- آغاز سخن 3
- اشاره 5
- بخش اوّل: فرهنگ عزاداری در مکتب عاشورا 5
- اشاره 6
- گونه های عزاداری 6
- فصل اول :عزاداری 6
- عزاداری امروزی 7
- هدف های عزاداری 8
- اجر معنوی عزاداری 10
- فصل دوم : ضرورت عزاداری 12
- اشاره 12
- ضرورت عزاداری از دیدگاه قرآن 12
- ضرورت عزاداری از دیدگاه روایات 14
- ضرورت عزاداری از دیدگاه امام خمینی قدس سره 18
- شکوه مندی عاشورا 21
- اشاره 21
- ضرورت عزاداری از دیدگاه مقام معظم رهبری 21
- جاودانگی عاشورا 24
- نعمت عزاداری 26
- فصل سوم : سیره های عزاداری 28
- اشاره 28
- سیره ی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله 28
- سیره ی ائمه ی معصومین علیهم السلام 31
- اشاره 31
- الف) سیره ی امام سجاد علیه السلام 32
- ب) سیره ی امام باقر علیه السلام 33
- ج) سیره ی امام صادق علیه السلام 34
- د) سیره ی امام کاظم و امام رضا علیهماالسلام 35
- آموزه های فرهنگی 39
- اشاره 39
- الف) آموزه های فرهنگی _ اعتقادی 39
- اشاره 39
- اشاره 39
- فصل چهارم : آموزه های عزاداری 39
- 1_ خداباوری 40
- 2_ بازگشت 40
- 3_ شفاعت 41
- 4_ جایگاه امامت 41
- ب) آموزه های فرهنگی _ اخلاقی 42
- اشاره 42
- 1. ایثار و آزادگی 43
- 2. توکل 44
- 3. بردباری 45
- 4. عمل به وظیفه 46
- 5. مبارزه با نفس (جهاد اکبر) 46
- 6. شجاعت 47
- اشاره 48
- ج) آموزه های فرهنگی _ عرفانی 48
- 1. عشق 48
- 2. یاد خدا 49
- 3. اخلاص 49
- آموزه های اجتماعی 50
- اشاره 50
- 1. جامعه 50
- 2. خانواده 51
- اشاره 52
- آموزه های سیاسی 52
- 1. ولایت پذیری 53
- 2. ستم ستیزی 54
- 3. ژرف بینی 56
- فصل پنجم : آسیب شناسی عزاداری 58
- اشاره 58
- اشاره 59
- دسته بندی آسیب ها 59
- 1. آسیب های سنتی و تاریخی 59
- 2. آسیب شناسی حذف حقیقت 60
- 3. آسیب شناسی تحلیل مدرن 61
- 4. آسیب شناسی تحلیل روشن فکرانه 63
- 5. آسیب شناسی عوام 64
- فصل ششم :آداب عزاداری 66
- اشاره 66
- 1. تکیه و هیأت های مذهبی 67
- اشاره 67
- آداب و رسوم مردمی 67
- 2. دسته های سینه زنی و زنجیر زنی 68
- 3. شبیه خوانی 69
- 4. تعطیلی کار 70
- 5. سیاه پوشی 70
- 6. نذورات و موقوفات 74
- 7. نام گذاری ها 75
- سنت های غلط 75
- اشاره 79
- بخش دوم: نامگذاری سنتی شب های محرم 79
- نام گذاری شب های محرم و صفر 80
- پیش در آمد 82
- شب اول: حضرت مسلم بن عقیل علیه السلام 82
- نام گذاری 82
- اشاره 82
- جریان شهادت 83
- الگوی جوان مردی 89
- الگوی محبت و وفا 89
- عاشقانه ها 91
- کرامت ها 92
- گفتار گوینده 92
- گفت و گو 93
- جبهه و جنگ 94
- پرسش 97
- شعر 99
- عاشورا در سخنان شهیدان 101
- شب دوم: ورود به کربلا 102
- نام گذاری 102
- اشاره 102
- جریان تاریخی واقعه 102
- الگوی پایداری 107
- آموزه ی دنیا پرستی 108
- عاشقانه ها 109
- گفتار گوینده 110
- کرامت ها 111
- جبهه و جنگ 113
- عاشورا در سخنان شهیدان 118
- طرح پرسش 119
- گفت و گو 120
- شعر 123
- نام گذاری 125
- جریان درگذشت رقیه علیهاالسلام 125
- شب سوم: حضرت رقیه علیهاالسلام 125
- اشاره 125
- پژوهشی در باره ی حضرت رقیه علیهاالسلام 127
- اشاره 127
- الف) رقیه علیهاالسلام در کربلا 127
- ب) ظهر عاشورا 128
- ج) رقیه علیهاالسلام در شام غریبان 129
- الگوی تربیت فرزند 130
- د) پس از درگذشت در خرابه 130
- عاشقانه ها 131
- گفتار گوینده 132
- کرامت ها 133
- کرامتی دیگر 134
- جبهه و جنگ 136
- عاشورا در سخنان شهیدان 137
- گفت و گو 138
- شعر 139
- طرح پرسش 140
- اشاره 141
- شب چهارم: حضرت حرّ علیه السلام 141
- نام گذاری 141
- جریان شهادت 142
- الگوی توبه و حقیقت جویی 146
- عاشقانه ها 146
- گفتار گوینده 148
- کرامت ها 149
- جبهه و جنگ 150
- عاشورا در سخنان شهیدان 151
- گفت و گو 152
- شعر 153
- پرسش 154
- نام گذاری 156
- اشاره 156
- جریان شهادت 156
- شب پنجم: حضرت زهیر علیه السلام 156
- الگوی عاشقی 158
- عاشقانه ها 159
- گفتار گوینده 160
- کرامت ها 161
- جبهه و جنگ 162
- گفت و گو 164
- عاشورا در سخنان شهیدان 164
- شعر 165
- طرح پرسش 167
- اشاره 169
- شب ششم: حضرت قاسم علیه السلام 169
- جریان شهادت 169
- الگوی شهادت طلبی 171
- عاشقانه ها 172
- کرامت ها 174
- جبهه و جنگ 176
- عاشورا در سخنان شهیدان 177
- گفت و گو 178
- شعر 179
- پرسش 180
- اشاره 182
- جریان شهادت 182
- شب هفتم: حضرت علی اصغر علیه السلام 182
- الگوی پایداری و رضا 184
- عاشقانه ها 184
- گفتار گوینده 185
- جبهه و جنگ 186
- عاشورا در سخنان شهیدان 187
- گفت و گو 188
- شعر 189
- پرسش 190
- جریان شهادت 191
- شب هشتم: حضرت علی اکبر علیه السلام 191
- اشاره 191
- الگوی پیشی گرفتن در شهادت 193
- عاشقانه ها 194
- گفتار گوینده 195
- کرامت ها 196
- کرامتی دیگر 198
- جبهه و جنگ 199
- عاشورا در سخنان شهیدان 200
- گفت و گو 201
- شعر 202
- پرسش 204
- جریان شهادت 205
- اشاره 205
- شب نهم: حضرت اباالفضل العباس علیه السلام (شب تاسوعا) 205
- الگوی رشادت و وفاداری 208
- عاشقانه ها 211
- گفتار گوینده 212
- کرامت ها 213
- جبهه و جنگ 214
- عاشورا در سخنان شهیدان 219
- شعر 220
- پرسش 222
- شب دهم: حضرت امام حسین علیه السلام (شب عاشورا) 224
- جریان واقعه 224
- اشاره 224
- الگوی آزادگان 229
- عاشقانه ها 230
- گفتار گوینده 231
- کرامت ها 232
- کرامتی دیگر 233
- جبهه و جنگ 234
- عاشورا در سخن شهید آوینی 236
- گفت و گو 237
- شعر 238
- پرسش 240
- نام گذاری 241
- اشاره 241
- جریان تاریخی 241
- شب یازدهم: شام غریبان (حضرت زینب علیهاالسلام) 241
- الگوی پیام رسانی 244
- عاشقانه ها 245
- گفتار گوینده 246
- کرامت ها 247
- جبهه و جنگ 248
- عاشورا در کلام شهید آوینی 255
- گفت و گو 256
- شعر 257
- پرسش 259
- جریان تاریخی شهادت 260
- شب دوازدهم: شب شهادت امام سجاد علیه السلام 260
- اشاره 260
- الگوی عبادت و شهامت 266
- عاشقانه ها 267
- گفتار گوینده 269
- کرامت ها 269
- جبهه و جنگ 270
- عاشورا در سخنان شهیدان 271
- گفت و گو 272
- شعر 273
- پرسش 273
- نام گذاری 275
- الگوی زنان 275
- شب آخر: حضرت زهرا علیهاالسلام 275
- اشاره 275
- کرامت ها 276
- گفتار گوینده 276
- جبهه و جنگ 279
- عاشورا در سخنان شهیدان 281
- گفت و گو 282
- شعر 284
- پرسش 285
- بخش سوم: رسالت رسانه در عزاداری ها به ویژه عاشورا 288
- اشاره 288
- اطلاع رسانی 291
- اشاره 291
- 1. بازتاب دادن ناگفته های تاریخ 291
- 2. شناساندن دیگر جنبه های شخصیتی امام حسین علیه السلام 292
- 4. بیان کرامت های ائمه ی اطهار علیهم السلام 292
- 3.نمایش مناظره های علمی 292
- 5. بازتاب دادن گفتار امامان معصوم علیهم السلام 293
- 6. شخصیت شناسی افراد 293
- 7. تبیین موضع گیری های امامان معصوم علیهم السلام در رویارویی با افراد و حرکت های سیاسی 293
- 8. طرح پرسش 295
- 1. الگوهای شخصیتی و رفتاری 296
- اشاره 296
- تعلقات و الگوسازی 296
- 3. فرهنگ سازی 297
- 2. نو سازی 297
- 6. بهره گیری از راه کارهای فرهیختگان و چهره های فرهمند 298
- 4. هم آهنگ سازی مناسبت های مذهبی و ملی 298
- 5. مقایسه ی الگوهای کربلا با الگوی فرهنگ های گوناگون جهان 298
- 8. بیان تغییر رویه ها و نمونه های نجات یافتگان 299
- 7. پژوهش در زمینه ی موقوفات 299
- 9. گفت و گو با مداحان اهل بیت علیهم السلام 300
- 10. بازتاب دادن درددل های مردم با ائمه ی اطهار علیهم السلام 300
- پیشنهادهایی برای برنامه سازی 301
- منابع و مأخذ 302
بر سرنیزه را آموخت(1).
ج) آموزه های فرهنگی _ عرفانی
اشاره
ج) آموزه های فرهنگی _ عرفانی
عاشورا افزون بر ستم ستیزی و قیام برای اقامه ی عدل، از جنبه های عرفانی بی شماری برخوردار است. عاشورا، مرز مشترک عرفان و حماسه است که آیین های عزاداری، این معنا را در مردم بارور ساخته است. در این زمینه، میان آفریده و آفریدگار، دلدادگی ویژه ای پدیدار می شود که بنده در پرتو آن، دیگر خود را نمی بیند و هر آن چه را از «او» می رسد، نیکو می پندارد.
1. عشق
1. عشق
عشق، اکسیری روح فزا و زلال ترین حالت روحی آدمی است که پیشوایان دینی ما در فرازمندترین قله ی آن ایستاده اند و در بستر آن به کمال مطلق رسیده اند. شهادت و عروج آنان به سوی معشوق، گویای این مدعاست. آنان، تن را بسان قفسی می دیدند که مرغ جان را از پرواز به سوی حق باز می دارد. از این رو، با فنا گشتن در بارقه ی الهی، کبوتر دل را به آشیانه ی دوست رهنمون می شدند و از جام بقا سیراب می گشتند. این عرفان ناب، در سراسر زندگی بزرگْ پیشوایان دین وجود دارد و لحظه ی عروج شان، زیباترین برگ از کتاب عاشقی آنان به شمار می آید. در این میان، عزاداری، بازتاب دهنده ی راستین این عشق پایان ناپذیر است. حضرت امام خمینی قدس سرهدر باره ی شهیدانی که این آواز را از خط سرخ عاشورا دریافت کرده اند، چنین می فرماید:
... [شهیدان] بر توسن شرف و عزت به معراج خون تاخته اند و در پیشگاه عظمت حق و مقام جمع الجمع، به شهود و حضور رسیده اند(2)... لکن آن بُعد عرفانی و آن
1- کلمات قصار، ج3، ص225.
2- صحیفه ی نور، ج20، ص59.