- مقدمه: 1
- ریشه های عزاداری در قرآن 3
- فصل اول: سیره عزاداری اهل بیت (علیهم السلام) برای امام حسین (علیه السلام) 5
- اشاره 5
- مجالس امام حسین (علیه السلام) در قیامت تحت عرش 5
- عزاداری رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) قبل از شهادت امام حسین (علیه السلام) 6
- عزاداری رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بعد از شهادت امام حسین (علیه السلام) 7
- عزاداری حضرت فاطمه (علیها السلام) در محشر 8
- عزاداری کاروان اسرای آل الله (علیهم السلام) 9
- عزاداری امام رضا (علیه السلام) 11
- فصل دوم: تشکیل مجالس عزا 13
- اشاره 13
- برگزاری مجلس روضه در زمان تقیّه 15
- منبر روضه خوانی امام سجاد (علیه السلام) 17
- احیای امر اهل بیت (علیهم السلام) 20
- اینگونه مجالس را دوست دارم 21
- تاکید و سفارش معصومان (علیهم السلام) به تشکیل مجالس عزا در خانههای خود 21
- وثاقت فضیل بن یسار 23
- خدمتگزاری در مجالس عزا 27
- اشاره 28
- انفاق اموال 28
- فصل سوم : بذل مال / انفاق ما در عزاداری امام حسین (علیه السلام) 28
- جلوههایی از صرف اموال در عزاداری 29
- سنّتهای حسنه در انفاق مال 32
- تهیه غذا واطعام در عزاداری 33
- اطعام طعام در عزای سیدالشهدا (علیه السلام) 36
- ثواب خرج کردن در عزای امام حسین (علیه السلام) 36
- اطعام فقرا در مجلس عزاداری 37
- فتوای حضرت امام (ره) درباره مخارج روضه 37
- اطعام عزاداران یا اطعام فقراء 38
- اقامه عزاداری در کشور بیگانه و اطعام عزاداران 38
- اشاره 42
- فصل چهارم: نصب پرچم عزا 42
- سیاه پوش کردن و نصب پارچۀ سیاه 43
- فصل پنجم: سیاهپوشی در عزای سیدالشهداء (علیه السلام) 45
- اشاره 45
- سیره سیاهپوشی در عزاداری 46
- اشاره 46
- توضیحات: 47
- اسماء کیست؟ و وثاقت آن بانو 47
- منهال کیست؟ و وثاقت وی 52
- وثاقت سیف عمیره 54
- 2 : مرحوم شیخ یوسف بحرانی (قدس سره) صاحب کتاب «حدائق» : 66
- اشاره 66
- برخی فتاوای فقهای شیعه در سیاهپوشی برای امام حسین (علیه السلام) 66
- 1 : شیخ ابن نما حلی (م 645 ق) عالم بزرگوار شیعه در قرن هفتم: 66
- 3 : مرحوم سید محمد جعفر طباطبایی حائری 67
- 4 : علامه شیخ محمد حسین کاظمینی (قدس سره) معروف به محقق کاظمی (م1308ق): 69
- 5 : میرزا ابوالفضل تهرانی (م 1317ق) ، شاگرد مبرز میرزای شیرازی و فیه و ادیب نامدار عصر قاجار 69
- 6 : مرحوم میرزا حسین نوری (قدس سره) صاحب «مستدرک الوسائل» (م 1320ق): 70
- 7 : مرحوم آیت الله العظمی میرزا جواد تبریزی (قدس سره) : 70
- 10 : آیت الله العظمی سید علی حسینی سیستانی (مد ظله العالی) : 71
- 9 : آیت الله العظمی سیدمحمدرضاگلپایگانی (قدس سره) : 71
- 8 : وصیت نامه مرحوم آیت الله العظمی مرعشی نجفی (قدس سره) : 71
- 11 : آیت الله سید ابراهیم میلانی مینویسد: 72
- 12 : حضرت آیت الله حاج سید محمدصادق روحانی مد ظله العالی : 73
- فتوای فقها بر استحباب سیاه پوشی در عزای ائمه (علیهم السلام) به استناد حسنه محاسن برقی 73
- اشاره 73
- 1: فتوای استدلالی آیت الله العظمی حاج شیخ لطف الله صافی گلپایگانی مدظله العالی 74
- 2: رساله «مجمع الدرر فی مسائل اثنتی عشر»، نوشته آیت الله عبدالله مامقانی در استحباب سیاه پوشی در عزای ائمه (علیهم السلام) 79
- نتیجه: 84
- اشاره 85
- فصل ششم: مرثیه خوانی ، نوحه سرایی و شعر 85
- واژۀ «رثاء و مرثیه»: 85
- واژه «نوحه و نیاحه» 86
- شواهدی از منابع تاریخی: 87
- احادیث 90
- واژۀ «شعر» 90
- اشاره 90
- وثاقت حسن بن جهم: 91
- وثاقت زید شحام 92
- دستور اهل بیت (علیهم السلام) به مرثیه سرایی 94
- مرثیه سرایی حضرت ام البنین (علیها السلام) 99
- اشاره 99
- از مرثیه های ام البنین (علیها السلام) 99
- کراهت نداشتن مرثیه سرایی اهل بیت (علیهم السلام) در شب و روز جمعه 101
- اجرت گرفتن برای مرثیه خوانی و تعیین آن 102
- اشاره 102
- 1: پاداش امام سجاد (علیه السلام) به فرزدق 103
- 2: عطا کردن امام باقر (علیه السلام) پیراهن خود را به کمیت 104
- کمیت در محضر امام صادق (علیه السلام) 104
- 3: صله امام صادق (علیه السلام) به اشجع اسلمی 105
- اجرت گرفتن از صاجب مجلس توسط مداحان 106
- 4: صله امام رضا (علیه السلام) به دعبل خزاعی و ابو نواس حسن بن هانی 106
- دستور به مرثیه سرایی اهل بیت (علیهم السلام) 106
- مرثیه سرایی امام حسین (علیه السلام) بر جناب حر 108
- فصل هفتم: حافی / پابرهنه و سربرهنه در عزای مظلوم عالم 109
- اشاره 109
- منظور از سربرهنه بودن چیست؟ 111
- سخن کارشناسان 113
- سیره علامه امینی (قدس سره) 114
- به یاد پا برهنگان! 114
- سیره صاحب جواهر 115
- فصل هشتم: برداشتن عبا از روی دوش 116
- اشاره 116
- وثاقت علی بن ابراهیم بن هاشم 116
- وثاقت ابراهیم بن هاشم القمی 117
- وثاقت محمد بن ابی عمیر 120
- پاداش رفتن به زیارت کربلا 121
- فصل نهم : هروله (راه رفتن سریع و با جنب و جوش شبیه دویدن/ حرکت با شتاب) 123
- فصل دهم: گریستن در مصیبت امام حسین (علیه السلام) 126
- اشاره 126
- گریه در روز ولادت امام حسین (علیه السلام) 126
- گریه فاطمه زهرا (علیها السلام) 127
- گریه امیرالمؤمنین (علیه السلام) 128
- گریۀ امام حسن (علیه السلام) 129
- پیام امام حسین (علیه السلام) به شیعیان 129
- چرا امام حسین (علیه السلام) در کربلا گریستند؟ 130
- گریههای امام سجاد (علیه السلام) در سوگ پدر بزرگوارشان 132
- عزاداری به امام باقر (علیه السلام) 133
- ام البکاء حضرت رقیه (علیها السلام) 133
- گریه امام صادق (علیه السلام) در عزای جد مظلومش 134
- گریههای امام کاظم و امام رضا (علیهما السلام) 136
- تأسی شیعیان به اهل بیت (علیهم السلام) در گریستن بر حضرت سیدالشهداء (علیه السلام) 138
- بلند گریستن بانوان اهل بیت (علیهم السلام) در مصیبت امام حسین (علیه السلام) 139
- گریۀ حضرت زهرا (علیها السلام) در مصیبت امام حسین (علیه السلام) 141
- اسرار گریۀ صدیقه طاهره (علیها السلام) 143
- فصل یازدهم: اشکهای همیشه جاری 146
- فصل دوازدهم: تداوم عزاداری 147
- اشاره 147
- شیعیان از عزاداری خود عذر تقصیر بخواهند! 148
- فصل سیزدهم : گردیدن اشک در چشم پیش از جاری شدن آن 150
- فصل چهاردهم : جاری شدن اشک بر صورت (گونهها) 151
- فصل پانزدهم : جاری شدن گریه بر صورت ، ریش و سینه 152
- فصل شانزدهم: بلند کردن صدا به گریه 153
- فصل هفدهم: گریستن به گونهای که مردم برای او دلسوزی کنند 154
- فصل هجدهم : ممزوج شدن اشک چشم با غذا و آب 155
- فصل نوزدهم: پاره شدن رگ قلب در اثر شدت مصیبت (نیاط القلب) 156
- شرح : 157
- فصل بیستم: مردن از شدت گریستن (ازهاق) 157
- فصل بیست و یکم : آرزو و تمنای گریستن تا آخرین لحظه زندگی 159
- فصل بیست و دوم : تباکی 160
- تباکی در لغت: 160
- احادیث تباکی: 163
- 1: مرحوم علامه مجلسی میفرماید: 166
- تباکی در کلام علما 166
- 2: مرحوم آیت الله شیخ جعفر شوشتری میفرماید: 167
- 4: سایر علما و بزرگان فرمودهاند که : تباکی یعنی خود را به گریه زدن، حتی اگر کسی نگرید، گرفتن این حالت هم در خود شخص حالت اندوه و حزن ایجاد میکند و هم به مجلس عزا چهره و رنگ غم میبخشد. 168
- 3: مرحوم طریحی در مجمع البحرین میفرماید: 168
- نتیجه: 168
- اشاره 169
- فصل بیست و سوم : ضجه: ناله و فریاد 169
- ضجه : 169
- اشاره 172
- فصل بیست و چهارم: شیون شدید (صرخه) 172
- صرخه و شیونهای بلند و این نوع عزاداری در روز قیامت 174
- فصل بیست و پنجم: شیون بلند (شهقه) 176
- برخی از احادیث مرتبط با شهقه زدن معصومین (علیهم السلام) 176
- اشاره 176
- شهقه حضرت فاطمه (علیها السلام) در روز قیامت 177
- شهقۀ امام سجاد (علیه السلام) 179
- اشاره 180
- فصل بیست و ششم: جزع و بی تابی (از خود بیخود شدن) 180
- فرمایش امام باقر (علیه السلام) در معنای جزع 181
- کلام مرحوم آیت الله دربندی دربارۀ جزع 182
- احادیث درباره جزع بر امام حسین (علیه السلام) 183
- جزع و بی تابی حضرت ابراهیم (علیه السلام) در عزای امام حسین (علیه السلام) 185
- اهل جزع چه کسانی هستند؟ 187
- اشاره 191
- حدیث معاویه بن وهب : 191
- 2: وثاقت ابن قولویه (قدس سره) : 192
- 1: وثاقت شیخ مفید (قدس سره) : 192
- 4: وثاقت سعد بن عبدالله 193
- 3: وثاقت محمد بن قولویه (قدس سره) : 193
- 5: وثاقت احمد بن محمد بن عیسی 194
- 6: وثاقت حسن بن محبوب 195
- 7: وثاقت ابی محمدانصاری 196
- 8: وثاقت معاویه بن وهب 196
- معنای عدم کراهت جزع در سوگ امام حسین (علیه السلام) : 197
- فصل بیست و هفتم: دست بر سر نهادن از شدت اضطرار 198
- فصل بیست و هشتم : کئیب و اندوهگین بودن 199
- فصل بیست و نهم : امتناع از خوردن طعام (بی رغبتی به آب و غذا در هنگام عزا و ایام عزاداری) 202
- فصل سیام : لرزش مدام بدن عزادار حسین (علیه السلام) تا روز قیامت 206
- فصل سی و یکم : مایل به سیاهی شدن چهره 207
- فصل سی و دوم : سفید شدن موها در عزای سیدالشهداء (علیه السلام) 209
- فصل سی و سوم : بی قرار و بی اختیار بودن در عزای امام حسین (علیه السلام) 210
- فصل سی و چهارم : واله : مبهوت شدن از شدت مصیبت 212
- فصل سی و پنجم : رائع : وحشت زده از مصیبت 213
- فصل سی و ششم: به هیجان در آوردن 214
- فصل سی و هفتم: تجدید العزاء (سال به سال و نسل به نسل عزاداری را تجدید کنیم) 215
- فصل سی و هشتم: البهره و خنقته : بیتابی بسته شدن راه تنفس از شدت گریه و بریده شدن نفس 217
- فصل سی و نهم: هلع : بالاتر از جزع 220
- فصل چهلم : تمثیل و تعزیه 222
- اشاره 222
- نظریه صاحب قوانین درباره شبیه خوانی 224
- فصل چهل و یکم: زخم (شدن) نمودن و جراحت چشم و پلک از گریه 229
- اشاره 231
- فصل چهل و دوم : خراشیدن صورت 231
- برخی از روایات در این زمینه : 232
- عزاداری زنان انصار در سوگ عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) 232
- خراشیدن صورت توسط اهل حرم 233
- اشاره 238
- از هوش رفتن پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 238
- فصل چهل و سوم : از هوش رفتن از شدت گریه 238
- از هوش رفتن امیرالمؤمنین (علیه السلام) 239
- از هوش رفتن امام حسین (علیه السلام) در برخی از مصائب 239
- از هوش رفتن حضرت زینب (علیها السلام) 240
- از هوش رفتن امام رضا (علیه السلام) 241
- اسرار از هوش رفتن حضرت سیدالشهدا (علیه السلام) 243
- فصل چهل و چهارم : خاک بر سر ریختن در عزای سید الشهداء (علیه السلام) 245
- اشاره 245
- مراسم عاشورا 247
- اشاره 250
- فصل چهل و پنجم : ژولیده و غبارآلود بودن ملائک تا روز قیامت 250
- غبار آلودن بودن پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 250
- فصل چهل و ششم : مریض شدن از شدت مصیبت سیدالشهداء (علیه السلام) 253
- اشاره 254
- لطم : 254
- فصل چهل و هفتم: سینه زدن 254
- لدم: 254
- در وفات امام موسی بن جعفر (علیهما السلام) : 255
- سینه زنی در تاریخ و روایات 255
- نکته: 256
- دیدگاه مسیحیان دربارۀ سینه زنی برای امام حسین (علیه السلام) 256
- بعضی از عزاداران حسینی به گونهای سینه میزنند که گاهی مشاهده میشود از محل سینه زدن خون خارج میشود، نظر مبارک شما چیست؟ 257
- حکم سینه زدن، خراشیدن و سیلی زدن به صورت در مصائب اهل بیت (علیهم السلام) چیست؟ 257
- استفتاء 257
- روایات لطمه زنی 259
- اشاره 259
- فصل چهل و هشتم : لطمه زنی 259
- فتاوای علما و مراجع بزرگ تقلید 267
- فصل چهل و نهم: موی پریشان نمودن 269
- گریبان چاک نمودن حضرت زهرا (علیها السلام) 274
- تعریف گریبان چاک زدن: 274
- فصل پنجاهم : گریبان چاک زدن 274
- اشاره 275
- جامه دریدن اهل حرم در هنگام اسارت 275
- پاسخ به وهابیت 280
- پاسخ نقضی: 282
- پاسخ حلی: 283
- گریبان چاک زدن در مرگ نووی (یکی از علمای پرآوازۀ اهل سنت) 283
- ضعف سند روایات مخالفان 283
- خودداری از رفتارهای جاهلی و کفرآمیز 283
- امضای معصوم (علیه السلام) بر گریبان چاک زدن زنان حرم حسینی (علیه السلام) 284
- استثناء شدنِ چاک زدن گریبان در عزای سیدالشهدا (علیه السلام) 285
- موارد دیگر از گریبان چاک زدنها 286
- اشاره 286
- گریبان چاک زدن حضرت موسی (علیه السلام) در وفات برادرش حضرت هارون (علیه السلام) 287
- گریبان چاک زدن امام عسکری (علیه السلام) در شهادت برادر بزرگوارش 287
- گریبان چاک زدن زنان انصار برای پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) 287
- پزشکی گریبان چاک زدن 288
- در جواهر الکلام از خالد بن سدیر نقل شده است: 289
- اشاره 289
- نظرات ارکان و بزرگان شیعه 289
- شهید ثانی (قدس سره) میفرماید: 291
- شهید اول (قدس سره) میفرماید: 291
- صاحب کتاب شفاء الصدور 292
- مرحوم میرزای قمی (قدس سره) میگوید: 292
- ابن ادریس در سرائر: 293
- فصل پنجاه و یکم : لا تبصر من تواتر البکاء 294
- فصل پنجاه و دوم : المصیبه اجلی من البکاء 295
- فصل پنجاه و سوم : خضاب نکردن و روغن نزدن مو عطر نزدن 298
- فصل پنجاه و چهارم : زفره 301
- فصل پنجاه و پنجم : دائم الصوم بودن به خاطر مصیبت 303
- فصل پنجاه و ششم : آسمانها تا ابد بر مصائب امام حسین (علیه السلام) گریانند 306
- فصل پنجاه و هفتم : خارج شدن از آبادیها به سوی ویرانهها 307
- فصل پنجاه و هشتم : مذعور 310
- بررسی زیارت ناحیه مقدسه 311
- تعلیقات: 311
- مصادر زیارت ناحیه مقدسه 311
- زیارت ناحیه 311
- اشاره 311
- بحثی پیرامون شخصیت ابن مشهدی و کتاب ایشان 313
- صدور زیارت ناحیه: 314
- اسناد زیارت ناحیه 316
- زیارت ناحیه دوم (زیارت شهداء) 317
- سند زیارت ناحیه دوم 317
- اشاره 317
- پاسخ: 318
- شبهات 318
- منابع و مآخذ 323
الدنیا...؛ و هنگامی که علی بن الحسین (علیهما السلام) به جسد شریف پدرش و فرزندان پدرش نظر کرد ... مصیبت بر سینه او بزرگ آمد و برای او سخت و طاقت فرسا گردید و اضطراب او فزونی گرفت و بی تابی او زیاده از حد گردید. پس نزدیک بود که جانش از بدن خارج شود و روحش از دنیا مفارقت کند... (1)»
جزع و بی تابی حضرت ابراهیم (علیه السلام) در عزای امام حسین (علیه السلام)
عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ (2) قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا (علیه السلام) یَقُولُ لَمَّا أمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) أنْ یَذْبَحَ مَکَانَ ابْنِهِ إِسْمَاعِیلَ الْکَبْشَ الَّذِی أنْزَلَهُ عَلَیْهِ تَمَنَّی إِبْرَاهِیمُ (علیه السلام) أنْ یَکُونَ قَدْ ذَبَحَ ابْنَهُ إِسْمَاعِیلَ بِیَدِهِ وَ أنَّهُ لَمْ یُؤْمَرْ بِذَبْحِ الْکَبْشِ مَکَانَهُ لِیَرْجِعَ إِلَی قَلْبِهِ مَا یَرْجِعُ إِلَی قَلْبِ الْوَالِدِ الَّذِی یَذْبَحُ أعَزَّ وُلْدِهِ عَلَیْهِ بِیَدِهِ فَیَسْتَحِقَّ بِذَلِکَ أرْفَعَ دَرَجَاتِ أهْلِ الثَّوَابِ عَلَی الْمَصَائِبِ فَأوْحَی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهِ یَا إِبْرَاهِیمُ مَنْ أحَبُّ خَلْقِی إِلَیْکَ فَقَالَ یَا رَبِّ مَا خَلَقْتَ خَلْقاً هُوَ أحَبُّ إِلَیَّ مِنْ حَبِیبِکَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَأوْحَی اللَّهُ تَعَالَی إِلَیْهِ أ فَهُوَ أحَبُّ إِلَیْکَ أمْ نَفْسُکَ قَالَ بَلْ هُوَ أحَبُّ إِلَیَّ مِنْ نَفْسِی قَالَ فَوُلْدُهُ أحَبُّ إِلَیْکَ أمْ وُلْدُکَ قَالَ بَلْ وُلْدُهُ قَالَ فَذَبْحُ وُلْدِهِ ظُلْماً عَلَی أیْدِی أعْدَائِهِ أوْجَعُ لِقَلْبِکَ أوْ ذَبْحُ وُلْدِکَ بِیَدِکَ فِی طَاعَتِی قَالَ یَا رَبِّ بَلْ ذَبْحُ وُلْدِهِ ظُلْماً عَلَی أیْدِی أعْدَائِهِ أوْجَعُ لِقَلْبِی قَالَ یَا إِبْرَاهِیمُ فَإِنَّ طَائِفَهً تَزْعُمُ أنَّهَا مِنْ أُمَّهِ مُحَمَّدٍ سَتَقْتُلُ الْحُسَیْنَ ابْنَهُ مِنْ بَعْدِهِ ظُلْماً وَ عُدْوَاناً کَمَا یُذْبَحُ الْکَبْشُ وَ یَسْتَوْجِبُونَ بِذَلِکَ سَخَطِی فَجَزِعَ إِبْرَاهِیمُ (علیه السلام) لِذَلِکَ وَ تَوَجَّعَ قَلْبُهُ وَ أقْبَلَ یَبْکِی
1- عبرات المصطفین، ج2، ص 223.
2- فضل بن شاذان از اصحاب امام رضا و امام جواد (علیهما السلام) است. شیخ نجاشی دربارۀ او فرموده: او از فقها و متکلمینی است که بین شیعیان منزلت و جلالت والایی دارد که به وصف نیاید. او صد و هشتاد تألیف دارد. معجم رجال الحدیث، ج14، ص 309.