 4
- فصل یکم: طرح مسئله 12
- فصل دوم: رنگ سیاه؛ رنگ پوشش، هیبت، و عزا 22
- 1. رنگ سیاه؛ رنگ پوشش و حجاب 22
- اشاره 22
- 2. رنگ سیاه رنگ هیبت و تشخّص 23
- 3. رنگ سیاه رنگ عزا و اندوه 31
- فصل سوم: رمز انتخاب رنگ سیاه در ایام عزا 34
- فصل چهارم: سیاهپوشی در ملل و اقوام 43
- فصل پنجم: سیاهپوشی در عرب 63
- اشاره 63
- الف - مِئلاه، مَآلی 70
- ب - حِداد، اِحداد، حادٌ، مُحِدّ 71
- پ - سِلاب، سُلُب، تَسَلُّب، مُسَلِّب، متسلّب 78
- فصل ششم : سیاهپوشی در سوگ آل الله؛ رسم جاری اهل بیت (علیهم السّلام) و دوستان آنان در تاریخ 84
- اشاره 84
- 1. سیاهپوشی در سوگ حمزه (علیه السّلام) 85
- 2. سیاهپوشی در سوگ جعفر طیار (علیه السّلام) 89
- 3. سیاهپوشی پیامبر(صلّی الله علیه وآله) در آستانۀ رحلت 93
- 4. سیاهپوشی در سوگ پیامبر (صلّی الله علیه وآله) 97
- 5. در عصر امیرالمؤمنین علی (علیه السّلام) 99
- 6. در سوگ مولای متقیان (علیه السّلام) 100
- 7. در سوگ امام مجتبی (علیه السّلام) 102
- 8. در سوگ سالار شهیدان (علیه السّلام) 103
- الف - سیاهپوشی زنان بنی هاشم در مدینه 103
- اشاره 103
- ب - سیاهپوشی زنان بنی هاشم و قریش در شام 115
- پ - سیاهپوشی امام سجاد (علیه السّلام) 116
- اشاره 118
- ت - سیاهپوشی امّ سَلَمه (علیها السّلام) 118
- ایضاح: 120
- ث - سیاهپوشی یکی از درباریان شیعۀ یزید 122
- ج - سیاهپوشی مختار ثقفی 123
- توضیح: 123
- اشاره 123
- توضیح : 124
- اشاره 124
- 9. در سوگ محمد بن علی (نوادۀ ابن عباس) 124
- اشاره 125
- 10. در سوگ زید و یحیی (فرزند و نوۀ امام سجاد (علیه السّلام) 125
- توضیح: 126
- توضیح: 127
- 11. سیاهپوشی شیعه در عصر امام صادق و امام کاظم (علیهما السّلام) 128
- 12. در سوگ امام هفتم (علیه السّلام) 131
- 13، سیاهپوشی شیعه در عصر غیبت 133
- فصل هفتم : رنگ سیاه، در نخستین عزاداری آشکار و عمومی شیعیان (بغداد، عاشورای 352 ق) 145
- فصل هشتم : سیاهپوشی بنی عباس؛ تمسّک به شعار شیعه برای دستیابی به قدرت! 160
- اشاره 160
- رمز انتخاب لباس سیاه از سوی عباسیان 169
- الف - در آغاز نهضت 169
- ب - پس از استقرار قدرت 175
- موضعگیری ائمه اطهار (علیهم السّلام) در برابر «شعار سیاسی» بنی عباس 182
- فصل نهم : نتیجۀ مباحث گذشته 188
- فصل دهم: استحباب سیاهپوشی (در سوگ سالار شهیدان) در فتاوی علما 195
- فصل یازدهم: سیاهپوشی عرشیان در عزای سالار شهیدان (علیه السّلام) 228
- اشاره 228
- 1. رؤیای سکینه بنت الحسین (علیه السّلام) 230
- 2. سیاهپوش، در کنار حوض کوثر! 232
- 3. روضۀ بی بی و فرزندش حسین (علیهما السّلام) از زبان خود آنان! 235
- 4. بر من مصیبتی رسیده که تا قیامت لباس عزا خواهم داشت! 240
- 5. متوجه شدم که 12 نفر بزرگوار با لباس مشکی اطراف تختخواب من می باشند؟ 243
- 6. برای برادرم، حسین (علیه السّلام) ، یکی از قطعات لباس او را در دهۀ عاشورا مشکی کنید! 246
- فصل دوازدهم: سیاهپوشی جنّیان در عزای سالار شهیدان (علیه السّلام) 249
- اشاره 252
- فصل سیزدهم: روز نهم ربیع و عید غدیر؛ روز کندن جامه های سیاه 252
- نکته: 254
- فصل چهاردهم: پایان سخن (خلاصه و جمعبندی نظر اسلام در باب سیاهپوشی) 255
- ضمائم 266
- اشاره 266
- ضمیمۀ شماره یک: سیاهپوشی پیامبر (صلّی الله علیه وآله) در آستانۀ رحلت 267
- ضمیمه شماره دوم: سیاهپوشی زنان پیامبرصلی الله علیه و آله در سوگ آن حضرت 283
- ضمیمه شماره سوم: قصیده شیوا و سوزناک سیف بن عمیره در سوگ سالار شهیدان 296
- 1. رکن الدوله دیلمی و وزیرش ابن عمید به شیخ صدوق 301
- اشاره 301
- ضمیمه شماره چهارم: آل بویه؛ اعتقاد به تشیع اثنی عشری... و ارتباط قوی با فقهای امامیه 301
- 2. عضدالدوله ، شیخ مفید 304
- 3. بهاءالدوله (فرزند عضدالدوله) و وزیرش فخرالملک ، سید رضی و سید مرتضی 306
- 4. صاحب بن عباد - شیخ صدوق و سیدین رضی و مرتضی 308
- ضمیمه شماره پنجم: بنی عباس؛ تمسک به شعارها و شعائر شیعه برای دستیابی به قدرت 318
- 1. بیعت مکرر بنی عباس با علویان، در اوایل امر 318
- اشاره 318
- 2. داعیه خونخواهی شهدای اهل بیت علیهم السلام 321
- 3. بیعت ستاندن از مردم برای «الرضا من آل محمد» صلی الله علیه و آله 327
- 4. ادعای تشکیل دولت آل محمد صلی الله علیه و آله 332
- 5. ادعای مهدویت، و اخبار «رایات سود» 335
- کتابنامه 349
صاحب تنقیح المقال)، در رسالۀ مجمع الدرر فی مسائل اثنتی عشر، به نقل از شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، از اصبغ بن نباته نقل کرده است که می گوید: پس از شهادت مولا، وارد مسجد کوفه شدم و دیدم حسن و حسین (علیهما السّلام) سیاه پوشیده اند. (1)
7. در سوگ امام مجتبی (علیه السّلام)
ابن عساکر در تاریخ خویش (بخش مربوط به شرح حال امام مجتبی(علیه السّلام) (2) و حاکم نیشابوری در مستدرک (3)، با سند متصل از عایشه بنت سعد روایت کرده اند که:
حدّت نساء بنی هاشم علی حسن بن علی سنه.
یا:
حدّ نساء الحسن بن علی سنه.
یعنی : زنان بنی هاشم (و در روایت دیگر: زنان امام مجتبی) یک سال در سوگ آن حضرت حِداد کردند.
مفهوم واژۀ «حِداد» و لغات همخانوادۀ آن (اِحداد، حادّ، مُحِدّ، حَدَّت و اَحَدَّت ) را قبلاً در کلام لغویین مشاهده کردیم. دیدیم که به نوشتۀ مؤلف مجمع البحرین، تعبیر «حدّت المرأه علی زوجها...» زمانی به کار می رود که زن بر مرگ شوهر محزون باشد و لباسهای اندوه بر تن کند و زینت و آرایش را ترک نماید. نیز دیدیم که پاره ای از لغویین همچون ابن منظور در لسان العرب یا محمد بن ابی بکر رازی، حداد را
1- کلیشۀ رساله مزبور بخش مربوط به سیاهپوشی آن - در فصل دهم همین کتاب خواهد آمد.
2- ترجمه ... الأمام الحسن (علیه السّلام) من تاریخ مدینه دمشق لابن عساکر، تحقیق: شیخ محمد باقر محمودی (مؤسسه المحمودی للطباعه والنشر، بیروت 1400 - 1980) ص 228.
3- المستدرک علی الصحیحین للحاکم النیسابوری و بذیله: التلخیص للحافظ الذهبی (دار المعرفه، بیروت) 3/ 173.