- تقدیم 1
- پیشگفتار 4
- فصل یکم: طرح مسئله 12
- فصل دوم: رنگ سیاه؛ رنگ پوشش، هیبت، و عزا 22
- اشاره 22
- 1. رنگ سیاه؛ رنگ پوشش و حجاب 22
- 2. رنگ سیاه رنگ هیبت و تشخّص 23
- 3. رنگ سیاه رنگ عزا و اندوه 31
- فصل سوم: رمز انتخاب رنگ سیاه در ایام عزا 34
- فصل چهارم: سیاهپوشی در ملل و اقوام 43
- فصل پنجم: سیاهپوشی در عرب 63
- اشاره 63
- الف - مِئلاه، مَآلی 70
- ب - حِداد، اِحداد، حادٌ، مُحِدّ 71
- پ - سِلاب، سُلُب، تَسَلُّب، مُسَلِّب، متسلّب 78
- اشاره 84
- فصل ششم : سیاهپوشی در سوگ آل الله؛ رسم جاری اهل بیت (علیهم السّلام) و دوستان آنان در تاریخ 84
- 1. سیاهپوشی در سوگ حمزه (علیه السّلام) 85
- 2. سیاهپوشی در سوگ جعفر طیار (علیه السّلام) 89
- 3. سیاهپوشی پیامبر(صلّی الله علیه وآله) در آستانۀ رحلت 93
- 4. سیاهپوشی در سوگ پیامبر (صلّی الله علیه وآله) 97
- 5. در عصر امیرالمؤمنین علی (علیه السّلام) 99
- 6. در سوگ مولای متقیان (علیه السّلام) 100
- 7. در سوگ امام مجتبی (علیه السّلام) 102
- 8. در سوگ سالار شهیدان (علیه السّلام) 103
- الف - سیاهپوشی زنان بنی هاشم در مدینه 103
- اشاره 103
- ب - سیاهپوشی زنان بنی هاشم و قریش در شام 115
- پ - سیاهپوشی امام سجاد (علیه السّلام) 116
- ت - سیاهپوشی امّ سَلَمه (علیها السّلام) 118
- اشاره 118
- ایضاح: 120
- ث - سیاهپوشی یکی از درباریان شیعۀ یزید 122
- ج - سیاهپوشی مختار ثقفی 123
- توضیح: 123
- اشاره 123
- 9. در سوگ محمد بن علی (نوادۀ ابن عباس) 124
- توضیح : 124
- اشاره 124
- اشاره 125
- 10. در سوگ زید و یحیی (فرزند و نوۀ امام سجاد (علیه السّلام) 125
- توضیح: 126
- توضیح: 127
- 11. سیاهپوشی شیعه در عصر امام صادق و امام کاظم (علیهما السّلام) 128
- 12. در سوگ امام هفتم (علیه السّلام) 131
- 13، سیاهپوشی شیعه در عصر غیبت 133
- فصل هفتم : رنگ سیاه، در نخستین عزاداری آشکار و عمومی شیعیان (بغداد، عاشورای 352 ق) 145
- فصل هشتم : سیاهپوشی بنی عباس؛ تمسّک به شعار شیعه برای دستیابی به قدرت! 160
- اشاره 160
- الف - در آغاز نهضت 169
- رمز انتخاب لباس سیاه از سوی عباسیان 169
- ب - پس از استقرار قدرت 175
- موضعگیری ائمه اطهار (علیهم السّلام) در برابر «شعار سیاسی» بنی عباس 182
- فصل نهم : نتیجۀ مباحث گذشته 188
- فصل دهم: استحباب سیاهپوشی (در سوگ سالار شهیدان) در فتاوی علما 195
- اشاره 228
- فصل یازدهم: سیاهپوشی عرشیان در عزای سالار شهیدان (علیه السّلام) 228
- 1. رؤیای سکینه بنت الحسین (علیه السّلام) 230
- 2. سیاهپوش، در کنار حوض کوثر! 232
- 3. روضۀ بی بی و فرزندش حسین (علیهما السّلام) از زبان خود آنان! 235
- 4. بر من مصیبتی رسیده که تا قیامت لباس عزا خواهم داشت! 240
- 5. متوجه شدم که 12 نفر بزرگوار با لباس مشکی اطراف تختخواب من می باشند؟ 243
- 6. برای برادرم، حسین (علیه السّلام) ، یکی از قطعات لباس او را در دهۀ عاشورا مشکی کنید! 246
- فصل دوازدهم: سیاهپوشی جنّیان در عزای سالار شهیدان (علیه السّلام) 249
- فصل سیزدهم: روز نهم ربیع و عید غدیر؛ روز کندن جامه های سیاه 252
- اشاره 252
- نکته: 254
- فصل چهاردهم: پایان سخن (خلاصه و جمعبندی نظر اسلام در باب سیاهپوشی) 255
- اشاره 266
- ضمائم 266
- ضمیمۀ شماره یک: سیاهپوشی پیامبر (صلّی الله علیه وآله) در آستانۀ رحلت 267
- ضمیمه شماره دوم: سیاهپوشی زنان پیامبرصلی الله علیه و آله در سوگ آن حضرت 283
- ضمیمه شماره سوم: قصیده شیوا و سوزناک سیف بن عمیره در سوگ سالار شهیدان 296
- 1. رکن الدوله دیلمی و وزیرش ابن عمید به شیخ صدوق 301
- اشاره 301
- ضمیمه شماره چهارم: آل بویه؛ اعتقاد به تشیع اثنی عشری... و ارتباط قوی با فقهای امامیه 301
- 2. عضدالدوله ، شیخ مفید 304
- 3. بهاءالدوله (فرزند عضدالدوله) و وزیرش فخرالملک ، سید رضی و سید مرتضی 306
- 4. صاحب بن عباد - شیخ صدوق و سیدین رضی و مرتضی 308
- ضمیمه شماره پنجم: بنی عباس؛ تمسک به شعارها و شعائر شیعه برای دستیابی به قدرت 318
- 1. بیعت مکرر بنی عباس با علویان، در اوایل امر 318
- اشاره 318
- 2. داعیه خونخواهی شهدای اهل بیت علیهم السلام 321
- 3. بیعت ستاندن از مردم برای «الرضا من آل محمد» صلی الله علیه و آله 327
- 4. ادعای تشکیل دولت آل محمد صلی الله علیه و آله 332
- 5. ادعای مهدویت، و اخبار «رایات سود» 335
- کتابنامه 349
ب - حِداد، اِحداد، حادٌ، مُحِدّ
جوهری، شاعر شیعی مشهور، در قصیده ای خطاب به آل پیامبر می گوید:
عاشورُنا ذا أَلا لَهْفی علی الدّین
حُذرا حِدادَکم یا آل یاسین
الیوم شُقَّقَ جَیْبُ الدین وانتهبت
بناتُ احمد نهبَ الروم والصّین ...(1)
یعنی: روز دهم محرم، روز دریغ و افسوس بر [ حال و روز ]دین اسلام است، ای آل یاسین جامۀ اندوه [= حِداد] بپوشید. روز عاشورا، گریبان دین پاره شد و دختران پیامبر (صلّی الله علیه وآله) همچون إکفار ] روم و چین غارت شدند ...
مرحوم مجلسی در بحارالانوار، پس از ذکر تمامی قصیده، در توضیح برخی از کلمات آن، از جمله آورده است که: «الحداد» بالکسر ثیاب المأتم السود ... یعنی، حِداد، جامه های سیاه ماتم را گویند.
حداد، در لغت، به معنی ترک زینت و آرایش، و پوشیدن جامۀ سوگ و اندوه در عزای عزیزان است.
ابو جعفر احمد مقرّی بیهقی (متوفی 544 ق) لغت شناس مشهور می نویسد: «الحداد: سوگ داشتن زن بر مرد» و محمد بن ابی بکر رازی (متوفی 666)، لغت شناس مشهور دیگر اسلامی، در ضمن معانی «حداد» آورده است که: «الحداد ایضاً ثیاب المأتم السّود».(2) یعنی، حداد همچنین به معنی جامه های سیاه ماتم است.
1- مناقب آل ابی طالب، ابن شهر آشوب، همان، 4/ 125؛ بحار الانوار، مجلسی، همان، 45/ 253- 254؛ المنتخب، طریحی، همان، 1/ 91. ضبط منتخب طریحی در بیت اول چنین است: یا اهل عاشور بالهفی علی الدین خذوا حدادکم با آل یاسین
2- تاج المصادر، ابو جعفر احمد مقرّی بیهقی، 1/ 59؛ مختار الصحاح، محمد بن ابی بکر بن عبدالقادر رازی (دارالکتاب العربی، بیروت 1967) ص 126.