تحقیق درباره ی اول اربعین حضرت سیدالشهداء(ع) صفحه 100

در صورتی که تمامی امور و علوم به نحو صحیح در نزد آن بزرگواران است فیروزآبادی خودش و تمامی عرب باید از ایشان اخذ علوم کنند و چه خوب گفته شاعر اهل بیت علیهم السلام: ناشی صغیر آن مرد متکلم فقیه [357] چنانچه علامه شیخ محمد علی اعسم نجفی (ره) در تخمیس [ صفحه 489] قصیده ی او گوید: بنو المختار هم للعلم باب لهم فی کل معضله جواب اذا وقع اختلاف و اضطراب (بآل محمد عرف الصواب و فی أبیاتهم نزل الکتاب) مراد از (آل محمد) آنچه را که خود رسول الله صلی الله علیه و آله بیان و تعیین فرموده و عترت طاهره علیهم السلام نیز فرمایش رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم را تعقیب فرموده اند و در حالی که (آل) در لغت چنانچه صاحب لسان العرب تصریح کرد به اولاد انسان گفته می شود که نسب شان به وی برسد و سنت رسول الله صلی الله علیه و آله تعیین کرده که (آل محمد) عبارت از اولاد نسبی و صلبی او ائمه ی طاهرین علیهم السلام که

از اولاد رسول الله صلی الله علیه و آله اند می باشد که اهل عصمت اند. آیا در مقابل این دلیل محکم می توان گفت: که عرب (آل محمد) را به آن معنی نمی شناسند؟- ولی چه باید کرد از قدیم گفته اند: «حب الشیئی یعمی و یصم» چون امثال فیروزآبادی ها تمام اهتمام شان برای تصحیح اقوال گذشتگان شان می باشد و لذا از معایب و ایرادات و اشکالات کلمات خودشان چشم پوشیده و نوشته اند آنچه را که نباید بنویسند و نظر بر این که از مثل فیروزآبادی در کتابی که آن را طبع و نشر کرده و نسبت آن را به وی داده اند آن حرفهای ناصحیح و اغلاط بسیار واضح درج شده و لذا به کلام طول داده شد تا نادرستی آن حرفها روشن شده و باعث اشتباه دیگران نگردد. [ صفحه 490]

عقیده ی صحیح در معنی آل محمد

اشاره

و اما عقیده ی شیعه ی امامیه درباره ی معنی (آل محمد) چنانچه گفته شد آنست که آنها عبارتند: از امیرالمؤمنین و صدیقه ی طاهره و امام حسن مجتبی و امام حسین سیدالشهداء و نه امام از ائمه ی هدی سلام الله علیهم اجمعین، و در صلوات هم که رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرموده آنها را از من جدا ننمائید عبارت از آن حضرات و ذوات مقدسه می باشد. علامه ی متبحر سید علی خان مدنی در شرح صحیفه ی سجادیه علیه السلام گوید [358] آل محمد عندنا عترته الطاهره من أهل العصمه علیهم السلام و لا وجه لتخصیص الشهید الثانی (ره) بأمیرالمؤمنین و فاطمه و الحسنین علیهم السلام. و للعامه اختلافات فقیل: آله أمته و قیل: عشریته. و قیل. من حرم [ صفحه 491] علیه الزکات من بنی هاشم و عبدالمطلب. و علامه ی محدث سید جزائری (ره)

گوید: و اما آله صلی الله علیه و آله فقد اختلف المسلمون فی المراد بهم والذی اجتمعت علیه شیعتهم بسبب النقل المستفیض عن المعصومین انهم المعصومون علیهم السلام لا غیر [359] . و علامه ی مجلسی (ره) در آخر کتاب اربعین می فرماید: الثامنه: فی تحقیق معنی الال و أهل البیت و قد قالت العامه فیهما ما قالوا و لا نطیل الکلام بذکر أقاویلهم الفاسده و ما ذهب الیه الفرقد الناجیه الامامیه و دلت علیه اخبارهم المتواتره هو ان المراد بالال فاطمه و الائمه الاثناعشر علیهم السلام و کذا اهل البیت و یظهر من الاخبار اختصاص اهل البیت باصحاب الکساء اما مع الرسول (ص) و بدون و لعله احد اطلاقاته و مصطلحاته فی عرفهم علیهم السلام و قد وافقنا علی ما ذکرنا کثیر من العامه و دلت علیه اخبارهم. نگارنده گوید: شکی نیست که رسول الله (ص) داخل آیه ی تطهیر است به اتفاق مسلمین و همچنین اجماعی در میان امامیه است که ائمه ی معصومین علیهم السلام داخل مفاد آن آیه ی شریفه است چنانچه در محل خود مشروحا بیان شده است.

فرمایش شهید ثانی و اشکال محقق خونساری

(آل) را شهید ثانی (قدس سره) در شرح لمعه اختصاص به امیرالمؤمنین و صدیقه ی طاهره و حسنین علیهم السلام داده و فرموده: بباقی ائمه علیهم السلام [ صفحه 492] اطلاق می شود از باب تغلیب و علامه ی محقق آقا جمال الدین خونساری (ره) در حواشی خود فرموده: که اطلاق (آل) بباقی ائمه علیهم السلام از باب تغلیب باشد محل تأمل است. فرمایش آن محقق جلیل درست بوده و حرف حق است زیرا اطلاق (آل) بباقی ائمه علیهم السلام اطلاق حقیقی است از باب معنی مجازی نیست تا از باب تغلیب باشد. و محقق خوانساری قدس سره می فرماید [360] : و عن

الصادق علیه السلام: (آل محمد) ذریته. و الذریه هو العقب و عقب العقب مطلقا و اهل بیته الائمه علیهم السلام و عترته اصحاب الکساء. هذا بحسب اصل اللغه و الا فالال و الاهل و العتره فی الاحادیث مترادفه کل بمعنی کل. روایتی که از امام صادق علیه السلام نقل فرموده: که آل محمد (ص) عبارت از ذریه است و ذریه عقب انسان را گویند تا دامنه ی قیامت بر اولاد شامل است ولی ناگفته نماند: روایت اشاره به این است که (آل محمد ص) به ذریه اطلاق می شود و اختصاص به آنها دارد و سایر اقارب مراد از آل محمد نیست مانند این که بنی عباس ادعای آل محمد بودن داشتند و اما [ صفحه 493] این که آل محمد محمد در صلوات و در تشهد شامل عموم ذریه است از فرمایش امام علیه السلام درنمی آید چنانچه اهل بیت را نیز دو اطلاق است گاه استعمال در کلیه اولاد و ذریه ی رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم می شود ولی اصل حقیقت استعمالش در اهل بیت عصمت و طهارت است چنانچه در آیه ی تطهیر: انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا. مراد از اهل بیت عبارت از آل عبا و حضرات معصومین علیهم السلام است چنانچه روایات متواتره به طرق سنی و شیعه بر آن ناطق است. همچنین مراد از (آل محمد) که اغلب استعمال می شود و در صلوات خواه در تشهد نماز که واجب است و یا صلوات فرستادن به رسول الله (ص) که گفته می شود: اللهم صل علی محمد و آل محمد، عبارت از عتره طاهره ی معصومین علیهم السلام است چنانچه سید علامه ی متبحر (ره) در شرح صحیفه بر آن

تصریح فرموده و نقل گشت. و فرمایش محقق خونساری (ره) که فرموده: عترت رسول الله (ص) عبارت از اصحاب کساء هستند و این بر حسب اصل لغت است مورد اشکال نیست زیرا عترت بر حسب لغت بر اولاد صلبی انسان اطلاق می شود چنانچه در لسان العرب و دیگر کتب لغت بر آن تصریح شده است و در روایات نیز عترت به اصحاب کساء معنی شده و این منافات ندارد که مراد از عترت تمامی اوصیاء معصومین علیهم السلام اند چون در رأس آنها اصحاب کساء قرار گرفته اند و (عتر) به معنی اصل (عاد الی عتره) ای [ صفحه 494] اصله و (العتره) نسل الرجل و ولده و گاه در (عشیره) نیز استعمال می شود.