تحقیق درباره ی اول اربعین حضرت سیدالشهداء(ع) صفحه 101

معنی عترت و نقل کلمات صاحب لسان العرب

ابن منظور در لسان العرب گوید: فی حدیث زید بن ثابت قال قال رسول الله (ص): انی تارک فیکم الثقلین خلفی کتاب الله و عترتی فانهما لن یفترقا حتی یردا علی الحوض. قال محمد بن اسحق و هذا حدیث صحیح و رفعه نحوه زید بن ارقم و أبوسعید الخدری و فی بعضها: انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی اهل بیتی فجعل العتره اهل البیت. و العتره ولد الرجل و ذریته و عقبه من صلبه فعتره النبی (ص) ولد فاطمه البتول علیهاالسلام. و عترته اهل بیته الاقربون و هم اولاده و علی و اولاده و المشهور المعروف [361] ان عترته اهل بیته و هم الذین حرمت علیهم الزکاه و الصدقه المفروضه و هم ذوالقربی الذین لهم خمس الخمس المذکور فی سوره الانفال. این عبارات ملخص آنست که در لسان العرب به عین این الفاظ آمده است معلوم می شود در میان اهل لغت نیز (عترت) رسول الله (ص)

عبارت از اولاد رسول الله (ص)از بتول الزهراء علیهاالسلام است و در حدیث متواتر قطعی الصدور: انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی اهل بیتی [ صفحه 495] که عترت عبارت از اهل بیت است مراد از این عترت که عدل و مانند دو کفه میزان و ترازو با کتاب خداوندی قرآن کریم با هم بوده و از یکدیگر تا روز قیامت جدا نخواهند شد عبارت از ائمه ی معصومین علیهم السلام هستند که با کتاب خدا تا روز قیامت با هم بوده و ابدا جدا نمی شوند زیرا کسانی که با کتاب خدا با هم باشند و از آن جدا نشوند قطعا باید معصوم باشند و ائمه معصومند پس قرآن کریم هیچ وقت از آنها و آنها از قرآن جدا نمی شوند و عدل با کتاب خدا هستند و اگر در بعض اخبار عترت باعم از ائمه ی معصومین علیهم السلام تفسیر و معنی شده است منافات با معنی عترت در حدیث شریف متواتر مذکور ندارد. و فرمایش محقق خونساری (ره): که آل و اهل و عترت در احادیث مترادفند و به معنای یکدیگرند صحیح است و وقتی که مطلق گذاشته می شود عبارت از عترت طاهره علیهم السلام اند و گاه می شود که در اعم استعمال شده است چنانچه گذشت.

نقل کلام صاحب کشف الغمه و نقل احادیثی در معنی «آل»

و صاحب کشف الغمه اربلی قدس سره [362] را در تحقیق معنی (آل) کلامیست طولانی و علامه ی مجلسی (ره) هم مقداری از آن را در بحارالانوار [363] نقل فرموده است. [ صفحه 496] گوید: فان قال قائل: فما حقیقه الال فی اللغه عندک دون المجاز هل هو خاص لاقوام باعیانهم ام عام فی جمیعهم متی سمعناه مطلقا غیر مقید؟ فقل: حقیقه الال فی اللغه

القرابه خاصه دون سائر الامه و کذلک العتره ولد فاطمه علیهاالسلام خاصه و قد یتجوز فیه بان یجعل لغیرهم... خوب است در اینجا از حادیثی که در معنی (آل) وارد شده نقل شود. ابوبصیر گوید: عرض کردم به ابوعبدالله علیه السلام. من آل محمد؟ قال: ذریته. فقلت: من أهل بیته؟ قال الائمه الاوصیاء، فقلت: من عترته؟ قال: اصحاب العباء فقلت: من أمته؟ قال: المؤمنون الذین صدقوا بما جاء به من عندالله عزوجل المتمسکون بالثقلین الذین امروا بالتمسک بهما. کتاب الله و عترته اهل بیته الذین اذهب الله عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا. و هما الخلیفتان بعد رسول الله (ص) علی الامه علیهم السلام [364] . ملاحظه شود: امام علیه السلام (آل محمد) را به ذریه تفسیر فرموده که گاه اطلاق می شود و منظور اختصاص به ذریه دارد نه این که به عموم [ صفحه 497] آنها شامل است و این منافات ندارد که مراد از (آل محمد) در تشهد نماز و در صلوات فرستادن و در اغلب أدعیه که انسان آنها را شفیع به درگاه خداوند آورده و عرض می کند: الهی به حق محمد و آل محمد. عبارت از ائمه ی معصومین علیهم السلام است. و نیز امام علیه السلام اهل بیت را به ائمه ی اوصیاء تفسیر فرمود، و عترت را فقط به اصحاب عباء علیهم السلام معنی کرد، ولی در تفسیر عترت در اشاره به حدیث ثقلین عترت را به اهل بیت معنی فرمود که در آیه ی تطهیر نیز مراد از اهل بیت ائمه ی معصومین است، پس عترت را به اصحاب کساء تفسیر کردن منافات ندارد که مراد از عترت در حدیث ثقلین تمامی اوصیاء معصومین علیهم السلام مراد است. و در بعضی احادیث شریفه (آل

محمد) را به کلیه آنانی که نکاح آنها به رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم حرام است تفسیر فرموده اند و این برای آنست که بنی عباس که می خواستند خودشان را در ردیف (آل محمد) قرار دهند آنها را از شمول (آل محمد) خارج نمایند و اگر احیانا مجازا گاه می شود که (آل محمد ) در معنی اعمی استعمال شود این استعمال لازم نگرفته که در صلوات و در تشهد نماز هم مراد از (آل محمد) شامل بنی عباس هم باشد که جمعی از آنها یک عده ملوک جبابره بیشتر نبودند و ظالم بودند و قرآن کریم می فرماید: و لا ترکنوا الی الذین ظلموا فتمسکم النار. شیخ صدوق (ره) در معانی الاخبار روایت کرده از عبدالله بن [ صفحه 498] میسره گوید: عرض کردم به حضرت ابوعبدالله علیه السلام. أنا نقول: اللهم صل علی محمد و أهل بیته، فیقول قوم: نحن آل محمد، فقال: انما آل محمد من حرم الله عزوجل علی محمد صلی الله علیه و آله نکاحه [365] . عبدالله دیده وقتی که می گوید: اللهم صل علی محمد و آل محمد قومی که کنایه از بنی عباس است به خود می بالند و ادعاء می کنند که ما داخل آل محمد هستیم عبدالله هم بر حسب عقیده ی صحیح خود که بنی عباس داخل صلوات نباشند (آل محمد) را تبدیل (باهل بیته) کرده و اهل بیت چون اختصاص به اوصیاء معصومین علیهم السلام دارد تا ادعاء شمول بر بنی عباس از بین برود و از امام علیه السلام سئوال کرده وقتی که ما صلوات می گوئیم. قومی می گویند که ما آل محمد هستیم؟ و امام علیه السلام با جوابی که خالی از شائبه ی تقیه نیست فرموده:

(آل محمد) کسانی هستند که نکاح آنها به رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم حرام است یعنی اختصاص به اولاد صلبی پیغمبر اکرم (ص) دارد نه این که به عموم آنها شامل است امام (ع) خواسته رد ادعاء عباسیها باشد چنانچه نظیر این فرمایش از امام رضا (ع) نیز در مقابل بنی عباس وارد است و نقل خواهیم کرد ان شاءالله تعالی.

بیانات امام رضا در مجلس مأمون

حضرت رضا (ع) در مجلس مأمون الرشید همان مجلسی که در گذشته بر آن اشاره شد بعد از آن که علماء از آن حضرت از عترت [ صفحه 499] سئوال کرده اند آیا آنها عبارت از (آل)اند یا غیر (آل) است؟ امام (ع) فرموده: «هم الال» یعنی عترت عبارت از آل است. بعد علماء اعتراض بر امام (ع) کرده و عرض نموده اند به این عبارت: فقالت العلماء: فهذا رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم یؤثر عنه انه قال: «امتی آلی» و هؤلاء اصحابه یقولون بالخبر المستفاض الذی لا یمکن دفعه: «آل محمد أمته». فقال ابوالحسن علیه السلام: اخبرونی هل تحرم الصدقه علی الال قالوا نعم. قال:فتحرم علی الامه؟ قالوا: لا، قال: هذا فرق ما بین الال و الامه و یحکم این یذهب بکم اضربتم عن الذکر صفحا أم أنتم قوم مسرفون... امام (ع) صریحا مراد از (آل محمد) عموم امت باشد اساسا رد فرموده است و فرمایش امام معصوم (ع) حجت است و باید از آن تبعیت کرد و بر عموم امت اسلامی واجب است که از فرمایش امام رضا (ع) سر نپیچند و بر آن منقاد باشند زیرا او یکی از ثقلین است که رسول الله (ص) هر دو را امانت و خلیفه