- آغاز سخن 3
- اشاره 5
- بخش اوّل: فرهنگ عزاداری در مکتب عاشورا 5
- اشاره 6
- فصل اول :عزاداری 6
- گونه های عزاداری 6
- عزاداری امروزی 7
- هدف های عزاداری 8
- اجر معنوی عزاداری 10
- فصل دوم : ضرورت عزاداری 12
- اشاره 12
- ضرورت عزاداری از دیدگاه قرآن 12
- ضرورت عزاداری از دیدگاه روایات 14
- ضرورت عزاداری از دیدگاه امام خمینی قدس سره 18
- شکوه مندی عاشورا 21
- اشاره 21
- ضرورت عزاداری از دیدگاه مقام معظم رهبری 21
- جاودانگی عاشورا 24
- نعمت عزاداری 26
- اشاره 28
- فصل سوم : سیره های عزاداری 28
- سیره ی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله 28
- اشاره 31
- سیره ی ائمه ی معصومین علیهم السلام 31
- الف) سیره ی امام سجاد علیه السلام 32
- ب) سیره ی امام باقر علیه السلام 33
- ج) سیره ی امام صادق علیه السلام 34
- د) سیره ی امام کاظم و امام رضا علیهماالسلام 35
- اشاره 39
- الف) آموزه های فرهنگی _ اعتقادی 39
- آموزه های فرهنگی 39
- اشاره 39
- اشاره 39
- فصل چهارم : آموزه های عزاداری 39
- 1_ خداباوری 40
- 2_ بازگشت 40
- 3_ شفاعت 41
- 4_ جایگاه امامت 41
- اشاره 42
- ب) آموزه های فرهنگی _ اخلاقی 42
- 1. ایثار و آزادگی 43
- 2. توکل 44
- 3. بردباری 45
- 4. عمل به وظیفه 46
- 5. مبارزه با نفس (جهاد اکبر) 46
- 6. شجاعت 47
- اشاره 48
- ج) آموزه های فرهنگی _ عرفانی 48
- 1. عشق 48
- 2. یاد خدا 49
- 3. اخلاص 49
- آموزه های اجتماعی 50
- اشاره 50
- 1. جامعه 50
- 2. خانواده 51
- اشاره 52
- آموزه های سیاسی 52
- 1. ولایت پذیری 53
- 2. ستم ستیزی 54
- 3. ژرف بینی 56
- فصل پنجم : آسیب شناسی عزاداری 58
- اشاره 58
- اشاره 59
- دسته بندی آسیب ها 59
- 1. آسیب های سنتی و تاریخی 59
- 2. آسیب شناسی حذف حقیقت 60
- 3. آسیب شناسی تحلیل مدرن 61
- 4. آسیب شناسی تحلیل روشن فکرانه 63
- 5. آسیب شناسی عوام 64
- اشاره 66
- فصل ششم :آداب عزاداری 66
- اشاره 67
- آداب و رسوم مردمی 67
- 1. تکیه و هیأت های مذهبی 67
- 2. دسته های سینه زنی و زنجیر زنی 68
- 3. شبیه خوانی 69
- 4. تعطیلی کار 70
- 5. سیاه پوشی 70
- 6. نذورات و موقوفات 74
- 7. نام گذاری ها 75
- سنت های غلط 75
- اشاره 79
- بخش دوم: نامگذاری سنتی شب های محرم 79
- نام گذاری شب های محرم و صفر 80
- پیش در آمد 82
- نام گذاری 82
- اشاره 82
- شب اول: حضرت مسلم بن عقیل علیه السلام 82
- جریان شهادت 83
- الگوی جوان مردی 89
- الگوی محبت و وفا 89
- عاشقانه ها 91
- کرامت ها 92
- گفتار گوینده 92
- گفت و گو 93
- جبهه و جنگ 94
- پرسش 97
- شعر 99
- عاشورا در سخنان شهیدان 101
- شب دوم: ورود به کربلا 102
- نام گذاری 102
- اشاره 102
- جریان تاریخی واقعه 102
- الگوی پایداری 107
- آموزه ی دنیا پرستی 108
- عاشقانه ها 109
- گفتار گوینده 110
- کرامت ها 111
- جبهه و جنگ 113
- عاشورا در سخنان شهیدان 118
- طرح پرسش 119
- گفت و گو 120
- شعر 123
- نام گذاری 125
- شب سوم: حضرت رقیه علیهاالسلام 125
- جریان درگذشت رقیه علیهاالسلام 125
- اشاره 125
- پژوهشی در باره ی حضرت رقیه علیهاالسلام 127
- اشاره 127
- الف) رقیه علیهاالسلام در کربلا 127
- ب) ظهر عاشورا 128
- ج) رقیه علیهاالسلام در شام غریبان 129
- الگوی تربیت فرزند 130
- د) پس از درگذشت در خرابه 130
- عاشقانه ها 131
- گفتار گوینده 132
- کرامت ها 133
- کرامتی دیگر 134
- جبهه و جنگ 136
- عاشورا در سخنان شهیدان 137
- گفت و گو 138
- شعر 139
- طرح پرسش 140
- اشاره 141
- شب چهارم: حضرت حرّ علیه السلام 141
- نام گذاری 141
- جریان شهادت 142
- الگوی توبه و حقیقت جویی 146
- عاشقانه ها 146
- گفتار گوینده 148
- کرامت ها 149
- جبهه و جنگ 150
- عاشورا در سخنان شهیدان 151
- گفت و گو 152
- شعر 153
- پرسش 154
- نام گذاری 156
- جریان شهادت 156
- اشاره 156
- شب پنجم: حضرت زهیر علیه السلام 156
- الگوی عاشقی 158
- عاشقانه ها 159
- گفتار گوینده 160
- کرامت ها 161
- جبهه و جنگ 162
- گفت و گو 164
- عاشورا در سخنان شهیدان 164
- شعر 165
- طرح پرسش 167
- اشاره 169
- شب ششم: حضرت قاسم علیه السلام 169
- جریان شهادت 169
- الگوی شهادت طلبی 171
- عاشقانه ها 172
- کرامت ها 174
- جبهه و جنگ 176
- عاشورا در سخنان شهیدان 177
- گفت و گو 178
- شعر 179
- پرسش 180
- اشاره 182
- جریان شهادت 182
- شب هفتم: حضرت علی اصغر علیه السلام 182
- الگوی پایداری و رضا 184
- عاشقانه ها 184
- گفتار گوینده 185
- جبهه و جنگ 186
- عاشورا در سخنان شهیدان 187
- گفت و گو 188
- شعر 189
- پرسش 190
- شب هشتم: حضرت علی اکبر علیه السلام 191
- جریان شهادت 191
- اشاره 191
- الگوی پیشی گرفتن در شهادت 193
- عاشقانه ها 194
- گفتار گوینده 195
- کرامت ها 196
- کرامتی دیگر 198
- جبهه و جنگ 199
- عاشورا در سخنان شهیدان 200
- گفت و گو 201
- شعر 202
- پرسش 204
- اشاره 205
- جریان شهادت 205
- شب نهم: حضرت اباالفضل العباس علیه السلام (شب تاسوعا) 205
- الگوی رشادت و وفاداری 208
- عاشقانه ها 211
- گفتار گوینده 212
- کرامت ها 213
- جبهه و جنگ 214
- عاشورا در سخنان شهیدان 219
- شعر 220
- پرسش 222
- جریان واقعه 224
- شب دهم: حضرت امام حسین علیه السلام (شب عاشورا) 224
- اشاره 224
- الگوی آزادگان 229
- عاشقانه ها 230
- گفتار گوینده 231
- کرامت ها 232
- کرامتی دیگر 233
- جبهه و جنگ 234
- عاشورا در سخن شهید آوینی 236
- گفت و گو 237
- شعر 238
- پرسش 240
- نام گذاری 241
- اشاره 241
- شب یازدهم: شام غریبان (حضرت زینب علیهاالسلام) 241
- جریان تاریخی 241
- الگوی پیام رسانی 244
- عاشقانه ها 245
- گفتار گوینده 246
- کرامت ها 247
- جبهه و جنگ 248
- عاشورا در کلام شهید آوینی 255
- گفت و گو 256
- شعر 257
- پرسش 259
- جریان تاریخی شهادت 260
- شب دوازدهم: شب شهادت امام سجاد علیه السلام 260
- اشاره 260
- الگوی عبادت و شهامت 266
- عاشقانه ها 267
- گفتار گوینده 269
- کرامت ها 269
- جبهه و جنگ 270
- عاشورا در سخنان شهیدان 271
- گفت و گو 272
- شعر 273
- پرسش 273
- نام گذاری 275
- الگوی زنان 275
- شب آخر: حضرت زهرا علیهاالسلام 275
- اشاره 275
- کرامت ها 276
- گفتار گوینده 276
- جبهه و جنگ 279
- عاشورا در سخنان شهیدان 281
- گفت و گو 282
- شعر 284
- پرسش 285
- بخش سوم: رسالت رسانه در عزاداری ها به ویژه عاشورا 288
- اشاره 288
- 1. بازتاب دادن ناگفته های تاریخ 291
- اطلاع رسانی 291
- اشاره 291
- 2. شناساندن دیگر جنبه های شخصیتی امام حسین علیه السلام 292
- 4. بیان کرامت های ائمه ی اطهار علیهم السلام 292
- 3.نمایش مناظره های علمی 292
- 7. تبیین موضع گیری های امامان معصوم علیهم السلام در رویارویی با افراد و حرکت های سیاسی 293
- 5. بازتاب دادن گفتار امامان معصوم علیهم السلام 293
- 6. شخصیت شناسی افراد 293
- 8. طرح پرسش 295
- 1. الگوهای شخصیتی و رفتاری 296
- اشاره 296
- تعلقات و الگوسازی 296
- 3. فرهنگ سازی 297
- 2. نو سازی 297
- 6. بهره گیری از راه کارهای فرهیختگان و چهره های فرهمند 298
- 4. هم آهنگ سازی مناسبت های مذهبی و ملی 298
- 5. مقایسه ی الگوهای کربلا با الگوی فرهنگ های گوناگون جهان 298
- 8. بیان تغییر رویه ها و نمونه های نجات یافتگان 299
- 7. پژوهش در زمینه ی موقوفات 299
- 10. بازتاب دادن درددل های مردم با ائمه ی اطهار علیهم السلام 300
- 9. گفت و گو با مداحان اهل بیت علیهم السلام 300
- پیشنهادهایی برای برنامه سازی 301
- منابع و مأخذ 302
ج) سیره ی امام صادق علیه السلام
ج) سیره ی امام صادق علیه السلام
عصر امام صادق علیه السلام به دلیل انتقال قدرت از بنی امیه به بنی عباس، با کشمکش های سیاسی همراه بود. از این رو، رژیم حاکم تا اندازه ای از فعالیت ها و حرکت های مذهبی غافل ماند. به همین دلیل، این گونه فعالیت ها در جامعه گسترش یافت. حضرت صادق علیه السلام، نیز با بهره گیری از این فرصت، به پرورش شاگردانی در زمینه های علمی و گسترش شعایر مذهبی به ویژه عزاداری برای سالار شهیدان پرداخت. پس دوران امام صادق علیه السلام را باید دوره ی تثبیت فرهنگ عزاداری برای امام حسین علیه السلام دانست. ایشان با تفقّد و تشویق شاعران، این مجلس ها را به طور آشکار گسترش داد به گونه ای که همگان در آن شرکت می جستند. در تاریخ آمده است:
ابوهارون، شاعر معاصر امام صادق علیه السلام که مردی نابینا بود، روزی نزد امام صادق علیه السلام آمد. حضرت به او فرمود: ای اباهارون! از آن اشعاری که در سوگ جدم، حسین سروده ای، بخوان! سپس دستور داد زنان در مجلس حضور یابند و پشت پرده بنشینند و بر مصایب اهل بیت علیهم السلام گریه کنند. ابوهارون، قصیده ی معروف خود را در وصف کربلا و توصیف حال عاشقان زیارت آرام گاه حضرت حسین علیه السلام خواند به گونه ای که صدای شیون از جمعیت برخاست. حضرت امام صادق علیه السلام به شدت می گریست و شانه هایش تکان می خورد(1).
ایشان همیشه از این جریان اندوهگین بود و هر گاه نام حسین علیه السلام برده می شد، آن روز خنده از لبان ایشان محو می گردید. «ابوبصیر» می گوید:
در محضر آن حضرت بودم که یکی از دختران امام حسین علیه السلام وارد مجلس شد. حضرت او را مورد نوازش قرار داد و بوسید. سپس فرمود: خدا خوار کند کسی را که
1- بحار الانوار، ج 4، ص 291.