تحقیق درباره ی اول اربعین حضرت سیدالشهداء(ع) صفحه 33

من صفر و فی غیر المصباح انهم و صلوا کربلاء ایضا فی عودهم من الشام یوم العشرین من صفر [96] و کلاهما مستبعد لان عبید الله بن زیاد لعنه الله کتب الی یزید یعرفه ماجری و یستأذنه فی حملهم و لم یحملهم حتی عاد الجواب الیه و هذا یحتاج الی نحو عشرین یوما او اکثر منها و لانه لما حملهم الی الشام روی انهم اقاموا فیها شهرا فی موضع لا یکنهم من حر و لا برد و صوره الحال یقتضی انهم تأخروا اکثر من اربعین یوما من یوم قتله علیه السلام الی ان وصلوا العراق او المدینه و اما جوازهم [ صفحه 136] فی عودهم علی کربلاء فیمکن ذلک ولکنه ما یکون وصولهم الیها یوم العشرین من صفر لانهم اجتمعوا علی ما روی جابر بن عبدالله الانصاری [97] فان کان جابر وصل زائرا من الحجاز فیحتاج وصول الخبر الیه و مجیئه الی اکثر من اربعین یوما او علی ان یکون جابر وصل من غیر الحجاز من الکوفه او غیرها. تا اینجا عین عبارات سید اجل ابن طاووس (ره) در کتاب اقبال است و فاضل قزوینی (ره) بعد از نقل آن در کتاب تظلم الزهراء گوید: اقول: غایه ما قال رحمه الله بعد تسلیمه محض استبعاد و لا ینبغی بمحضه انکار الروایات فانا سمعنا من الموثقین قرب کوفه من دمشق بما قد تیسر للبرید ان یسیر بثالثه ایام و لا سیما للولاه و الحکام بالجور و سیما مثل هذا الخبر المشؤم الذی هو عید للشامیین و مده مقامهم فی دمشق علی ما فی المنتخب لا یعلم کونها زائده علی ثمانیه ایام تقریبا و لم نظفر علی روایه

دلت علی مقامهم فیها مده شهر والله یعلم. و ایضا قد یذهب الحمام بالمکاتب باسرع من ذلک و استبعاد مجیئی [ صفحه 137] جابر من ارض الحجاز أبعد من هذا لما روی ان اباحنفه رأی هلال ذی الحجه بکوفه او بغداد و ورد مکه و حج تلک السنه و لان اخبار نواعیه علیه السلام من الجن و الطیر و انقلاب التربه دما و غیر ذلک اکثر من ان یخفی علی امثال جابر کما مضی بعضه والله اعلم بحقیقه الحال و التسلیم لنا خیر للمآل.

نکاتی که در کلمات ارزنده ی فاضل قزوینی است

اشاره

نکاتی که در کلمات فاضل قزوینی (ره) مندرج است به بعضی از آنها اشاره می شود:

آن نکات موضوع (برید) است

اشاره

اول: فرموده که از موثقین شنیدیم که نزدیکی کوفه از دمشق به نحوی که آسان می شود بریا برید که سیر نماید سه روز است به ویژه برای والیها و حکام جور یعنی امور برید در دست آنها بود و بسیار امکان دارد که خاندان رسالت را در مقام اسارت با سیر و سرعت برید به شام برده باشند که در آن زمانها بسیار متداول و معمول بوده است و اسراء خاندان رسالت را هر چه زودتر می خواستند به دمشق برسانند گرچه با چهارپایان خودشان هم رفته باشند به هر زحمت بوده مأمورین و موکلین آنها را با سیر بریدی خودشان برده اند و چهارپایان اسراء به مراتب بهتر از چهارپایان مأمورین بوده است ولی رفتن اسراء با چهارپایان خودشان ثابت نیست چنانچه در گذشته تحقیق شد. و در اینجا ناگزیر از تحقیق وضع برید در صدر اسلام و زمان خلفاء هستیم تا معنا و احوال برید و سرعت سیر آن روشن شود. [ صفحه 138]

تحقیق در لفظ «برید»

لفظ (برید) مشتق از برد یا ابرد به معنای ارسل است چنانچه گفته می شود: بردت الحدید اذا ارسلت منه ما یخرج منه. و لفظ برید عربی است چنانچه این قول را خلیل رحمه الله اختیار کرده است. و قول او در مقام تعارض با اقوال دیگر بر آنها ترجیح دارد. یا لفظ برید فارسی معرب است و اصل آن در فارسی (بریده دم) می باشد گویند چون فارسها در زمان اکاسره دم استرها را که برای ویژه این عمل بود قطع می کردند که از سائر استرها تمیز یافته و شناخته شوند به آنها (بریده دم) گفته اند [98] این معنا اگر صحیح