- مقدمه: 1
- ریشه های عزاداری در قرآن 3
- اشاره 5
- مجالس امام حسین (علیه السلام) در قیامت تحت عرش 5
- فصل اول: سیره عزاداری اهل بیت (علیهم السلام) برای امام حسین (علیه السلام) 5
- عزاداری رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) قبل از شهادت امام حسین (علیه السلام) 6
- عزاداری رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بعد از شهادت امام حسین (علیه السلام) 7
- عزاداری حضرت فاطمه (علیها السلام) در محشر 8
- عزاداری کاروان اسرای آل الله (علیهم السلام) 9
- عزاداری امام رضا (علیه السلام) 11
- فصل دوم: تشکیل مجالس عزا 13
- اشاره 13
- برگزاری مجلس روضه در زمان تقیّه 15
- منبر روضه خوانی امام سجاد (علیه السلام) 17
- احیای امر اهل بیت (علیهم السلام) 20
- اینگونه مجالس را دوست دارم 21
- تاکید و سفارش معصومان (علیهم السلام) به تشکیل مجالس عزا در خانههای خود 21
- وثاقت فضیل بن یسار 23
- خدمتگزاری در مجالس عزا 27
- اشاره 28
- فصل سوم : بذل مال / انفاق ما در عزاداری امام حسین (علیه السلام) 28
- انفاق اموال 28
- جلوههایی از صرف اموال در عزاداری 29
- سنّتهای حسنه در انفاق مال 32
- تهیه غذا واطعام در عزاداری 33
- اطعام طعام در عزای سیدالشهدا (علیه السلام) 36
- ثواب خرج کردن در عزای امام حسین (علیه السلام) 36
- فتوای حضرت امام (ره) درباره مخارج روضه 37
- اطعام فقرا در مجلس عزاداری 37
- اطعام عزاداران یا اطعام فقراء 38
- اقامه عزاداری در کشور بیگانه و اطعام عزاداران 38
- اشاره 42
- فصل چهارم: نصب پرچم عزا 42
- سیاه پوش کردن و نصب پارچۀ سیاه 43
- اشاره 45
- فصل پنجم: سیاهپوشی در عزای سیدالشهداء (علیه السلام) 45
- سیره سیاهپوشی در عزاداری 46
- اشاره 46
- توضیحات: 47
- اسماء کیست؟ و وثاقت آن بانو 47
- منهال کیست؟ و وثاقت وی 52
- وثاقت سیف عمیره 54
- 1 : شیخ ابن نما حلی (م 645 ق) عالم بزرگوار شیعه در قرن هفتم: 66
- 2 : مرحوم شیخ یوسف بحرانی (قدس سره) صاحب کتاب «حدائق» : 66
- اشاره 66
- برخی فتاوای فقهای شیعه در سیاهپوشی برای امام حسین (علیه السلام) 66
- 3 : مرحوم سید محمد جعفر طباطبایی حائری 67
- 5 : میرزا ابوالفضل تهرانی (م 1317ق) ، شاگرد مبرز میرزای شیرازی و فیه و ادیب نامدار عصر قاجار 69
- 4 : علامه شیخ محمد حسین کاظمینی (قدس سره) معروف به محقق کاظمی (م1308ق): 69
- 7 : مرحوم آیت الله العظمی میرزا جواد تبریزی (قدس سره) : 70
- 6 : مرحوم میرزا حسین نوری (قدس سره) صاحب «مستدرک الوسائل» (م 1320ق): 70
- 8 : وصیت نامه مرحوم آیت الله العظمی مرعشی نجفی (قدس سره) : 71
- 10 : آیت الله العظمی سید علی حسینی سیستانی (مد ظله العالی) : 71
- 9 : آیت الله العظمی سیدمحمدرضاگلپایگانی (قدس سره) : 71
- 11 : آیت الله سید ابراهیم میلانی مینویسد: 72
- فتوای فقها بر استحباب سیاه پوشی در عزای ائمه (علیهم السلام) به استناد حسنه محاسن برقی 73
- 12 : حضرت آیت الله حاج سید محمدصادق روحانی مد ظله العالی : 73
- اشاره 73
- 1: فتوای استدلالی آیت الله العظمی حاج شیخ لطف الله صافی گلپایگانی مدظله العالی 74
- 2: رساله «مجمع الدرر فی مسائل اثنتی عشر»، نوشته آیت الله عبدالله مامقانی در استحباب سیاه پوشی در عزای ائمه (علیهم السلام) 79
- نتیجه: 84
- واژۀ «رثاء و مرثیه»: 85
- اشاره 85
- فصل ششم: مرثیه خوانی ، نوحه سرایی و شعر 85
- واژه «نوحه و نیاحه» 86
- شواهدی از منابع تاریخی: 87
- احادیث 90
- اشاره 90
- واژۀ «شعر» 90
- وثاقت حسن بن جهم: 91
- وثاقت زید شحام 92
- دستور اهل بیت (علیهم السلام) به مرثیه سرایی 94
- از مرثیه های ام البنین (علیها السلام) 99
- مرثیه سرایی حضرت ام البنین (علیها السلام) 99
- اشاره 99
- کراهت نداشتن مرثیه سرایی اهل بیت (علیهم السلام) در شب و روز جمعه 101
- اشاره 102
- اجرت گرفتن برای مرثیه خوانی و تعیین آن 102
- 1: پاداش امام سجاد (علیه السلام) به فرزدق 103
- 2: عطا کردن امام باقر (علیه السلام) پیراهن خود را به کمیت 104
- کمیت در محضر امام صادق (علیه السلام) 104
- 3: صله امام صادق (علیه السلام) به اشجع اسلمی 105
- 4: صله امام رضا (علیه السلام) به دعبل خزاعی و ابو نواس حسن بن هانی 106
- دستور به مرثیه سرایی اهل بیت (علیهم السلام) 106
- اجرت گرفتن از صاجب مجلس توسط مداحان 106
- مرثیه سرایی امام حسین (علیه السلام) بر جناب حر 108
- اشاره 109
- فصل هفتم: حافی / پابرهنه و سربرهنه در عزای مظلوم عالم 109
- منظور از سربرهنه بودن چیست؟ 111
- سخن کارشناسان 113
- به یاد پا برهنگان! 114
- سیره علامه امینی (قدس سره) 114
- سیره صاحب جواهر 115
- وثاقت علی بن ابراهیم بن هاشم 116
- اشاره 116
- فصل هشتم: برداشتن عبا از روی دوش 116
- وثاقت ابراهیم بن هاشم القمی 117
- وثاقت محمد بن ابی عمیر 120
- پاداش رفتن به زیارت کربلا 121
- فصل نهم : هروله (راه رفتن سریع و با جنب و جوش شبیه دویدن/ حرکت با شتاب) 123
- گریه در روز ولادت امام حسین (علیه السلام) 126
- فصل دهم: گریستن در مصیبت امام حسین (علیه السلام) 126
- اشاره 126
- گریه فاطمه زهرا (علیها السلام) 127
- گریه امیرالمؤمنین (علیه السلام) 128
- گریۀ امام حسن (علیه السلام) 129
- پیام امام حسین (علیه السلام) به شیعیان 129
- چرا امام حسین (علیه السلام) در کربلا گریستند؟ 130
- گریههای امام سجاد (علیه السلام) در سوگ پدر بزرگوارشان 132
- ام البکاء حضرت رقیه (علیها السلام) 133
- عزاداری به امام باقر (علیه السلام) 133
- گریه امام صادق (علیه السلام) در عزای جد مظلومش 134
- گریههای امام کاظم و امام رضا (علیهما السلام) 136
- تأسی شیعیان به اهل بیت (علیهم السلام) در گریستن بر حضرت سیدالشهداء (علیه السلام) 138
- بلند گریستن بانوان اهل بیت (علیهم السلام) در مصیبت امام حسین (علیه السلام) 139
- گریۀ حضرت زهرا (علیها السلام) در مصیبت امام حسین (علیه السلام) 141
- اسرار گریۀ صدیقه طاهره (علیها السلام) 143
- فصل یازدهم: اشکهای همیشه جاری 146
- فصل دوازدهم: تداوم عزاداری 147
- اشاره 147
- شیعیان از عزاداری خود عذر تقصیر بخواهند! 148
- فصل سیزدهم : گردیدن اشک در چشم پیش از جاری شدن آن 150
- فصل چهاردهم : جاری شدن اشک بر صورت (گونهها) 151
- فصل پانزدهم : جاری شدن گریه بر صورت ، ریش و سینه 152
- فصل شانزدهم: بلند کردن صدا به گریه 153
- فصل هفدهم: گریستن به گونهای که مردم برای او دلسوزی کنند 154
- فصل هجدهم : ممزوج شدن اشک چشم با غذا و آب 155
- فصل نوزدهم: پاره شدن رگ قلب در اثر شدت مصیبت (نیاط القلب) 156
- فصل بیستم: مردن از شدت گریستن (ازهاق) 157
- شرح : 157
- فصل بیست و یکم : آرزو و تمنای گریستن تا آخرین لحظه زندگی 159
- فصل بیست و دوم : تباکی 160
- تباکی در لغت: 160
- احادیث تباکی: 163
- 1: مرحوم علامه مجلسی میفرماید: 166
- تباکی در کلام علما 166
- 2: مرحوم آیت الله شیخ جعفر شوشتری میفرماید: 167
- 3: مرحوم طریحی در مجمع البحرین میفرماید: 168
- نتیجه: 168
- 4: سایر علما و بزرگان فرمودهاند که : تباکی یعنی خود را به گریه زدن، حتی اگر کسی نگرید، گرفتن این حالت هم در خود شخص حالت اندوه و حزن ایجاد میکند و هم به مجلس عزا چهره و رنگ غم میبخشد. 168
- ضجه : 169
- فصل بیست و سوم : ضجه: ناله و فریاد 169
- اشاره 169
- فصل بیست و چهارم: شیون شدید (صرخه) 172
- اشاره 172
- صرخه و شیونهای بلند و این نوع عزاداری در روز قیامت 174
- برخی از احادیث مرتبط با شهقه زدن معصومین (علیهم السلام) 176
- فصل بیست و پنجم: شیون بلند (شهقه) 176
- اشاره 176
- شهقه حضرت فاطمه (علیها السلام) در روز قیامت 177
- شهقۀ امام سجاد (علیه السلام) 179
- اشاره 180
- فصل بیست و ششم: جزع و بی تابی (از خود بیخود شدن) 180
- فرمایش امام باقر (علیه السلام) در معنای جزع 181
- کلام مرحوم آیت الله دربندی دربارۀ جزع 182
- احادیث درباره جزع بر امام حسین (علیه السلام) 183
- جزع و بی تابی حضرت ابراهیم (علیه السلام) در عزای امام حسین (علیه السلام) 185
- اهل جزع چه کسانی هستند؟ 187
- حدیث معاویه بن وهب : 191
- اشاره 191
- 2: وثاقت ابن قولویه (قدس سره) : 192
- 1: وثاقت شیخ مفید (قدس سره) : 192
- 3: وثاقت محمد بن قولویه (قدس سره) : 193
- 4: وثاقت سعد بن عبدالله 193
- 5: وثاقت احمد بن محمد بن عیسی 194
- 6: وثاقت حسن بن محبوب 195
- 8: وثاقت معاویه بن وهب 196
- 7: وثاقت ابی محمدانصاری 196
- معنای عدم کراهت جزع در سوگ امام حسین (علیه السلام) : 197
- فصل بیست و هفتم: دست بر سر نهادن از شدت اضطرار 198
- فصل بیست و هشتم : کئیب و اندوهگین بودن 199
- فصل بیست و نهم : امتناع از خوردن طعام (بی رغبتی به آب و غذا در هنگام عزا و ایام عزاداری) 202
- فصل سیام : لرزش مدام بدن عزادار حسین (علیه السلام) تا روز قیامت 206
- فصل سی و یکم : مایل به سیاهی شدن چهره 207
- فصل سی و دوم : سفید شدن موها در عزای سیدالشهداء (علیه السلام) 209
- فصل سی و سوم : بی قرار و بی اختیار بودن در عزای امام حسین (علیه السلام) 210
- فصل سی و چهارم : واله : مبهوت شدن از شدت مصیبت 212
- فصل سی و پنجم : رائع : وحشت زده از مصیبت 213
- فصل سی و ششم: به هیجان در آوردن 214
- فصل سی و هفتم: تجدید العزاء (سال به سال و نسل به نسل عزاداری را تجدید کنیم) 215
- فصل سی و هشتم: البهره و خنقته : بیتابی بسته شدن راه تنفس از شدت گریه و بریده شدن نفس 217
- فصل سی و نهم: هلع : بالاتر از جزع 220
- فصل چهلم : تمثیل و تعزیه 222
- اشاره 222
- نظریه صاحب قوانین درباره شبیه خوانی 224
- فصل چهل و یکم: زخم (شدن) نمودن و جراحت چشم و پلک از گریه 229
- اشاره 231
- فصل چهل و دوم : خراشیدن صورت 231
- عزاداری زنان انصار در سوگ عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) 232
- برخی از روایات در این زمینه : 232
- خراشیدن صورت توسط اهل حرم 233
- فصل چهل و سوم : از هوش رفتن از شدت گریه 238
- اشاره 238
- از هوش رفتن پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 238
- از هوش رفتن امام حسین (علیه السلام) در برخی از مصائب 239
- از هوش رفتن امیرالمؤمنین (علیه السلام) 239
- از هوش رفتن حضرت زینب (علیها السلام) 240
- از هوش رفتن امام رضا (علیه السلام) 241
- اسرار از هوش رفتن حضرت سیدالشهدا (علیه السلام) 243
- فصل چهل و چهارم : خاک بر سر ریختن در عزای سید الشهداء (علیه السلام) 245
- اشاره 245
- مراسم عاشورا 247
- غبار آلودن بودن پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 250
- اشاره 250
- فصل چهل و پنجم : ژولیده و غبارآلود بودن ملائک تا روز قیامت 250
- فصل چهل و ششم : مریض شدن از شدت مصیبت سیدالشهداء (علیه السلام) 253
- لطم : 254
- اشاره 254
- لدم: 254
- فصل چهل و هفتم: سینه زدن 254
- در وفات امام موسی بن جعفر (علیهما السلام) : 255
- سینه زنی در تاریخ و روایات 255
- دیدگاه مسیحیان دربارۀ سینه زنی برای امام حسین (علیه السلام) 256
- نکته: 256
- حکم سینه زدن، خراشیدن و سیلی زدن به صورت در مصائب اهل بیت (علیهم السلام) چیست؟ 257
- استفتاء 257
- بعضی از عزاداران حسینی به گونهای سینه میزنند که گاهی مشاهده میشود از محل سینه زدن خون خارج میشود، نظر مبارک شما چیست؟ 257
- روایات لطمه زنی 259
- اشاره 259
- فصل چهل و هشتم : لطمه زنی 259
- فتاوای علما و مراجع بزرگ تقلید 267
- فصل چهل و نهم: موی پریشان نمودن 269
- فصل پنجاهم : گریبان چاک زدن 274
- گریبان چاک نمودن حضرت زهرا (علیها السلام) 274
- تعریف گریبان چاک زدن: 274
- اشاره 275
- جامه دریدن اهل حرم در هنگام اسارت 275
- پاسخ به وهابیت 280
- پاسخ نقضی: 282
- گریبان چاک زدن در مرگ نووی (یکی از علمای پرآوازۀ اهل سنت) 283
- ضعف سند روایات مخالفان 283
- پاسخ حلی: 283
- خودداری از رفتارهای جاهلی و کفرآمیز 283
- امضای معصوم (علیه السلام) بر گریبان چاک زدن زنان حرم حسینی (علیه السلام) 284
- استثناء شدنِ چاک زدن گریبان در عزای سیدالشهدا (علیه السلام) 285
- موارد دیگر از گریبان چاک زدنها 286
- اشاره 286
- گریبان چاک زدن حضرت موسی (علیه السلام) در وفات برادرش حضرت هارون (علیه السلام) 287
- گریبان چاک زدن زنان انصار برای پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) 287
- گریبان چاک زدن امام عسکری (علیه السلام) در شهادت برادر بزرگوارش 287
- پزشکی گریبان چاک زدن 288
- نظرات ارکان و بزرگان شیعه 289
- در جواهر الکلام از خالد بن سدیر نقل شده است: 289
- اشاره 289
- شهید ثانی (قدس سره) میفرماید: 291
- شهید اول (قدس سره) میفرماید: 291
- مرحوم میرزای قمی (قدس سره) میگوید: 292
- صاحب کتاب شفاء الصدور 292
- ابن ادریس در سرائر: 293
- فصل پنجاه و یکم : لا تبصر من تواتر البکاء 294
- فصل پنجاه و دوم : المصیبه اجلی من البکاء 295
- فصل پنجاه و سوم : خضاب نکردن و روغن نزدن مو عطر نزدن 298
- فصل پنجاه و چهارم : زفره 301
- فصل پنجاه و پنجم : دائم الصوم بودن به خاطر مصیبت 303
- فصل پنجاه و ششم : آسمانها تا ابد بر مصائب امام حسین (علیه السلام) گریانند 306
- فصل پنجاه و هفتم : خارج شدن از آبادیها به سوی ویرانهها 307
- فصل پنجاه و هشتم : مذعور 310
- زیارت ناحیه 311
- بررسی زیارت ناحیه مقدسه 311
- اشاره 311
- مصادر زیارت ناحیه مقدسه 311
- تعلیقات: 311
- بحثی پیرامون شخصیت ابن مشهدی و کتاب ایشان 313
- صدور زیارت ناحیه: 314
- اسناد زیارت ناحیه 316
- اشاره 317
- زیارت ناحیه دوم (زیارت شهداء) 317
- سند زیارت ناحیه دوم 317
- شبهات 318
- پاسخ: 318
- منابع و مآخذ 323
بدون کفش و عبا حرکت کرد. دربارۀ این موضوع از حضرت سئوال کردند فرمود: ملائکه بدون کفش و عبا حرکت میکردند، من نیز به آنان تأسی کردم.» (1)
با توجه به این روایت میتوان برداشت کرد که حرکت کردن با پای برهنه نیز در سوگواری مناسبت دارد؛ همچنانکه بنابر احادیث، زائر کربلا نیز برای همدلی با امام حسین (علیه السلام) و یاران و همراهانش مستحب است کفشهای خود را در بیاورد و با پای برهنه، مثل راه رفتن بندۀ ذلیل حرکت کند. « فَإِذَا أتَیْتَ الْفُرَاتَ فَاغْتَسِلْ وَ عَلِّقْ نَعْلَیْکَ وَ امْشِ حَافِیاً وَ امْشِ مَشْیَ الْعَبْدِ الذَّلِیل» (2)
پاداش رفتن به زیارت کربلا
جابر مکفوف به نقل از ابی الصامت میگوید: از حضرت ابی عبدالله (علیه السلام) شنیدم که میفرمودند:
کسی که پیاده به زیارت قبر امام حسین (علیه السلام) برود خداوند متعال به هر قدمی که بر میدارد هزار حسنه برایش ثبت و هزار گناه از وی محو میفرماید و هزار درجه مرتبهاش را افزایش میدهد، سپس فرمودند: وقتی به فرات وارد شدی ابتدا غسل کن و کفشهایت را در آور و پای برهنه مانند بنده ذلیل راه برو ... (3)
عَنْ بُرَیْدِ بْنِ مُعَاوِیَهَ الْعِجْلِیِّ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) إِذْ دَخَلَ عَلَیْهِ قَادِمٌ مِنْ خُرَاسَانَ مَاشِیاً فَأخْرَجَ رِجْلَیْهِ وَ قَدْ تَغَلَّفَتَا وَ قَالَ أمَا وَ اللَّهِ مَا جَاءَ بِی مِنْ حَیْثُ جِئْتُ إِلَّا حُبُّکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ فَقَالَ أبُو جَعْفَرٍ (علیه السلام) وَ اللَّهِ لَوْ أحَبَّنَا حَجَرٌ حَشَرَهُ اللَّهُ مَعَنَا وَ هَلِ الدِّینُ إِلَّا الْحُبُّ إِنَّ
1- امالی، ابن بابویه، ص 385. (تبعه رسول الله بلا حذاء و لا رداء ... فقال ان الملائکۀ کانت بلا رداء و لا حذاء فتأسیت بها.»
2- کامل الزیارات، ص 133.
3- وسائل الشیعه، ج14، ص 441.