تحقیق درباره ی اول اربعین حضرت سیدالشهداء(ع) صفحه 116

و برای خود دعبل خزاعی (ره) تألیفاتی است که

ابن الندیم (الفهرست 229) ذکر کرده و از آنهاست کتاب (طبقات الشعراء) و تا اواخر قرن هفتم هجری نسخه ی از آن کتاب در حلب بوده دکتر عبدالکریم اشتر در کتاب (دعبل بن علی الخزاعی شاعر آل البیت) گوید: و قد کانت نسخه من الکتاب فی حلب فی نهایه القرن السابع (سنه 694 ه) مع نسخه من دیوان دعبل، لانا وجدنا اسمه فی الفهرست الطریف الذی سمی: المنتخب مما فی خزائن الکتب بحلب، و قد سمی الکتاب فیه: طبقات الشعراء، و وقع تحت رقم 601- ثم فقدناه- من بعد- کما فقدنا [ صفحه 570] الدیوان ص 279 ط دمشق. از کتاب طبقات الشعراء دعبل قدس سره مبرد در کامل، و ابن الجراح در الورقه، و ابن معتز در طبقات الشعراء، و مرزبانی در معجم الشعراء، و آمدی در الموازنه، و المؤتلف و المختلف، و خطیب بغدادی در تاریخ بغداد، و مقدسی در الظرائف و اللطائف، و ابن رشیق در العمده، و دیگر اشخاص زیادی در تألیفات خودشان نقل کرده اند ابن رشیق در العمده ج 1 ص 113 گوید: علی ان منهم من لم یقل قط الا هجوا او شبیها به: کیحیی بن نوفل، ذکره دعبل فی طبقاته...

شهادت دعبل

دعبل خزاعی رضوان الله علیه در ایام حیات و زندگانی پرارزش خویش علنی ستمکاران و ظالمهای روزگار را هجو کرده و فراعنه ی زمان خود و خونخواران دنیا را سب و شتم نموده است و لذا می فرموده: (لی خمسون سنه أحمل خشبتی علی کتفی أدور علی من یصلبنی علیها فما اجد من یفعل ذلک) و لذا غالب در اشعار وی هجو ستمکاران و رثاء اهل بیت علیهم السلام است. تا بالاخره در اهواز یکی از

دژخیمان مالک بن طوق ده هزار درهم از آن خونخوار غدار گرفت و در پی دعبل رحمه الله می گشت تا او را در یکی از دهات (سوس) که نامش (طیب) بوده یافت و از ظهر قدم وی با عکازی مسموم زد و فردای آن دعبل (ره) از دنیا رفت و در آن قریه مدفون شد و گفته شده که او را حمل بسوس کرده و در آنجا دفن کردند. [ صفحه 571] و از شعر بحتری که در مرثیه ی او گفته معلوم می شود که در سوس که در اهواز است مدفون شده چنانچه گوید: جدث علی الاهواز یبعد دونه مسری النعی و رمه بالموصل ولی قریه ی (طیب) از قراء اهواز نیست، و وفات دعبل شاعر اهل بیت در سال (246) ه اتفاق افتاده است. و کسی که در موصل است و بحتری به وی اشاره کرده عبارت از ابوتمام حبیب طائی است. و ابن رشیق که در سال (456) ه وفات یافته در (العمده) درباره ی وفات دعبل (ره) و سبب آن مطلب دیگری نیز نقل کرده رجوع شود به (العمده) ج 1 ص 72 ط 4 بیروت، و ولادت دعبل (ره) در سال (148) ه بوده که در همان سال امام صادق علیه السلام از دنیا رحلت فرموده و شهادت وی چنانچه گذشت در سال (246) ه اتفاق افتاده معلوم می شود در حین وفات (98) سال داشته است خداوند او را با ائمه ی اطهار علیهم السلام محشور فرماید. و ناگفته نماند: مرثیه ای که از دعبل رحمه الله نقل شد: رأس ابن بنت محمد و وصیه.... الخ

اشعار نغز دعبل را اعتماد السلطنه به شعراء قزوین داده و آن اشتباه است

در کتب معتبره چنانچه گذشت موجود و نسبت آنها را به

دعبل (ره) داده اند و جای شک نیست که از آن عالم شاعر نامدار است. ولی مرحوم محمد حسن خان اعتماد السلطنه مراغی وزیر علوم [ صفحه 572] زمان ناصرالدین قاجار در کتاب «حجه السعاده فی حجه الشهاده» نسبت آن اشعار را به بعضی از شعراء قزوین داده چنانچه احوالات خط حرکت اسراء خاندان رسالت را تا شام از مقتل مجعول منسوب به ابومخنف نقل کرده و با این که گفته: مع ما نحن علیه من عدم الطمأنینه الی ما تفرد لوط [425] بروایته فی مقتله... باز گوید: همانا به این گردانیدن سر مبارک در دیار اسلام و قلمرو شریعت سید الانام علیه السلام و اشهارش در هر شهر اشعار است اشعاری که یکی از قدماء نکته سنجان محروسه ی قزوین سروده و چه نغز فرموده از ابویوسف قزوینی نزیل بغداد منقول است که گفت: ابوالعلاء معری را گفتم از نتایج طبع تو آیا هیچ در حق اهل بیت رسول الله علیهم السلام هست؟ به درستی که برخی از سخن طرازان مملکت قزوین درباره ی ایشان شعرها می سازند که فصحاء تنوخ از اتیان به مثل آن عاجزند گفت: شعراء قزاونه چه می گویند: گفتم: می گویند: [ صفحه 573] رأس ابن بنت محمد و وصیه.... الخ (و اشعار را تا آخر نگارش داده ص 64). ابوالعلاء گفت: و من می گویم: مسح الرسول جبینه فله بریق فی الخدود ابواه من علیا قریش وجده خیر الجدود

پشیمان شدن یزید از ترس مردم

بعد اعتماد السلطنه گوید: بعد از ورود علی بن الحسین علیه السلام و اهل بیت عصمت به شره دمشق چیزی نگذشت که بر یزید به معاویه معلوم گشت که از جهت قتل حسین بن علی علیه السلام عقیدت اهل اسلام در حق او