- مقدمه: 1
- ریشه های عزاداری در قرآن 3
- فصل اول: سیره عزاداری اهل بیت (علیهم السلام) برای امام حسین (علیه السلام) 5
- اشاره 5
- مجالس امام حسین (علیه السلام) در قیامت تحت عرش 5
- عزاداری رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) قبل از شهادت امام حسین (علیه السلام) 6
- عزاداری رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بعد از شهادت امام حسین (علیه السلام) 7
- عزاداری حضرت فاطمه (علیها السلام) در محشر 8
- عزاداری کاروان اسرای آل الله (علیهم السلام) 9
- عزاداری امام رضا (علیه السلام) 11
- فصل دوم: تشکیل مجالس عزا 13
- اشاره 13
- برگزاری مجلس روضه در زمان تقیّه 15
- منبر روضه خوانی امام سجاد (علیه السلام) 17
- احیای امر اهل بیت (علیهم السلام) 20
- تاکید و سفارش معصومان (علیهم السلام) به تشکیل مجالس عزا در خانههای خود 21
- اینگونه مجالس را دوست دارم 21
- وثاقت فضیل بن یسار 23
- خدمتگزاری در مجالس عزا 27
- اشاره 28
- فصل سوم : بذل مال / انفاق ما در عزاداری امام حسین (علیه السلام) 28
- انفاق اموال 28
- جلوههایی از صرف اموال در عزاداری 29
- سنّتهای حسنه در انفاق مال 32
- تهیه غذا واطعام در عزاداری 33
- اطعام طعام در عزای سیدالشهدا (علیه السلام) 36
- ثواب خرج کردن در عزای امام حسین (علیه السلام) 36
- اطعام فقرا در مجلس عزاداری 37
- فتوای حضرت امام (ره) درباره مخارج روضه 37
- اقامه عزاداری در کشور بیگانه و اطعام عزاداران 38
- اطعام عزاداران یا اطعام فقراء 38
- فصل چهارم: نصب پرچم عزا 42
- اشاره 42
- سیاه پوش کردن و نصب پارچۀ سیاه 43
- فصل پنجم: سیاهپوشی در عزای سیدالشهداء (علیه السلام) 45
- اشاره 45
- سیره سیاهپوشی در عزاداری 46
- اشاره 46
- توضیحات: 47
- اسماء کیست؟ و وثاقت آن بانو 47
- منهال کیست؟ و وثاقت وی 52
- وثاقت سیف عمیره 54
- 1 : شیخ ابن نما حلی (م 645 ق) عالم بزرگوار شیعه در قرن هفتم: 66
- اشاره 66
- برخی فتاوای فقهای شیعه در سیاهپوشی برای امام حسین (علیه السلام) 66
- 2 : مرحوم شیخ یوسف بحرانی (قدس سره) صاحب کتاب «حدائق» : 66
- 3 : مرحوم سید محمد جعفر طباطبایی حائری 67
- 5 : میرزا ابوالفضل تهرانی (م 1317ق) ، شاگرد مبرز میرزای شیرازی و فیه و ادیب نامدار عصر قاجار 69
- 4 : علامه شیخ محمد حسین کاظمینی (قدس سره) معروف به محقق کاظمی (م1308ق): 69
- 6 : مرحوم میرزا حسین نوری (قدس سره) صاحب «مستدرک الوسائل» (م 1320ق): 70
- 7 : مرحوم آیت الله العظمی میرزا جواد تبریزی (قدس سره) : 70
- 9 : آیت الله العظمی سیدمحمدرضاگلپایگانی (قدس سره) : 71
- 8 : وصیت نامه مرحوم آیت الله العظمی مرعشی نجفی (قدس سره) : 71
- 10 : آیت الله العظمی سید علی حسینی سیستانی (مد ظله العالی) : 71
- 11 : آیت الله سید ابراهیم میلانی مینویسد: 72
- فتوای فقها بر استحباب سیاه پوشی در عزای ائمه (علیهم السلام) به استناد حسنه محاسن برقی 73
- 12 : حضرت آیت الله حاج سید محمدصادق روحانی مد ظله العالی : 73
- اشاره 73
- 1: فتوای استدلالی آیت الله العظمی حاج شیخ لطف الله صافی گلپایگانی مدظله العالی 74
- 2: رساله «مجمع الدرر فی مسائل اثنتی عشر»، نوشته آیت الله عبدالله مامقانی در استحباب سیاه پوشی در عزای ائمه (علیهم السلام) 79
- نتیجه: 84
- واژۀ «رثاء و مرثیه»: 85
- فصل ششم: مرثیه خوانی ، نوحه سرایی و شعر 85
- اشاره 85
- واژه «نوحه و نیاحه» 86
- شواهدی از منابع تاریخی: 87
- اشاره 90
- واژۀ «شعر» 90
- احادیث 90
- وثاقت حسن بن جهم: 91
- وثاقت زید شحام 92
- دستور اهل بیت (علیهم السلام) به مرثیه سرایی 94
- اشاره 99
- از مرثیه های ام البنین (علیها السلام) 99
- مرثیه سرایی حضرت ام البنین (علیها السلام) 99
- کراهت نداشتن مرثیه سرایی اهل بیت (علیهم السلام) در شب و روز جمعه 101
- اجرت گرفتن برای مرثیه خوانی و تعیین آن 102
- اشاره 102
- 1: پاداش امام سجاد (علیه السلام) به فرزدق 103
- 2: عطا کردن امام باقر (علیه السلام) پیراهن خود را به کمیت 104
- کمیت در محضر امام صادق (علیه السلام) 104
- 3: صله امام صادق (علیه السلام) به اشجع اسلمی 105
- 4: صله امام رضا (علیه السلام) به دعبل خزاعی و ابو نواس حسن بن هانی 106
- اجرت گرفتن از صاجب مجلس توسط مداحان 106
- دستور به مرثیه سرایی اهل بیت (علیهم السلام) 106
- مرثیه سرایی امام حسین (علیه السلام) بر جناب حر 108
- اشاره 109
- فصل هفتم: حافی / پابرهنه و سربرهنه در عزای مظلوم عالم 109
- منظور از سربرهنه بودن چیست؟ 111
- سخن کارشناسان 113
- سیره علامه امینی (قدس سره) 114
- به یاد پا برهنگان! 114
- سیره صاحب جواهر 115
- اشاره 116
- فصل هشتم: برداشتن عبا از روی دوش 116
- وثاقت علی بن ابراهیم بن هاشم 116
- وثاقت ابراهیم بن هاشم القمی 117
- وثاقت محمد بن ابی عمیر 120
- پاداش رفتن به زیارت کربلا 121
- فصل نهم : هروله (راه رفتن سریع و با جنب و جوش شبیه دویدن/ حرکت با شتاب) 123
- فصل دهم: گریستن در مصیبت امام حسین (علیه السلام) 126
- گریه در روز ولادت امام حسین (علیه السلام) 126
- اشاره 126
- گریه فاطمه زهرا (علیها السلام) 127
- گریه امیرالمؤمنین (علیه السلام) 128
- پیام امام حسین (علیه السلام) به شیعیان 129
- گریۀ امام حسن (علیه السلام) 129
- چرا امام حسین (علیه السلام) در کربلا گریستند؟ 130
- گریههای امام سجاد (علیه السلام) در سوگ پدر بزرگوارشان 132
- عزاداری به امام باقر (علیه السلام) 133
- ام البکاء حضرت رقیه (علیها السلام) 133
- گریه امام صادق (علیه السلام) در عزای جد مظلومش 134
- گریههای امام کاظم و امام رضا (علیهما السلام) 136
- تأسی شیعیان به اهل بیت (علیهم السلام) در گریستن بر حضرت سیدالشهداء (علیه السلام) 138
- بلند گریستن بانوان اهل بیت (علیهم السلام) در مصیبت امام حسین (علیه السلام) 139
- گریۀ حضرت زهرا (علیها السلام) در مصیبت امام حسین (علیه السلام) 141
- اسرار گریۀ صدیقه طاهره (علیها السلام) 143
- فصل یازدهم: اشکهای همیشه جاری 146
- اشاره 147
- فصل دوازدهم: تداوم عزاداری 147
- شیعیان از عزاداری خود عذر تقصیر بخواهند! 148
- فصل سیزدهم : گردیدن اشک در چشم پیش از جاری شدن آن 150
- فصل چهاردهم : جاری شدن اشک بر صورت (گونهها) 151
- فصل پانزدهم : جاری شدن گریه بر صورت ، ریش و سینه 152
- فصل شانزدهم: بلند کردن صدا به گریه 153
- فصل هفدهم: گریستن به گونهای که مردم برای او دلسوزی کنند 154
- فصل هجدهم : ممزوج شدن اشک چشم با غذا و آب 155
- فصل نوزدهم: پاره شدن رگ قلب در اثر شدت مصیبت (نیاط القلب) 156
- فصل بیستم: مردن از شدت گریستن (ازهاق) 157
- شرح : 157
- فصل بیست و یکم : آرزو و تمنای گریستن تا آخرین لحظه زندگی 159
- فصل بیست و دوم : تباکی 160
- تباکی در لغت: 160
- احادیث تباکی: 163
- تباکی در کلام علما 166
- 1: مرحوم علامه مجلسی میفرماید: 166
- 2: مرحوم آیت الله شیخ جعفر شوشتری میفرماید: 167
- نتیجه: 168
- 3: مرحوم طریحی در مجمع البحرین میفرماید: 168
- 4: سایر علما و بزرگان فرمودهاند که : تباکی یعنی خود را به گریه زدن، حتی اگر کسی نگرید، گرفتن این حالت هم در خود شخص حالت اندوه و حزن ایجاد میکند و هم به مجلس عزا چهره و رنگ غم میبخشد. 168
- فصل بیست و سوم : ضجه: ناله و فریاد 169
- اشاره 169
- ضجه : 169
- فصل بیست و چهارم: شیون شدید (صرخه) 172
- اشاره 172
- صرخه و شیونهای بلند و این نوع عزاداری در روز قیامت 174
- برخی از احادیث مرتبط با شهقه زدن معصومین (علیهم السلام) 176
- فصل بیست و پنجم: شیون بلند (شهقه) 176
- اشاره 176
- شهقه حضرت فاطمه (علیها السلام) در روز قیامت 177
- شهقۀ امام سجاد (علیه السلام) 179
- اشاره 180
- فصل بیست و ششم: جزع و بی تابی (از خود بیخود شدن) 180
- فرمایش امام باقر (علیه السلام) در معنای جزع 181
- کلام مرحوم آیت الله دربندی دربارۀ جزع 182
- احادیث درباره جزع بر امام حسین (علیه السلام) 183
- جزع و بی تابی حضرت ابراهیم (علیه السلام) در عزای امام حسین (علیه السلام) 185
- اهل جزع چه کسانی هستند؟ 187
- اشاره 191
- حدیث معاویه بن وهب : 191
- 2: وثاقت ابن قولویه (قدس سره) : 192
- 1: وثاقت شیخ مفید (قدس سره) : 192
- 3: وثاقت محمد بن قولویه (قدس سره) : 193
- 4: وثاقت سعد بن عبدالله 193
- 5: وثاقت احمد بن محمد بن عیسی 194
- 6: وثاقت حسن بن محبوب 195
- 8: وثاقت معاویه بن وهب 196
- 7: وثاقت ابی محمدانصاری 196
- معنای عدم کراهت جزع در سوگ امام حسین (علیه السلام) : 197
- فصل بیست و هفتم: دست بر سر نهادن از شدت اضطرار 198
- فصل بیست و هشتم : کئیب و اندوهگین بودن 199
- فصل بیست و نهم : امتناع از خوردن طعام (بی رغبتی به آب و غذا در هنگام عزا و ایام عزاداری) 202
- فصل سیام : لرزش مدام بدن عزادار حسین (علیه السلام) تا روز قیامت 206
- فصل سی و یکم : مایل به سیاهی شدن چهره 207
- فصل سی و دوم : سفید شدن موها در عزای سیدالشهداء (علیه السلام) 209
- فصل سی و سوم : بی قرار و بی اختیار بودن در عزای امام حسین (علیه السلام) 210
- فصل سی و چهارم : واله : مبهوت شدن از شدت مصیبت 212
- فصل سی و پنجم : رائع : وحشت زده از مصیبت 213
- فصل سی و ششم: به هیجان در آوردن 214
- فصل سی و هفتم: تجدید العزاء (سال به سال و نسل به نسل عزاداری را تجدید کنیم) 215
- فصل سی و هشتم: البهره و خنقته : بیتابی بسته شدن راه تنفس از شدت گریه و بریده شدن نفس 217
- فصل سی و نهم: هلع : بالاتر از جزع 220
- فصل چهلم : تمثیل و تعزیه 222
- اشاره 222
- نظریه صاحب قوانین درباره شبیه خوانی 224
- فصل چهل و یکم: زخم (شدن) نمودن و جراحت چشم و پلک از گریه 229
- فصل چهل و دوم : خراشیدن صورت 231
- اشاره 231
- عزاداری زنان انصار در سوگ عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) 232
- برخی از روایات در این زمینه : 232
- خراشیدن صورت توسط اهل حرم 233
- اشاره 238
- از هوش رفتن پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 238
- فصل چهل و سوم : از هوش رفتن از شدت گریه 238
- از هوش رفتن امیرالمؤمنین (علیه السلام) 239
- از هوش رفتن امام حسین (علیه السلام) در برخی از مصائب 239
- از هوش رفتن حضرت زینب (علیها السلام) 240
- از هوش رفتن امام رضا (علیه السلام) 241
- اسرار از هوش رفتن حضرت سیدالشهدا (علیه السلام) 243
- فصل چهل و چهارم : خاک بر سر ریختن در عزای سید الشهداء (علیه السلام) 245
- اشاره 245
- مراسم عاشورا 247
- اشاره 250
- فصل چهل و پنجم : ژولیده و غبارآلود بودن ملائک تا روز قیامت 250
- غبار آلودن بودن پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 250
- فصل چهل و ششم : مریض شدن از شدت مصیبت سیدالشهداء (علیه السلام) 253
- اشاره 254
- لطم : 254
- فصل چهل و هفتم: سینه زدن 254
- لدم: 254
- سینه زنی در تاریخ و روایات 255
- در وفات امام موسی بن جعفر (علیهما السلام) : 255
- نکته: 256
- دیدگاه مسیحیان دربارۀ سینه زنی برای امام حسین (علیه السلام) 256
- حکم سینه زدن، خراشیدن و سیلی زدن به صورت در مصائب اهل بیت (علیهم السلام) چیست؟ 257
- استفتاء 257
- بعضی از عزاداران حسینی به گونهای سینه میزنند که گاهی مشاهده میشود از محل سینه زدن خون خارج میشود، نظر مبارک شما چیست؟ 257
- فصل چهل و هشتم : لطمه زنی 259
- اشاره 259
- روایات لطمه زنی 259
- فتاوای علما و مراجع بزرگ تقلید 267
- فصل چهل و نهم: موی پریشان نمودن 269
- فصل پنجاهم : گریبان چاک زدن 274
- گریبان چاک نمودن حضرت زهرا (علیها السلام) 274
- تعریف گریبان چاک زدن: 274
- اشاره 275
- جامه دریدن اهل حرم در هنگام اسارت 275
- پاسخ به وهابیت 280
- پاسخ نقضی: 282
- پاسخ حلی: 283
- ضعف سند روایات مخالفان 283
- گریبان چاک زدن در مرگ نووی (یکی از علمای پرآوازۀ اهل سنت) 283
- خودداری از رفتارهای جاهلی و کفرآمیز 283
- امضای معصوم (علیه السلام) بر گریبان چاک زدن زنان حرم حسینی (علیه السلام) 284
- استثناء شدنِ چاک زدن گریبان در عزای سیدالشهدا (علیه السلام) 285
- موارد دیگر از گریبان چاک زدنها 286
- اشاره 286
- گریبان چاک زدن حضرت موسی (علیه السلام) در وفات برادرش حضرت هارون (علیه السلام) 287
- گریبان چاک زدن زنان انصار برای پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) 287
- گریبان چاک زدن امام عسکری (علیه السلام) در شهادت برادر بزرگوارش 287
- پزشکی گریبان چاک زدن 288
- در جواهر الکلام از خالد بن سدیر نقل شده است: 289
- اشاره 289
- نظرات ارکان و بزرگان شیعه 289
- شهید ثانی (قدس سره) میفرماید: 291
- شهید اول (قدس سره) میفرماید: 291
- مرحوم میرزای قمی (قدس سره) میگوید: 292
- صاحب کتاب شفاء الصدور 292
- ابن ادریس در سرائر: 293
- فصل پنجاه و یکم : لا تبصر من تواتر البکاء 294
- فصل پنجاه و دوم : المصیبه اجلی من البکاء 295
- فصل پنجاه و سوم : خضاب نکردن و روغن نزدن مو عطر نزدن 298
- فصل پنجاه و چهارم : زفره 301
- فصل پنجاه و پنجم : دائم الصوم بودن به خاطر مصیبت 303
- فصل پنجاه و ششم : آسمانها تا ابد بر مصائب امام حسین (علیه السلام) گریانند 306
- فصل پنجاه و هفتم : خارج شدن از آبادیها به سوی ویرانهها 307
- فصل پنجاه و هشتم : مذعور 310
- زیارت ناحیه 311
- بررسی زیارت ناحیه مقدسه 311
- مصادر زیارت ناحیه مقدسه 311
- تعلیقات: 311
- اشاره 311
- بحثی پیرامون شخصیت ابن مشهدی و کتاب ایشان 313
- صدور زیارت ناحیه: 314
- اسناد زیارت ناحیه 316
- سند زیارت ناحیه دوم 317
- زیارت ناحیه دوم (زیارت شهداء) 317
- اشاره 317
- شبهات 318
- پاسخ: 318
- منابع و مآخذ 323
فصل پنجاه و چهارم : زفره
بدین معنا که: هو أن یملأ صدره غما ثم یَزْفِرَ به (1)؛ سینه پر از غم شود و سپس بازدهم را به طور عمیق بیرون دهد و صدا را بلند کردن. در اصطلاح آهی که از عمق وجود باشد.
روایات
ثُمَّ رَجَعَتْ إِلَی مَنْزِلِهَا وَ أَخَذَتْ بِالْبُکَاءِ وَ الْعَوِیلِ لَیْلَهَا وَ نَهَارَهَا وَ هِیَ لَا تَرْقَاُ دَمْعَتُهَا وَ لَا تَهْدَأ زَفْرَتُهَا
سپس حضرت زهرا (علیها السلام) به خانه برگشت و شبانه روز شروع به گریه و فریاد نمود و اشکهایش خشک نمیشد و آههایش تمام نمیشد. (2)
امیرالمؤمنین (علیه السلام) در مصیبت حضرت زهرا (علیه السلام) فرمودند:
نَفْسِی عَلَی زَفَرَاتِهَا مَحْبُوسَهٌ یَا لَیْتَهَا خَرَجَتْ مَعَ الزَّفَرَاتِ
لَا خَیْرَ بَعْدَکِ فِی الْحَیَاهِ وَ إِنَّمَا أَخْشَی مَخَافَهَ أَنْ تَطُولَ حَیَاتِی
جان من با آههای دردناکش محبوس است. ای کاش این جان همراه با آن آهها بیرون آید.
پس از تو خیری در زندگی نیست و من از ترس این میگریم که زندگیام بعد از تو طولانی شود. (3)
1- العین، ج7، ص 360.
2- بحارالانوار، ج 43، ص 177.
3- بحارالانوار، ج 43، ص 213؛ دیوان منسوب به امیرالمؤمنین (علیه السلام)، ص 30؛ مناقب آل ابی طالب، ابن شهرآشوب، ج1، ص 240.