- مقدمه: 1
- ریشه های عزاداری در قرآن 3
- مجالس امام حسین (علیه السلام) در قیامت تحت عرش 5
- اشاره 5
- فصل اول: سیره عزاداری اهل بیت (علیهم السلام) برای امام حسین (علیه السلام) 5
- عزاداری رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) قبل از شهادت امام حسین (علیه السلام) 6
- عزاداری رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بعد از شهادت امام حسین (علیه السلام) 7
- عزاداری حضرت فاطمه (علیها السلام) در محشر 8
- عزاداری کاروان اسرای آل الله (علیهم السلام) 9
- عزاداری امام رضا (علیه السلام) 11
- اشاره 13
- فصل دوم: تشکیل مجالس عزا 13
- برگزاری مجلس روضه در زمان تقیّه 15
- منبر روضه خوانی امام سجاد (علیه السلام) 17
- احیای امر اهل بیت (علیهم السلام) 20
- اینگونه مجالس را دوست دارم 21
- تاکید و سفارش معصومان (علیهم السلام) به تشکیل مجالس عزا در خانههای خود 21
- وثاقت فضیل بن یسار 23
- خدمتگزاری در مجالس عزا 27
- اشاره 28
- فصل سوم : بذل مال / انفاق ما در عزاداری امام حسین (علیه السلام) 28
- انفاق اموال 28
- جلوههایی از صرف اموال در عزاداری 29
- سنّتهای حسنه در انفاق مال 32
- تهیه غذا واطعام در عزاداری 33
- ثواب خرج کردن در عزای امام حسین (علیه السلام) 36
- اطعام طعام در عزای سیدالشهدا (علیه السلام) 36
- فتوای حضرت امام (ره) درباره مخارج روضه 37
- اطعام فقرا در مجلس عزاداری 37
- اقامه عزاداری در کشور بیگانه و اطعام عزاداران 38
- اطعام عزاداران یا اطعام فقراء 38
- فصل چهارم: نصب پرچم عزا 42
- اشاره 42
- سیاه پوش کردن و نصب پارچۀ سیاه 43
- اشاره 45
- فصل پنجم: سیاهپوشی در عزای سیدالشهداء (علیه السلام) 45
- سیره سیاهپوشی در عزاداری 46
- اشاره 46
- اسماء کیست؟ و وثاقت آن بانو 47
- توضیحات: 47
- منهال کیست؟ و وثاقت وی 52
- وثاقت سیف عمیره 54
- 1 : شیخ ابن نما حلی (م 645 ق) عالم بزرگوار شیعه در قرن هفتم: 66
- برخی فتاوای فقهای شیعه در سیاهپوشی برای امام حسین (علیه السلام) 66
- اشاره 66
- 2 : مرحوم شیخ یوسف بحرانی (قدس سره) صاحب کتاب «حدائق» : 66
- 3 : مرحوم سید محمد جعفر طباطبایی حائری 67
- 5 : میرزا ابوالفضل تهرانی (م 1317ق) ، شاگرد مبرز میرزای شیرازی و فیه و ادیب نامدار عصر قاجار 69
- 4 : علامه شیخ محمد حسین کاظمینی (قدس سره) معروف به محقق کاظمی (م1308ق): 69
- 6 : مرحوم میرزا حسین نوری (قدس سره) صاحب «مستدرک الوسائل» (م 1320ق): 70
- 7 : مرحوم آیت الله العظمی میرزا جواد تبریزی (قدس سره) : 70
- 10 : آیت الله العظمی سید علی حسینی سیستانی (مد ظله العالی) : 71
- 9 : آیت الله العظمی سیدمحمدرضاگلپایگانی (قدس سره) : 71
- 8 : وصیت نامه مرحوم آیت الله العظمی مرعشی نجفی (قدس سره) : 71
- 11 : آیت الله سید ابراهیم میلانی مینویسد: 72
- فتوای فقها بر استحباب سیاه پوشی در عزای ائمه (علیهم السلام) به استناد حسنه محاسن برقی 73
- اشاره 73
- 12 : حضرت آیت الله حاج سید محمدصادق روحانی مد ظله العالی : 73
- 1: فتوای استدلالی آیت الله العظمی حاج شیخ لطف الله صافی گلپایگانی مدظله العالی 74
- 2: رساله «مجمع الدرر فی مسائل اثنتی عشر»، نوشته آیت الله عبدالله مامقانی در استحباب سیاه پوشی در عزای ائمه (علیهم السلام) 79
- نتیجه: 84
- واژۀ «رثاء و مرثیه»: 85
- اشاره 85
- فصل ششم: مرثیه خوانی ، نوحه سرایی و شعر 85
- واژه «نوحه و نیاحه» 86
- شواهدی از منابع تاریخی: 87
- احادیث 90
- اشاره 90
- واژۀ «شعر» 90
- وثاقت حسن بن جهم: 91
- وثاقت زید شحام 92
- دستور اهل بیت (علیهم السلام) به مرثیه سرایی 94
- مرثیه سرایی حضرت ام البنین (علیها السلام) 99
- از مرثیه های ام البنین (علیها السلام) 99
- اشاره 99
- کراهت نداشتن مرثیه سرایی اهل بیت (علیهم السلام) در شب و روز جمعه 101
- اجرت گرفتن برای مرثیه خوانی و تعیین آن 102
- اشاره 102
- 1: پاداش امام سجاد (علیه السلام) به فرزدق 103
- 2: عطا کردن امام باقر (علیه السلام) پیراهن خود را به کمیت 104
- کمیت در محضر امام صادق (علیه السلام) 104
- 3: صله امام صادق (علیه السلام) به اشجع اسلمی 105
- 4: صله امام رضا (علیه السلام) به دعبل خزاعی و ابو نواس حسن بن هانی 106
- دستور به مرثیه سرایی اهل بیت (علیهم السلام) 106
- اجرت گرفتن از صاجب مجلس توسط مداحان 106
- مرثیه سرایی امام حسین (علیه السلام) بر جناب حر 108
- اشاره 109
- فصل هفتم: حافی / پابرهنه و سربرهنه در عزای مظلوم عالم 109
- منظور از سربرهنه بودن چیست؟ 111
- سخن کارشناسان 113
- سیره علامه امینی (قدس سره) 114
- به یاد پا برهنگان! 114
- سیره صاحب جواهر 115
- وثاقت علی بن ابراهیم بن هاشم 116
- فصل هشتم: برداشتن عبا از روی دوش 116
- اشاره 116
- وثاقت ابراهیم بن هاشم القمی 117
- وثاقت محمد بن ابی عمیر 120
- پاداش رفتن به زیارت کربلا 121
- فصل نهم : هروله (راه رفتن سریع و با جنب و جوش شبیه دویدن/ حرکت با شتاب) 123
- فصل دهم: گریستن در مصیبت امام حسین (علیه السلام) 126
- گریه در روز ولادت امام حسین (علیه السلام) 126
- اشاره 126
- گریه فاطمه زهرا (علیها السلام) 127
- گریه امیرالمؤمنین (علیه السلام) 128
- پیام امام حسین (علیه السلام) به شیعیان 129
- گریۀ امام حسن (علیه السلام) 129
- چرا امام حسین (علیه السلام) در کربلا گریستند؟ 130
- گریههای امام سجاد (علیه السلام) در سوگ پدر بزرگوارشان 132
- ام البکاء حضرت رقیه (علیها السلام) 133
- عزاداری به امام باقر (علیه السلام) 133
- گریه امام صادق (علیه السلام) در عزای جد مظلومش 134
- گریههای امام کاظم و امام رضا (علیهما السلام) 136
- تأسی شیعیان به اهل بیت (علیهم السلام) در گریستن بر حضرت سیدالشهداء (علیه السلام) 138
- بلند گریستن بانوان اهل بیت (علیهم السلام) در مصیبت امام حسین (علیه السلام) 139
- گریۀ حضرت زهرا (علیها السلام) در مصیبت امام حسین (علیه السلام) 141
- اسرار گریۀ صدیقه طاهره (علیها السلام) 143
- فصل یازدهم: اشکهای همیشه جاری 146
- فصل دوازدهم: تداوم عزاداری 147
- اشاره 147
- شیعیان از عزاداری خود عذر تقصیر بخواهند! 148
- فصل سیزدهم : گردیدن اشک در چشم پیش از جاری شدن آن 150
- فصل چهاردهم : جاری شدن اشک بر صورت (گونهها) 151
- فصل پانزدهم : جاری شدن گریه بر صورت ، ریش و سینه 152
- فصل شانزدهم: بلند کردن صدا به گریه 153
- فصل هفدهم: گریستن به گونهای که مردم برای او دلسوزی کنند 154
- فصل هجدهم : ممزوج شدن اشک چشم با غذا و آب 155
- فصل نوزدهم: پاره شدن رگ قلب در اثر شدت مصیبت (نیاط القلب) 156
- فصل بیستم: مردن از شدت گریستن (ازهاق) 157
- شرح : 157
- فصل بیست و یکم : آرزو و تمنای گریستن تا آخرین لحظه زندگی 159
- فصل بیست و دوم : تباکی 160
- تباکی در لغت: 160
- احادیث تباکی: 163
- 1: مرحوم علامه مجلسی میفرماید: 166
- تباکی در کلام علما 166
- 2: مرحوم آیت الله شیخ جعفر شوشتری میفرماید: 167
- 3: مرحوم طریحی در مجمع البحرین میفرماید: 168
- نتیجه: 168
- 4: سایر علما و بزرگان فرمودهاند که : تباکی یعنی خود را به گریه زدن، حتی اگر کسی نگرید، گرفتن این حالت هم در خود شخص حالت اندوه و حزن ایجاد میکند و هم به مجلس عزا چهره و رنگ غم میبخشد. 168
- فصل بیست و سوم : ضجه: ناله و فریاد 169
- اشاره 169
- ضجه : 169
- فصل بیست و چهارم: شیون شدید (صرخه) 172
- اشاره 172
- صرخه و شیونهای بلند و این نوع عزاداری در روز قیامت 174
- برخی از احادیث مرتبط با شهقه زدن معصومین (علیهم السلام) 176
- فصل بیست و پنجم: شیون بلند (شهقه) 176
- اشاره 176
- شهقه حضرت فاطمه (علیها السلام) در روز قیامت 177
- شهقۀ امام سجاد (علیه السلام) 179
- اشاره 180
- فصل بیست و ششم: جزع و بی تابی (از خود بیخود شدن) 180
- فرمایش امام باقر (علیه السلام) در معنای جزع 181
- کلام مرحوم آیت الله دربندی دربارۀ جزع 182
- احادیث درباره جزع بر امام حسین (علیه السلام) 183
- جزع و بی تابی حضرت ابراهیم (علیه السلام) در عزای امام حسین (علیه السلام) 185
- اهل جزع چه کسانی هستند؟ 187
- اشاره 191
- حدیث معاویه بن وهب : 191
- 2: وثاقت ابن قولویه (قدس سره) : 192
- 1: وثاقت شیخ مفید (قدس سره) : 192
- 3: وثاقت محمد بن قولویه (قدس سره) : 193
- 4: وثاقت سعد بن عبدالله 193
- 5: وثاقت احمد بن محمد بن عیسی 194
- 6: وثاقت حسن بن محبوب 195
- 8: وثاقت معاویه بن وهب 196
- 7: وثاقت ابی محمدانصاری 196
- معنای عدم کراهت جزع در سوگ امام حسین (علیه السلام) : 197
- فصل بیست و هفتم: دست بر سر نهادن از شدت اضطرار 198
- فصل بیست و هشتم : کئیب و اندوهگین بودن 199
- فصل بیست و نهم : امتناع از خوردن طعام (بی رغبتی به آب و غذا در هنگام عزا و ایام عزاداری) 202
- فصل سیام : لرزش مدام بدن عزادار حسین (علیه السلام) تا روز قیامت 206
- فصل سی و یکم : مایل به سیاهی شدن چهره 207
- فصل سی و دوم : سفید شدن موها در عزای سیدالشهداء (علیه السلام) 209
- فصل سی و سوم : بی قرار و بی اختیار بودن در عزای امام حسین (علیه السلام) 210
- فصل سی و چهارم : واله : مبهوت شدن از شدت مصیبت 212
- فصل سی و پنجم : رائع : وحشت زده از مصیبت 213
- فصل سی و ششم: به هیجان در آوردن 214
- فصل سی و هفتم: تجدید العزاء (سال به سال و نسل به نسل عزاداری را تجدید کنیم) 215
- فصل سی و هشتم: البهره و خنقته : بیتابی بسته شدن راه تنفس از شدت گریه و بریده شدن نفس 217
- فصل سی و نهم: هلع : بالاتر از جزع 220
- فصل چهلم : تمثیل و تعزیه 222
- اشاره 222
- نظریه صاحب قوانین درباره شبیه خوانی 224
- فصل چهل و یکم: زخم (شدن) نمودن و جراحت چشم و پلک از گریه 229
- اشاره 231
- فصل چهل و دوم : خراشیدن صورت 231
- برخی از روایات در این زمینه : 232
- عزاداری زنان انصار در سوگ عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) 232
- خراشیدن صورت توسط اهل حرم 233
- از هوش رفتن پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 238
- فصل چهل و سوم : از هوش رفتن از شدت گریه 238
- اشاره 238
- از هوش رفتن امیرالمؤمنین (علیه السلام) 239
- از هوش رفتن امام حسین (علیه السلام) در برخی از مصائب 239
- از هوش رفتن حضرت زینب (علیها السلام) 240
- از هوش رفتن امام رضا (علیه السلام) 241
- اسرار از هوش رفتن حضرت سیدالشهدا (علیه السلام) 243
- اشاره 245
- فصل چهل و چهارم : خاک بر سر ریختن در عزای سید الشهداء (علیه السلام) 245
- مراسم عاشورا 247
- فصل چهل و پنجم : ژولیده و غبارآلود بودن ملائک تا روز قیامت 250
- غبار آلودن بودن پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 250
- اشاره 250
- فصل چهل و ششم : مریض شدن از شدت مصیبت سیدالشهداء (علیه السلام) 253
- اشاره 254
- لطم : 254
- فصل چهل و هفتم: سینه زدن 254
- لدم: 254
- سینه زنی در تاریخ و روایات 255
- در وفات امام موسی بن جعفر (علیهما السلام) : 255
- نکته: 256
- دیدگاه مسیحیان دربارۀ سینه زنی برای امام حسین (علیه السلام) 256
- بعضی از عزاداران حسینی به گونهای سینه میزنند که گاهی مشاهده میشود از محل سینه زدن خون خارج میشود، نظر مبارک شما چیست؟ 257
- استفتاء 257
- حکم سینه زدن، خراشیدن و سیلی زدن به صورت در مصائب اهل بیت (علیهم السلام) چیست؟ 257
- فصل چهل و هشتم : لطمه زنی 259
- اشاره 259
- روایات لطمه زنی 259
- فتاوای علما و مراجع بزرگ تقلید 267
- فصل چهل و نهم: موی پریشان نمودن 269
- فصل پنجاهم : گریبان چاک زدن 274
- گریبان چاک نمودن حضرت زهرا (علیها السلام) 274
- تعریف گریبان چاک زدن: 274
- اشاره 275
- جامه دریدن اهل حرم در هنگام اسارت 275
- پاسخ به وهابیت 280
- پاسخ نقضی: 282
- خودداری از رفتارهای جاهلی و کفرآمیز 283
- پاسخ حلی: 283
- ضعف سند روایات مخالفان 283
- گریبان چاک زدن در مرگ نووی (یکی از علمای پرآوازۀ اهل سنت) 283
- امضای معصوم (علیه السلام) بر گریبان چاک زدن زنان حرم حسینی (علیه السلام) 284
- استثناء شدنِ چاک زدن گریبان در عزای سیدالشهدا (علیه السلام) 285
- اشاره 286
- موارد دیگر از گریبان چاک زدنها 286
- گریبان چاک زدن زنان انصار برای پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) 287
- گریبان چاک زدن امام عسکری (علیه السلام) در شهادت برادر بزرگوارش 287
- گریبان چاک زدن حضرت موسی (علیه السلام) در وفات برادرش حضرت هارون (علیه السلام) 287
- پزشکی گریبان چاک زدن 288
- در جواهر الکلام از خالد بن سدیر نقل شده است: 289
- نظرات ارکان و بزرگان شیعه 289
- اشاره 289
- شهید اول (قدس سره) میفرماید: 291
- شهید ثانی (قدس سره) میفرماید: 291
- مرحوم میرزای قمی (قدس سره) میگوید: 292
- صاحب کتاب شفاء الصدور 292
- ابن ادریس در سرائر: 293
- فصل پنجاه و یکم : لا تبصر من تواتر البکاء 294
- فصل پنجاه و دوم : المصیبه اجلی من البکاء 295
- فصل پنجاه و سوم : خضاب نکردن و روغن نزدن مو عطر نزدن 298
- فصل پنجاه و چهارم : زفره 301
- فصل پنجاه و پنجم : دائم الصوم بودن به خاطر مصیبت 303
- فصل پنجاه و ششم : آسمانها تا ابد بر مصائب امام حسین (علیه السلام) گریانند 306
- فصل پنجاه و هفتم : خارج شدن از آبادیها به سوی ویرانهها 307
- فصل پنجاه و هشتم : مذعور 310
- مصادر زیارت ناحیه مقدسه 311
- زیارت ناحیه 311
- بررسی زیارت ناحیه مقدسه 311
- تعلیقات: 311
- اشاره 311
- بحثی پیرامون شخصیت ابن مشهدی و کتاب ایشان 313
- صدور زیارت ناحیه: 314
- اسناد زیارت ناحیه 316
- زیارت ناحیه دوم (زیارت شهداء) 317
- سند زیارت ناحیه دوم 317
- اشاره 317
- پاسخ: 318
- شبهات 318
- منابع و مآخذ 323
فصل بیست و دوم : تباکی
تباکی در لغت:
تباکی بر وزن تفاعل است که یکی از معانی وزن تفاع، تظاهر میباشد که در کتب ادبیات عرب مذکور است. قد یکون وزن تفاعل للتظاهر بما لیس فی الواقع نحو تمارض ای: اری من نفسه المرض و لیس به. (1)
خود را به گریه زدن، خود را گریه نشان دادن، خود را شبیه گریه کننده ساختن، حالت گریه به خود گرفتن.
گذاشتن دست مقابل پیشانی و چشمها، پایین انداختن سر، خشوع در اعضا و جوارح، انکسار و شکستگی در چهره و هر کاری که انسان را شبیه گریه کنندگان در آورد از مصادیق تباکی است.
در راه احیای عاشورا و سوگواری بر عزای امام حسین (علیه السلام) هم گریستن، هم گریاندن و هم حالت گریه داشتن، ثواب دارد. حتی اگر کسی نگرید یا گریه اش نیاید، گرفتن این حالت، هم در خود شخص حالت اندوه و تحسُّر ایجاد میکند، هم به مجلس عزا، چهره و رنگ غم میبخشد.
تباکی، هم سویی با داغ داران سوگ عاشوراست و مثل گریستن و گریاندن است.
نداشتن گریه و خشک بودن چشم؛ نشانه عدم رقت قلب، و طبق روایات علامت شقاوت است، بدین لحاظ اگر افراد در مراسم سوگواری سیدالشهدا (علیه السلام) گریه نمیکنند، باید به مصائب آن بزرگوار و اهل بیت او (علیهم السلام) توجه کنند و همراه با گریه کنندگان، تباکی و اظهار حزن و تأثر و اصرار به گریه کردن نمایند.
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
«اذا لم یجئک البکاء فتباک فان خرج مثل راس الذباب فبخ بخ»
1- بزرگترین مصیبت عالم، ص 49 به نقل از: مبادی العربیه، ج4، ص 20.