تحقیق درباره ی اول اربعین حضرت سیدالشهداء(ع) صفحه 34

بوده و حقیقت داشته و نتراشیده باشند روشن می کند که لفظ برید از فارسها و ایرانیها اخذ شده و عربها و مسلمین از دوره ی جاهلیت آن را اخذ و در اسلام معمول داشته اند ولی آنچه از قبول کردن این مطلب انسان را بازمی دارد آنست که در روم نیز به برید آشنائی کامل داشته و در اصلاح آن کوشیده اند اگر بگوئیم رومیها هم از ایرانیهای دوره ی جاهلی اخذ کرده اند ممکن است راه تعصب بی جا را پیموده باشیم (که در عصر ما معمول [ صفحه 139] است) زیرا غیر از حدس بیشتر هیچ دلیل محکمی بر این ادعا نداریم و امکان دارد که قضیه برعکس باشد و خنده آور آنست که بعضی از اشخاص ناوارد خیال کرده که همیشه باید دم مرکبهای بریدی بریده شود اگر بریده نشود بریدی آنها باطل شده و به آنها برید نمی گویند پس دم قاطرهای اسراء را اگر چهارپایان خودشان باشد چون نبریده بودند و شایده م بریده بودند- پس با سرعت سیر برید نمی توانند بروند- این حرف غیر از خنده جواب دیگر ندارد. و بعضی گوید که لفظ (برید) لغت لاتینی (Veredus) و به معنای (خیل) اسب است و شاید این قول هم از جهت شباهت لفظی حدس زده شده است و دلیل متقنی ندارد.

نفع هر قومی در آثار فعلی آنهاست

و تحقیق این که نخست قومی که در دنیا عمل برید را به وجود آورده علاوه این که از منظور و هدف ما خارج است گمانم بیشتر در این باره به تحقیقات پرداختن غیر از به دست آوردن یک موضوع تاریخی کهنه نتیجه ی دیگری نداشته باشد و آنچه فعلا در این عصر ما نسبت به قومی و

امتی منفعت می دهد آثار عملی فعلی آنهاست و الا تحقیق مطالب پوسیده ی تاریخی که چندان ثمر مهمی به حال امروزی ما نخواهد بخشید چه منفعت دارد؟ مگر از نظر تعصب قومی انسان بخواهد یک موضوع تاریخی را نسبت به گذشته گان خویشتن بدهد و آن هم نتیجه غیر از ایجاد عوامل تعصبات قومی که بر ضد تعالیم اسلامی است ثمری ندارد زیرا اسلام تمامی امتیازاتی که تساوی و تعادل را از میان بشر [ صفحه 140] می برد و برتری را در میان بشر بدون جهت به وجود می آورد آنها را لغو کرده و تساوی را استوار نموده است و میزان برتری را در دو چیز قرار داده علم و تقوی است [99] و الا بالیدن به اعمال گذشته گان زمان جاهلیت چه نفعی به حال ما دارد؟ حالا عمل برید را مسلمین از فارس و یا روم اخذ کرده و آن را تکمیل و در نظام و استحکامش کوشیده اند یا پدیده ی افکار خودشان است که به مقتضای احتیاج روزافزون که پیدا می کردند و فتوحات پی درپی که رخ داده و نصیب شان می شد به عمل برید و ایجاد آن اقدام کرده اند در هر صورت در تکمیل آن نقش به سزائی داشته اند. برید در اوائل اسلام به کسانی گفته می شده که اخبار و احوال و الیها و امراء را به خلفاء و از طرف خلفاء به آنها با سرعت هر چه تمامتر می رسانیدند و به تدریج به وسیله ی برید نامه ها نیز فرستاده شد و به حاملین نامه نیز برید اطلاق کردند و چون برای برید مراکزی تعیین کردند و بر مسافت میان مرکزی که برید به آنجا می رسید و از

آن مرکز به برید دیگر اخبار و نامه های را تحویل می داد برید گفتند که چهار فرسخ یا دوازده میل بوده است [100] . [ صفحه 141]

دنباله ی برید (چاپار) و (پست) است

از رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم نقل کرده اند که درباره ی اوصاف بریدی که به حضورش می فرستادند به امراء نوشت: اذا أبردتم الی بریدا.... الخ ای ارسلتم الی رسولا. زمخشری گوید: البرید الرسول المستعجل یعنی برید فرستاده ی که عجله در کارش داشته باشد که با شتاب تمام عمل خود را انجام دهد و با سرعت هر چه تمام تر طی مسافت کند و دنباله ی همین برید است که تا زمان ما به نام (چاپار) و بالاخره به نام (پست) معمول گردیده است و البته در حالات و وظائف آن تغییرات کلی رخ داده است و فعلا به جز حمل نامه ها و بعضی کالاها و مطبوعات و امثال آنها وظیفه ندارد و تا به این زمانهای اخیر که هنوز ماشین (اتومبیل) روی کار نیامده و اختراع نشده بود اسبهای (چاپاری) معمول بود که هر چه زودتر نامه ها را از شهری به شهر دیگر می رسانید و هر کس از مردم و افراد عادی می خواست از طی مسافت معمولی و عادی زودتر به شهری و محلی برسد با (چاپار) یا به نام (پست) می رفت و طی راه می کرد و مدتها نیز به نام (قاصد)شهرت داشت و فعلا به عنوان یک اداره و وزارت دولتی [ صفحه 142] روی کار آمده است که با ماشینهای مخصوص و (طائره) هواپیما نیز حمل می کنند.

ادعاء جمعی که وضع برید در اسلام از معاویه است

مشهور در کتب سنیها مانند تاریخ کامل ابن اثیر آنست: اول کسی که در اسلام استخدام برید کرد معاویه بود چنانچه این قول را قلقشندی در صبح الاعشی از ابوهلال عسکری در کتاب اوائل نقل کرده و از کتاب (التعریف) نقل نموده که معاویه این

کار را بعد از رحلت امیرالمؤمنین سلام الله علیه بناگزاری کرده است [101] چنانچه جرجی زیدان در تاریخ (التمدن الاسلامی) تبعا به ابوهلال عسکری بدون تحقیق و بعد از وی جمعی نیز تقلیدا از او این قول را تعقیب کرده اند.