تحقیق درباره ی اول اربعین حضرت سیدالشهداء(ع) صفحه 102

و هادی از خود گذاشته است چنانچه به نحو تواتر قطعی سنی و شیعه نقل کرده اند. امام رضا علیه السلام در مجلس مأمون الرشید که با آیات قرآنی به فضیلت اهل بیت استدلال فرموده و معانی اهل بیت و آل محمد و عترت را روشن ساخته است تا این که می فرماید: و اما الایه السابعه فقول الله تبارک و تعالی: ان الله و ملائکته [ صفحه 500] یصلون علی النبی یا ایها الذین آمنوا صلوا علیه و سلموا تسلیما [366] . و قد علم المعاندون منهم انه لما نزلت هذه الایه قیل: یا رسول الله قد عرفنا التسلیم علیک فکیف الصلاه علیک؟ فقال: تقولون: اللهم صل علی محمد و آل محمد کما صلیت علی ابراهیم و آل ابراهیم انک حمید مجید. فهل بینکم معاشر الناس فی هذا خلاف؟ قالوا: لا، قال المأمون: هذا ما لا خلاف فیه اصلا و علیه اجماع الامه فهل عندک فی الال شیئی أوضح من هذا فی القرآن [367] ؟ قال ابوالحسن علیه السلام: نعم اخبرونی عن قول الله عز و جل: «یس و القرآن الحکیم انک لمن المرسلین علی صراط مستقیم [368] « فمن عنی بقوله: یس؟ قالت العلماء: یس محمد صلی الله علیه و آله و سلم لم یشک فیه احد. قال ابوالحسن (ع): فان الله عز و جل أعطی محمدا و آل محمد [ صفحه 501] صلی الله علیه و آله و سلم من ذلک فضلا لا یبلغ أحد کنه وصفه الا من عقله، و ذلک ان الله عز و جل لم یسلم علی احد الاعلی الانبیاء علیهم السلام فقال تبارک و تعالی: سلام علی نوح فی العالمین. و قال: سلام علی ابراهیم. و قال:

سلام علی موسی و هارون. و لم یقل: سلام علی آل نوح و لم یقل: سلام علی آل ابراهیم. و لا قال: سلام علی آل موسی و هارون، و قال عزوجل. سلام علی آل یس.یعنی آل محمد. فقال المأمون: قد علمت ان فی معدن النبوه شرح هذا و بیانه [369] . بلی (آل) گاه در ذریه و اهل دین و اتباع و اقوام و عشیره استعمال می شود چنانچه در قول خداوند سبحانه که می فرماید: ادخلوا آل فرعون أشد العذاب [370] یعنی اتباع فرعون را داخل شدیدترین عذاب نمائید این معنی لازم نگرفته که در صلوات هم مراد از (آل محمد) امت و اتباع باشد با وجود تعیین خود رسول الله (ص) و ائمه ی طاهرین (ع) که مراد از (آل محمد) چه کسانند و مراد را روشن ساخته اند. شیخ صدوق قدس سره در معانی الاخبار مسندا نقل کرده از امام صادق (ع) که سلیمان دیلمی گوید: قلت، لابی عبدالله (ع): جعلت فداک من الال؟ قال: ذریه محمد (ص) قال: قلت: فمن الاهل؟ قال: [ صفحه 502] الائمه علیهم السلام فقلت: قوله عزوجل: أدخلوا آل فرعون اشد العذاب قال. و الله ما عنی الا ابنته [371] . و باید متوجه شد که سئوال کننده در این روایت که گذشت از مطلق (آل محمد) سئوال کرده نه از (آل محمد) که در صلوات و در تشهد نمازها گفته می شود و امام (ع) هم مطابق سئوال جواب فرموده و یکی از معانی (آل) را بیان کرده و (آل فرعون) واقع در آیه ی شریفه را به آن معنی تفسیر فرموده است. و منظور امام علیه السلام آنست که (آل) از ذریه خارج نیست گرچه از

دلائل دیگر فهمیده شده از ذریه هم در صلوات و تشهد به ذریه ی عصمت و طهارت (ع) اختصاص دارد. بلی در بعض روایات وارد است: اللهم صل علی محمد و ذریته چنانچه در تعقیبات نماز صبح و مغرب وارد است و نقلش می آید. و بعید نیست که منظور شمول این صلوات بر تمامی ذریه باشد ولی ممکن است به قرائن سائر روایات و اتفاق امامیه که در (آل) قائلند در اینجا نیز مراد آن باشد که اختصاص به ذریه دارد نه این که شامل عموم ذریه باشد. حضرت امام صادق (ع) فرمود: سمع أبی رجلا متعلقا بالبیت [ صفحه 503] و هو یقول: اللهم صل علی محمد. فقال له ابی (ع) لا تبترها، لا تظلمنا حقنا، قل: اللهم صل علی محمد و اهل بیته [372] . امام (ع) آن مرد را از صلوات دم بریده نهی فرموده، چون صلوات دم بریده برخلاف دستور رسول الله صلی الله علیه و آله است ولی اتباع بنی امیه از زمان آنها تا حال بر این عمل اصرار دارند و اگر کسی در صلوات (آل محمد) و (اهل بیت) را بر آن ضم ننماید در حق اهل بیت علیهم السلام ظلم روا داشته و از ظالمین بر آنها محسوب است.

نقل محدث قمی کلامی از بعض اهل کمال

محدث قمی (ره) در سفینه البحار گوید [373] اقول: و عن بعض اهل الکمال ان آل النبی صلی الله علیه و آله کل من یؤل الیه و هم قسمان الاول: من یؤل الیه مآلا صوریا جسمانیا کأولاده صلی الله علیه و آله و من یحذوا حذوهم من اقاربه الصوریین الذین یحرم علیهم الصدقه فی الشریعه المحمدیه و الثانی: من یؤل الیه (ص) معنویا روحانیا و هم

اولاده الروحانیون من العلماء الراسخین و الاولیاء الکاملین و الحکماء المتألهین المقتبسین من مشکوه انواره- الی ان قال- و لا شک ان النسبه الثانیه آکد من الاولی و اذا اجتمعت النسبتان کان نورا علی نورکما فی الائمه المشهورین من العتره الطاهرین صلوات الله علیهم اجمعین ثم قال و کما حرم علی الاولاد الصوریین [ صفحه 504] الصدقه الصوریه کذلک حرم علی الاولاد المعنویین الصدقه المعنویه اعنی تقلید الغیر فی العلوم و المعارف انتهی. صاحب این کلام محقق ملا جلال الدین دوانی (ره) در حواشی شرح الهیاکل است (آل)را به معنی (کل من یؤل الیه) کرده که یکی از معانی (آل) در لغت است و اولاد و اقارب و تمامی آنهائی که بر آنها صدقه حرام است از (آل) محسوب نموده بر حسب دلبخواه خود یکی از معانی را انتخاب کرده و آنچه ادعاء نموده بر آن متفرع ساخته و تقریبا یک معنای عرفانی تصور نموده است و شبیه به کلام فیروزآبادی در کتاب الصلاه و البشر است که گذشت. ولی شیخ اعظم بهائی (ره) آن را نقل کرده و فرموده: و هو مما یستوجب ان یکتب بالتبر علی الاحداق لا بالحبر علی الاوراق. و سید جزائری (ره) نیز در انوار نعمانیه ج 1 ص 134 ط تبریز آن را پسندیده در صورتی که با معنی (آل) بنابر آنچه در میان شیعه ی امامیه اتفاقی است نمی سازد و منظور از (آل) در صلوات فرستادن و در تشهد نمازها آن معنی نیست که او ادعاء کرده و گویا محقق دوانی (ره) آن را در زمان تسنن خود گفته است و ظاهر آنست که شیخ و سید قدس سرهما از معنی

کردن او آل را به معنی کل من یؤل الیه غفلت کرده اند چنانچه محدث قمی (ره) هم تابع آنها شده است.

اشکال بر آن کلام

و خیال نشود که معنی (آل محمد) که در صلوات و در تشهد نمازها که بر آنها صلوات واجب است عبارت از این معنی که محقق دوانی (ره) [ صفحه 505] تصور کرده است می باشد چنانچه در گذشته بیان شد مراد از (آل محمد) در آن موارد عبارت از عترت طاهرین و حجج معصومین علیهم السلام است و این عقیده ی ما امامیه بر حسب روایات کثیره وارده در این باب بوده و اجماعی در میان ماست. و از غرائب قول کسی است که گفته: در صلوات (آل) بر (اهل) ترجیح دارد زیرا (آل) شامل عموم شیعه هم می باشد، صاحب این کلام گویا از مرام شیعه اطلاع نداشته است که عموم شیعه را به دل بخواه خود مشمول لفظ (آل) در صلوات خیال کرده است زهی تصور باطل زهی خیال محال.

تشریف بردن امام کاظم به مجلس هارون و خذلان «نفیع»