- مقدمه: 1
- ریشه های عزاداری در قرآن 3
- اشاره 5
- فصل اول: سیره عزاداری اهل بیت (علیهم السلام) برای امام حسین (علیه السلام) 5
- مجالس امام حسین (علیه السلام) در قیامت تحت عرش 5
- عزاداری رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) قبل از شهادت امام حسین (علیه السلام) 6
- عزاداری رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بعد از شهادت امام حسین (علیه السلام) 7
- عزاداری حضرت فاطمه (علیها السلام) در محشر 8
- عزاداری کاروان اسرای آل الله (علیهم السلام) 9
- عزاداری امام رضا (علیه السلام) 11
- اشاره 13
- فصل دوم: تشکیل مجالس عزا 13
- برگزاری مجلس روضه در زمان تقیّه 15
- منبر روضه خوانی امام سجاد (علیه السلام) 17
- احیای امر اهل بیت (علیهم السلام) 20
- تاکید و سفارش معصومان (علیهم السلام) به تشکیل مجالس عزا در خانههای خود 21
- اینگونه مجالس را دوست دارم 21
- وثاقت فضیل بن یسار 23
- خدمتگزاری در مجالس عزا 27
- انفاق اموال 28
- اشاره 28
- فصل سوم : بذل مال / انفاق ما در عزاداری امام حسین (علیه السلام) 28
- جلوههایی از صرف اموال در عزاداری 29
- سنّتهای حسنه در انفاق مال 32
- تهیه غذا واطعام در عزاداری 33
- اطعام طعام در عزای سیدالشهدا (علیه السلام) 36
- ثواب خرج کردن در عزای امام حسین (علیه السلام) 36
- فتوای حضرت امام (ره) درباره مخارج روضه 37
- اطعام فقرا در مجلس عزاداری 37
- اقامه عزاداری در کشور بیگانه و اطعام عزاداران 38
- اطعام عزاداران یا اطعام فقراء 38
- اشاره 42
- فصل چهارم: نصب پرچم عزا 42
- سیاه پوش کردن و نصب پارچۀ سیاه 43
- فصل پنجم: سیاهپوشی در عزای سیدالشهداء (علیه السلام) 45
- اشاره 45
- سیره سیاهپوشی در عزاداری 46
- اشاره 46
- توضیحات: 47
- اسماء کیست؟ و وثاقت آن بانو 47
- منهال کیست؟ و وثاقت وی 52
- وثاقت سیف عمیره 54
- برخی فتاوای فقهای شیعه در سیاهپوشی برای امام حسین (علیه السلام) 66
- 1 : شیخ ابن نما حلی (م 645 ق) عالم بزرگوار شیعه در قرن هفتم: 66
- 2 : مرحوم شیخ یوسف بحرانی (قدس سره) صاحب کتاب «حدائق» : 66
- اشاره 66
- 3 : مرحوم سید محمد جعفر طباطبایی حائری 67
- 4 : علامه شیخ محمد حسین کاظمینی (قدس سره) معروف به محقق کاظمی (م1308ق): 69
- 5 : میرزا ابوالفضل تهرانی (م 1317ق) ، شاگرد مبرز میرزای شیرازی و فیه و ادیب نامدار عصر قاجار 69
- 7 : مرحوم آیت الله العظمی میرزا جواد تبریزی (قدس سره) : 70
- 6 : مرحوم میرزا حسین نوری (قدس سره) صاحب «مستدرک الوسائل» (م 1320ق): 70
- 9 : آیت الله العظمی سیدمحمدرضاگلپایگانی (قدس سره) : 71
- 8 : وصیت نامه مرحوم آیت الله العظمی مرعشی نجفی (قدس سره) : 71
- 10 : آیت الله العظمی سید علی حسینی سیستانی (مد ظله العالی) : 71
- 11 : آیت الله سید ابراهیم میلانی مینویسد: 72
- فتوای فقها بر استحباب سیاه پوشی در عزای ائمه (علیهم السلام) به استناد حسنه محاسن برقی 73
- 12 : حضرت آیت الله حاج سید محمدصادق روحانی مد ظله العالی : 73
- اشاره 73
- 1: فتوای استدلالی آیت الله العظمی حاج شیخ لطف الله صافی گلپایگانی مدظله العالی 74
- 2: رساله «مجمع الدرر فی مسائل اثنتی عشر»، نوشته آیت الله عبدالله مامقانی در استحباب سیاه پوشی در عزای ائمه (علیهم السلام) 79
- نتیجه: 84
- واژۀ «رثاء و مرثیه»: 85
- اشاره 85
- فصل ششم: مرثیه خوانی ، نوحه سرایی و شعر 85
- واژه «نوحه و نیاحه» 86
- شواهدی از منابع تاریخی: 87
- اشاره 90
- احادیث 90
- واژۀ «شعر» 90
- وثاقت حسن بن جهم: 91
- وثاقت زید شحام 92
- دستور اهل بیت (علیهم السلام) به مرثیه سرایی 94
- مرثیه سرایی حضرت ام البنین (علیها السلام) 99
- اشاره 99
- از مرثیه های ام البنین (علیها السلام) 99
- کراهت نداشتن مرثیه سرایی اهل بیت (علیهم السلام) در شب و روز جمعه 101
- اجرت گرفتن برای مرثیه خوانی و تعیین آن 102
- اشاره 102
- 1: پاداش امام سجاد (علیه السلام) به فرزدق 103
- کمیت در محضر امام صادق (علیه السلام) 104
- 2: عطا کردن امام باقر (علیه السلام) پیراهن خود را به کمیت 104
- 3: صله امام صادق (علیه السلام) به اشجع اسلمی 105
- 4: صله امام رضا (علیه السلام) به دعبل خزاعی و ابو نواس حسن بن هانی 106
- دستور به مرثیه سرایی اهل بیت (علیهم السلام) 106
- اجرت گرفتن از صاجب مجلس توسط مداحان 106
- مرثیه سرایی امام حسین (علیه السلام) بر جناب حر 108
- فصل هفتم: حافی / پابرهنه و سربرهنه در عزای مظلوم عالم 109
- اشاره 109
- منظور از سربرهنه بودن چیست؟ 111
- سخن کارشناسان 113
- سیره علامه امینی (قدس سره) 114
- به یاد پا برهنگان! 114
- سیره صاحب جواهر 115
- فصل هشتم: برداشتن عبا از روی دوش 116
- اشاره 116
- وثاقت علی بن ابراهیم بن هاشم 116
- وثاقت ابراهیم بن هاشم القمی 117
- وثاقت محمد بن ابی عمیر 120
- پاداش رفتن به زیارت کربلا 121
- فصل نهم : هروله (راه رفتن سریع و با جنب و جوش شبیه دویدن/ حرکت با شتاب) 123
- فصل دهم: گریستن در مصیبت امام حسین (علیه السلام) 126
- اشاره 126
- گریه در روز ولادت امام حسین (علیه السلام) 126
- گریه فاطمه زهرا (علیها السلام) 127
- گریه امیرالمؤمنین (علیه السلام) 128
- گریۀ امام حسن (علیه السلام) 129
- پیام امام حسین (علیه السلام) به شیعیان 129
- چرا امام حسین (علیه السلام) در کربلا گریستند؟ 130
- گریههای امام سجاد (علیه السلام) در سوگ پدر بزرگوارشان 132
- عزاداری به امام باقر (علیه السلام) 133
- ام البکاء حضرت رقیه (علیها السلام) 133
- گریه امام صادق (علیه السلام) در عزای جد مظلومش 134
- گریههای امام کاظم و امام رضا (علیهما السلام) 136
- تأسی شیعیان به اهل بیت (علیهم السلام) در گریستن بر حضرت سیدالشهداء (علیه السلام) 138
- بلند گریستن بانوان اهل بیت (علیهم السلام) در مصیبت امام حسین (علیه السلام) 139
- گریۀ حضرت زهرا (علیها السلام) در مصیبت امام حسین (علیه السلام) 141
- اسرار گریۀ صدیقه طاهره (علیها السلام) 143
- فصل یازدهم: اشکهای همیشه جاری 146
- اشاره 147
- فصل دوازدهم: تداوم عزاداری 147
- شیعیان از عزاداری خود عذر تقصیر بخواهند! 148
- فصل سیزدهم : گردیدن اشک در چشم پیش از جاری شدن آن 150
- فصل چهاردهم : جاری شدن اشک بر صورت (گونهها) 151
- فصل پانزدهم : جاری شدن گریه بر صورت ، ریش و سینه 152
- فصل شانزدهم: بلند کردن صدا به گریه 153
- فصل هفدهم: گریستن به گونهای که مردم برای او دلسوزی کنند 154
- فصل هجدهم : ممزوج شدن اشک چشم با غذا و آب 155
- فصل نوزدهم: پاره شدن رگ قلب در اثر شدت مصیبت (نیاط القلب) 156
- شرح : 157
- فصل بیستم: مردن از شدت گریستن (ازهاق) 157
- فصل بیست و یکم : آرزو و تمنای گریستن تا آخرین لحظه زندگی 159
- تباکی در لغت: 160
- فصل بیست و دوم : تباکی 160
- احادیث تباکی: 163
- تباکی در کلام علما 166
- 1: مرحوم علامه مجلسی میفرماید: 166
- 2: مرحوم آیت الله شیخ جعفر شوشتری میفرماید: 167
- 4: سایر علما و بزرگان فرمودهاند که : تباکی یعنی خود را به گریه زدن، حتی اگر کسی نگرید، گرفتن این حالت هم در خود شخص حالت اندوه و حزن ایجاد میکند و هم به مجلس عزا چهره و رنگ غم میبخشد. 168
- نتیجه: 168
- 3: مرحوم طریحی در مجمع البحرین میفرماید: 168
- ضجه : 169
- فصل بیست و سوم : ضجه: ناله و فریاد 169
- اشاره 169
- فصل بیست و چهارم: شیون شدید (صرخه) 172
- اشاره 172
- صرخه و شیونهای بلند و این نوع عزاداری در روز قیامت 174
- فصل بیست و پنجم: شیون بلند (شهقه) 176
- برخی از احادیث مرتبط با شهقه زدن معصومین (علیهم السلام) 176
- اشاره 176
- شهقه حضرت فاطمه (علیها السلام) در روز قیامت 177
- شهقۀ امام سجاد (علیه السلام) 179
- اشاره 180
- فصل بیست و ششم: جزع و بی تابی (از خود بیخود شدن) 180
- فرمایش امام باقر (علیه السلام) در معنای جزع 181
- کلام مرحوم آیت الله دربندی دربارۀ جزع 182
- احادیث درباره جزع بر امام حسین (علیه السلام) 183
- جزع و بی تابی حضرت ابراهیم (علیه السلام) در عزای امام حسین (علیه السلام) 185
- اهل جزع چه کسانی هستند؟ 187
- اشاره 191
- حدیث معاویه بن وهب : 191
- 1: وثاقت شیخ مفید (قدس سره) : 192
- 2: وثاقت ابن قولویه (قدس سره) : 192
- 4: وثاقت سعد بن عبدالله 193
- 3: وثاقت محمد بن قولویه (قدس سره) : 193
- 5: وثاقت احمد بن محمد بن عیسی 194
- 6: وثاقت حسن بن محبوب 195
- 7: وثاقت ابی محمدانصاری 196
- 8: وثاقت معاویه بن وهب 196
- معنای عدم کراهت جزع در سوگ امام حسین (علیه السلام) : 197
- فصل بیست و هفتم: دست بر سر نهادن از شدت اضطرار 198
- فصل بیست و هشتم : کئیب و اندوهگین بودن 199
- فصل بیست و نهم : امتناع از خوردن طعام (بی رغبتی به آب و غذا در هنگام عزا و ایام عزاداری) 202
- فصل سیام : لرزش مدام بدن عزادار حسین (علیه السلام) تا روز قیامت 206
- فصل سی و یکم : مایل به سیاهی شدن چهره 207
- فصل سی و دوم : سفید شدن موها در عزای سیدالشهداء (علیه السلام) 209
- فصل سی و سوم : بی قرار و بی اختیار بودن در عزای امام حسین (علیه السلام) 210
- فصل سی و چهارم : واله : مبهوت شدن از شدت مصیبت 212
- فصل سی و پنجم : رائع : وحشت زده از مصیبت 213
- فصل سی و ششم: به هیجان در آوردن 214
- فصل سی و هفتم: تجدید العزاء (سال به سال و نسل به نسل عزاداری را تجدید کنیم) 215
- فصل سی و هشتم: البهره و خنقته : بیتابی بسته شدن راه تنفس از شدت گریه و بریده شدن نفس 217
- فصل سی و نهم: هلع : بالاتر از جزع 220
- فصل چهلم : تمثیل و تعزیه 222
- اشاره 222
- نظریه صاحب قوانین درباره شبیه خوانی 224
- فصل چهل و یکم: زخم (شدن) نمودن و جراحت چشم و پلک از گریه 229
- اشاره 231
- فصل چهل و دوم : خراشیدن صورت 231
- برخی از روایات در این زمینه : 232
- عزاداری زنان انصار در سوگ عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) 232
- خراشیدن صورت توسط اهل حرم 233
- از هوش رفتن پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 238
- اشاره 238
- فصل چهل و سوم : از هوش رفتن از شدت گریه 238
- از هوش رفتن امیرالمؤمنین (علیه السلام) 239
- از هوش رفتن امام حسین (علیه السلام) در برخی از مصائب 239
- از هوش رفتن حضرت زینب (علیها السلام) 240
- از هوش رفتن امام رضا (علیه السلام) 241
- اسرار از هوش رفتن حضرت سیدالشهدا (علیه السلام) 243
- فصل چهل و چهارم : خاک بر سر ریختن در عزای سید الشهداء (علیه السلام) 245
- اشاره 245
- مراسم عاشورا 247
- فصل چهل و پنجم : ژولیده و غبارآلود بودن ملائک تا روز قیامت 250
- اشاره 250
- غبار آلودن بودن پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) 250
- فصل چهل و ششم : مریض شدن از شدت مصیبت سیدالشهداء (علیه السلام) 253
- اشاره 254
- فصل چهل و هفتم: سینه زدن 254
- لطم : 254
- لدم: 254
- سینه زنی در تاریخ و روایات 255
- در وفات امام موسی بن جعفر (علیهما السلام) : 255
- دیدگاه مسیحیان دربارۀ سینه زنی برای امام حسین (علیه السلام) 256
- نکته: 256
- بعضی از عزاداران حسینی به گونهای سینه میزنند که گاهی مشاهده میشود از محل سینه زدن خون خارج میشود، نظر مبارک شما چیست؟ 257
- حکم سینه زدن، خراشیدن و سیلی زدن به صورت در مصائب اهل بیت (علیهم السلام) چیست؟ 257
- استفتاء 257
- اشاره 259
- روایات لطمه زنی 259
- فصل چهل و هشتم : لطمه زنی 259
- فتاوای علما و مراجع بزرگ تقلید 267
- فصل چهل و نهم: موی پریشان نمودن 269
- گریبان چاک نمودن حضرت زهرا (علیها السلام) 274
- تعریف گریبان چاک زدن: 274
- فصل پنجاهم : گریبان چاک زدن 274
- اشاره 275
- جامه دریدن اهل حرم در هنگام اسارت 275
- پاسخ به وهابیت 280
- پاسخ نقضی: 282
- پاسخ حلی: 283
- ضعف سند روایات مخالفان 283
- خودداری از رفتارهای جاهلی و کفرآمیز 283
- گریبان چاک زدن در مرگ نووی (یکی از علمای پرآوازۀ اهل سنت) 283
- امضای معصوم (علیه السلام) بر گریبان چاک زدن زنان حرم حسینی (علیه السلام) 284
- استثناء شدنِ چاک زدن گریبان در عزای سیدالشهدا (علیه السلام) 285
- اشاره 286
- موارد دیگر از گریبان چاک زدنها 286
- گریبان چاک زدن امام عسکری (علیه السلام) در شهادت برادر بزرگوارش 287
- گریبان چاک زدن زنان انصار برای پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) 287
- گریبان چاک زدن حضرت موسی (علیه السلام) در وفات برادرش حضرت هارون (علیه السلام) 287
- پزشکی گریبان چاک زدن 288
- در جواهر الکلام از خالد بن سدیر نقل شده است: 289
- اشاره 289
- نظرات ارکان و بزرگان شیعه 289
- شهید ثانی (قدس سره) میفرماید: 291
- شهید اول (قدس سره) میفرماید: 291
- مرحوم میرزای قمی (قدس سره) میگوید: 292
- صاحب کتاب شفاء الصدور 292
- ابن ادریس در سرائر: 293
- فصل پنجاه و یکم : لا تبصر من تواتر البکاء 294
- فصل پنجاه و دوم : المصیبه اجلی من البکاء 295
- فصل پنجاه و سوم : خضاب نکردن و روغن نزدن مو عطر نزدن 298
- فصل پنجاه و چهارم : زفره 301
- فصل پنجاه و پنجم : دائم الصوم بودن به خاطر مصیبت 303
- فصل پنجاه و ششم : آسمانها تا ابد بر مصائب امام حسین (علیه السلام) گریانند 306
- فصل پنجاه و هفتم : خارج شدن از آبادیها به سوی ویرانهها 307
- فصل پنجاه و هشتم : مذعور 310
- زیارت ناحیه 311
- بررسی زیارت ناحیه مقدسه 311
- تعلیقات: 311
- مصادر زیارت ناحیه مقدسه 311
- اشاره 311
- بحثی پیرامون شخصیت ابن مشهدی و کتاب ایشان 313
- صدور زیارت ناحیه: 314
- اسناد زیارت ناحیه 316
- سند زیارت ناحیه دوم 317
- اشاره 317
- زیارت ناحیه دوم (زیارت شهداء) 317
- شبهات 318
- پاسخ: 318
- منابع و مآخذ 323
مرثیه سرایی حضرت ام البنین (علیها السلام)
اشاره
علامه سماوی در «ابصار العین» آورده است: حضرت ام البنین (علیها السلام) هر روز به بقیع میرفت و بر حضرت ابالفضل العباس (علیه السلام) مرثیه خوانی میکرد. او فرزند حضرت عباس (علیه السلام)، عبیدالله را با خود میبرد و مردم برای شنیدن مرثیه خوانی ام البنین (علیها السلام) گرد میآمدند و در میان آنان مروان بن حکم نیز بود . مردم از سوز گریهام البنین (علیها السلام) میگریستند.
از مرثیه های ام البنین (علیها السلام)
یا من رأی العباس کرّ علی جماهیر النقد و وراه من ابناء حیدر کلّ لیث ذی لبد
أنبئت انّ ابنی أصیب برأسه مقطوع ید ویلی علی شبلی أمال برأسه ضرب العمد
لو کان سیفک فی یدیک لما دنی منه أحد (1)
ای کسی که عباس را دیده است که بر دشمنان هجوم میآورد، و در پی او دیگر فرزندان حیدر هر یک بسان شیر بیشهای است. به من خبر داده اند که بر سر فرزندم عمود آهنین زدند، در حالی که دست هایش را بریده بودند. وای بر فرزندم! آیا بر سرش عمود آهن فرود آمد؟ اگر شمشیر در دست داشتی، هیچ کس به او نزدیک نمیشد!
همچنین میخواند:
لا تدعونّی ویک أمّ البنین تذکّرینی بلیوث العرین
کانت بنون لی أدعی بهم و الیوم أصبحت و لا من
بنین أربعه مثل نسور الرّبی قد واصلوا الموت بقطع الوتین
تنازع الخرصان أشلاءهم فکلّهم أمسی صریعاً طعین
1- سفینه البحار، ج3، ص 308.